Het is natuurlijk het makkelijkst om te beginnen met de komma, een teken dat we allemaal haten, omdat er verwarrende regels achter zitten. Je kunt hem hier zetten, maar niet daar, maar als je zin hebt kun je hem daar zetten, maar niet hier, of als je die stijl volgt kun je hem zeker hier zetten, maar probeer hem niet daar te zetten. En zo gaat het maar door en door en door. Maar het begon allemaal zo eenvoudig, al in de 3e eeuw voor Christus, toen de komma eenvoudigweg werd gebruikt om aan te geven dat je even op adem moest komen als je aan het voorlezen was. De komma (of komma) betekende dat je even kort moest ademhalen. Hij werd oorspronkelijk uitgevonden door Aristophanes uit Byzantium, en Aldus Manutius, veel later, in de 15e eeuw, gaf hem het moderne uiterlijk dat wij allemaal kennen. De drukpers populariseerde de komma, waardoor het een van de belangrijkste, en meest verwarrende, leestekens werd in de moderne, meestal op het Latijn gebaseerde grammatica. Nu heeft de komma vele doeleinden en het heeft nauwelijks iets te maken met voorlezen. Hij wordt gebruikt om bijzinnen van elkaar te scheiden, lijsten op te splitsen, datums op te maken, decimalen te markeren, enzovoort, enzovoort.

Nu over naar de volledige stop, of de punt, nu dat een gemakkelijk leesteken is. Net als zijn neefje de komma, werd het geïntroduceerd door Aristophanes van Byzantium en werd het gebruikt om een voltooide uitdrukking, of zin, te beëindigen. Alleen werd het oorspronkelijk hoog geplaatst, bovenaan de regel. Langzaam kroop hij naar beneden, en toen de komma van een punt veranderde in een… nou ja, komma, werd het de punt die we vandaag allemaal kennen en waarderen. Hij kreeg ook een paar aliassen, zoals “punt”, “punt”, of gewoon “punt”. Buiten het oorspronkelijke gebruik om een zin af te sluiten, wordt de punt ook gebruikt in initialen, afkortingen en zelfs in de wiskunde. De punt kan heel handig zijn.

De oorsprong van het vraagteken is in nevelen gehuld! Niemand weet waar het vandaan komt en waarom het zo vreemd gevormd is. Er bestaat een legende dat het vraagteken zijn vorm heeft gekregen door de staart van een kat in het oude Egypte. Katten zijn nieuwsgierige dieren, en als ze iets willen controleren, buigen ze hun staart. Een zeer interessant verhaal, maar helaas gebruikte men in het oude Egypte geen leestekens, hoewel men wel van katten hield. De eerste vorm van het vraagteken is terug te voeren op middeleeuwse teksten waar het eruit zag als een punt en een bliksem (.~). Maar het bleef niet bestaan en in veel gevallen was het doel ervan nogal twijfelachtig. Pas in de 13e eeuw, toen het uitgeven van boeken een belangrijk vak werd, werden een punt en een verlichting een beetje de norm, met dit verschil dat het verlichtende deel krulleriger werd. Een andere theorie is dat het vraagteken afkomstig is van het Latijnse quaestiō (“vraag”) dat tijdens de Middeleeuwen werd afgekort als “qo”. Mettertijd klom de “q” bovenop de “o” en opende zich, waardoor het ? werd. In de 17e eeuw, met de wijde verbreiding van de drukpers, kreeg het vraagteken eindelijk de voor ons vertrouwde vorm. Het werd langzaamaan overgenomen door de meeste wereldtalen en vandaag de dag wordt het overal ter wereld gebruikt.

Het uitroepteken is een naaste verwant van het vraagteken, net als de punt van de komma. Algemeen wordt aangenomen dat het komt van het Latijnse “io”, dat “hoera” betekent, een uitroep van vreugde of verwondering. Net als bij “qo”, klom de “i” na verloop van tijd op de “o” en werd het !. In de 15e eeuw werd het in de Engelse drukkunst geïntroduceerd en sindsdien wordt het in de meeste talen op basis van Latijn en Cyrillisch gebruikt. Een interessante kanttekening is dat handmatige schrijfmachines tot de jaren 1970 geen aparte toets hadden voor het uitroepteken en werden weergegeven met een punt en een apostrof erboven. Tegenwoordig wordt het uitroepteken ook gebruikt als waarschuwing, bijvoorbeeld op verkeersborden of elektriciteitskastjes, om ons te waarschuwen voor gevaar of risico’s.

Daar gaan we dan, de vier belangrijkste leestekens – komma, punt, vraagteken en uitroepteken. Ze kwamen allemaal uit verschillende tijden en plaatsen, maar nu werken ze samen om ons te vertellen wat een schrijver eigenlijk bedoelde te zeggen.

Voor meer informatie kijk op deze pagina’s: