Jak grać w grę karcianą Fashion Ethics Trump

W lecie 2011 roku poprosiliśmy ludzi odwiedzających Eden Project w Kornwalii, Anglia, aby napisali pocztówki. Architektura jego biodomów, rozmieszczenie roślin w ich wnętrzu oraz znaki i działania wyjaśniające ich uprawę i zastosowanie mają na celu edukację zwiedzających na temat roślin, z których powstaje wiele rzeczy codziennego użytku. Zatrzymywaliśmy przechodniów, aby zapytać, czy mają na sobie coś, co zostało wykonane z roślin, które widzieli. Zazwyczaj ludzie wymieniali swoje ubrania lub buty. Poprosiliśmy więc, by wyobrazili sobie kogoś, kto zbierał bawełnę lub kauczuk. Co powiedzieliby tej osobie, gdyby mieli taką możliwość? Poprosiliśmy, aby zapisali to na kartce pocztowej. Prawie wszyscy napisali „dziękuję”. To zaskakujące, jak wiele osób mówi, że nigdy wcześniej o tym nie myślało. Ale dla niektórych napisanie pocztówki może być punktem zwrotnym, początkiem procesu, w którym ciekawość prowadzi do badań, a te do działania.

Ten proces badawczy może rozpocząć się od poproszenia kogoś o odwrócenie ubrania na lewą stronę, aby przyjrzeć się szwom. Zszywanie oznacza maszynę do szycia i osobę, której zadaniem jest zszycie kawałków materiału razem, aby złożyć ubranie. Zazwyczaj można znaleźć szew lub dwa, które są trochę pofalowane. Możesz zobaczyć, gdzie luźne końce nici zostały odcięte. Są to ślady pracy wykonanej przez ludzi, którzy złożyli to ubranie. Następnie możesz spojrzeć na metkę przyszytą do niego. Będzie ona informować, w jakim kraju zostało ono wykonane. Wiesz więc, że ludzie, którzy ją zszyli, pracowali na przykład w Kambodży. Z metki dowiesz się również, z jakich materiałów został wykonany, na przykład z bawełny. Ale nie powie, gdzie na świecie ludzie ją uprawiali, przerabiali na tkaninę, farbowali itd. Nie wspomni również o pochodzeniu nici, barwników, zamków błyskawicznych, guzików, beadingu i innych elementów. Kto je robi? Z jakich materiałów? Gdzie na świecie? I jak wygląda praca w tych miejscach? Ile ludzie zarabiają za tę pracę? Co mogą zrobić z tymi pieniędzmi? Ile z ceny zapłaconej za to ubranie trafiło do nich? Kto o tym decyduje? Jak mogłoby być inaczej? Jak jest inaczej?

Jedną z najbardziej palących kwestii w Edukacji Rozwojowej jest potrzeba uniknięcia tego, co nigeryjski pisarz Chimamanda Ngozi Adichie nazywa „niebezpieczeństwem jednej historii”. Uczenie się o (nie)etycznej modzie nie powinno powielać stereotypowej „jednej opowieści”, że wszyscy pracownicy przemysłu odzieżowego na Globalnym Południu pracują w niebezpiecznych i wyzyskujących warunkach i żyją w beznadziejnym ubóstwie i nędzy. Stawianie uczących się w roli konsumentów, którzy są po części odpowiedzialni za te warunki, może prowadzić do poczucia winy, wstydu i poczucia winy, które mogą ich przygnębić, pozbawić uprawnień i zniechęcić do działania. Problem ze stereotypami – mówi Adichie – nie polega na tym, że są one nieprawdziwe, ale na tym, że są niekompletne. Dlatego ważne jest, aby opracowywać materiały edukacyjne, które umożliwiają tworzenie wielu historii, które wiążą się z ekscytacją odkrywania rzeczy, które zaskakują, mają nieprzewidywalne zwroty akcji, które rodzą dalsze pytania, są poparte informacjami z wiarygodnych źródeł.

Najbardziej angażujące materiały to często te, które wykorzystują sposoby, w jakie uczniowie lubią się uczyć. Weźmy na przykład grę Fashion Revolution Day’s Fashion Ethics Trump Card. Jest to gra, w którą można poprosić grupę uczniów, aby zrobili i zagrali z własnymi ubraniami. Opiera się ona na badaniach przemysłu odzieżowego przeprowadzonych przez amerykańską organizację non-profit Not for Sale. Jej internetowa baza danych free2work zawiera oceny literowe 300 marek w zakresie etycznej polityki handlowej, przejrzystości, monitoringu i praw pracowniczych. Oto, jak to działa. Zaczynasz od wydrukowania czystych kart i instrukcji ze strony internetowej Fashion Revolution Day. Następnie prosisz grupę graczy, aby pomyśleli o swoich ulubionych ubraniach, narysowali ich zdjęcia na oddzielnych kartach, sprawdzili marki i wyniki na free2work, dodali je do każdej karty, wycięli gotowe karty, dodali je do pakietu klasy, wybrali czterech lub pięciu graczy i zagrali w grę.

Jeden gracz bierze wierzchnią kartę ze swojej ręki (np. z bluzy Howies), wybiera kategorię, w której jego zdaniem będzie miała dobry wynik (np. „polityka”), podaje wynik – „Quiksilver, polityka, D+” – a następnie widzi, jakie wyniki mają inni gracze za politykę swojej wierzchniej karty – „Howies A-„, „Wonderbra B-„, „Levi’s A”, „GAP A-„. W tej rundzie, gracz z kartą Levi’s wygrywa rozdanie, a następnie zagrywa następną kartę. Tutaj, na przykład, sędzia mógłby powiedzieć, że jest to „runda praw pracowniczych”. Może więc zawołać „Patagonia, prawa pracownicze C”, a pozostali gracze mogą odpowiedzieć „North Face D-„, „Tommy Hilfiger D-„, „Levi’s D+” i „Adidas C”. Tutaj jest remis pomiędzy Patagonią i Adidasem. W tym momencie do gry wchodzi fakt tie-break’u kart. Czy marka podpisała porozumienie w sprawie bezpieczeństwa pożarowego i budowlanego w Bangladeszu? Patagonia nie. Adidas tak. Karta Adidasa wygrywa rundę „praw pracowniczych”. Gra toczy się dalej. Może się skończyć w każdej chwili. Zwycięzcą jest ten, kto ma najwięcej kart.

To, co jest fascynujące w tej grze, to sposób, w jaki rzuca ona wyzwanie pojedynczej historii o wyzyskujących markach modowych. Nie ma jednej grupy, która jest równie etyczna i innej, która jest równie nieetyczna. W grze dokonuje się drobiazgowych rozróżnień między markami, a te różnią się w zależności od kategorii, którą wybierzesz do gry. Prawie bez wyjątku, wynik firmy w zakresie praw pracowniczych jest wyraźnie niższy niż wynik w zakresie polityki. Jeśli chcesz dowiedzieć się dlaczego, free2work publikuje karty wyników marek, które szczegółowo wyjaśniają, jak te wyniki zostały obliczone. Levi’s otrzymuje ocenę D+ za prawa pracownicze, ponieważ, między innymi, nie płaci pensji wystarczającej na życie, nie gwarantuje dostawcom stabilnych cen niezależnie od wahań cen na świecie i nie wiadomo, czy którykolwiek z dostawców posiada niezależnie wybrane związki zawodowe. Dla tych, którzy chcą znaleźć więcej niż to szczegółowy raport badawczy jest dostępny online.

Making i gra w grę karcianą łączącą własne ubrania z tak szczegółowymi informacjami może pomóc uczynić go bardziej znaczącym, przekonującym, angażującym i łatwiejszym do zapamiętania. Każdy, kto grał w Top Trumps, może przypomnieć sobie swój ulubiony pakiet, kartę, która pokonała resztę, i tę, która zawsze przegrywała. Ta wiedza może pozostać poza klasą, kiedy gracze idą na zakupy i zastanawiają się, jaką kartę mogliby dobrać do swojego nowego zakupu. Ale rodzaje działań, które Fashion Revolution Day ma na celu zachęcić obejmują, ale nie są ograniczone do etycznych i zrównoważonych zachowań zakupowych. Wszyscy jesteśmy obywatelami świata, a także konsumentami i w tym właśnie tkwi nasza wspólna siła. W kwietniu ubiegłego roku, w pierwszą rocznicę upadku Rana Plaza, dziesiątki tysięcy ludzi zrobiło znacznie więcej niż tylko obwiniało swoje własne złe wybory zakupowe za to, co stało się z pracownikami fabryk odzieżowych. Jedną z najpopularniejszych akcji było wywracanie ubrań na lewą stronę, robienie sobie zdjęć z metką i wysyłanie ich do marek na Twitterze z hashtagami #insideout i #whomadeyourclothes. Niektóre marki odpowiedziały, a niektórzy pracownicy odzieżowi opublikowali na Twitterze zdjęcia z hasłami #wemadeyourclothes. Większość jednak milczała.

Akcje miały miejsce w 62 krajach, w tym wybieg na świeżym powietrzu w Barcelonie, w Hiszpanii, konkurs słowa mówionego i poezji w Nairobi, w Kenii, oraz przejazd rowerowy Masy Krytycznej w Dhace, w Bangladeszu. Hashtag #insideout był światowym trendem numer jeden na twitterze. W akcje te zaangażowani byli nauczyciele i ich uczniowie i tak będzie również w tym roku. Dlatego zdecydowaliśmy, że Fashion Revolution Day będzie kontynuował zadawanie markom tego prostego pytania, ale w 2015 roku będzie ono bardziej osobiste „kto uszył moje ubrania?”. W tym miesiącu publikujemy nasze pakiety edukacyjne dla szkół podstawowych i średnich, kolegiów dalszej edukacji i uniwersytetów oraz quiz. Wszystko to pomoże nauczycielom i uczniom być ciekawym, dowiedzieć się i zrobić coś.

Ian Cook jest profesorem nadzwyczajnym geografii na Uniwersytecie w Exeter i prowadzi stronę internetową followthethings.com. He is Fashion Revolution Day’s education lead.

Dalsza lektura
Abrams, F. & Astill, J. (2001) Story of the blues. The Guardian 29 maja (http://www.theguardian.com/g2/story/0,,497788,00.html ostatni dostęp 12 lutego 2015)
Crewe, L. (2008) Ugly beautiful? Counting the cost of the global fashion industry. Geography 93(1), 25-33
Martin, F. & Griffiths, H. (2014) Relating to the 'other’: transformative, intercultural learning in post-colonial contexts. Compare: a journal of comparative and international education 44(6), 938-959
Smith, J. (2015) Geographies of interdependence. Geography 100(1), 12-19
Smith, J., Clark, N. & Yusoff, K. (2007) Interdependence. Kompas Geograficzny 3(1), 340-359

.