Przez Gary Smith 27 maja 2011

W tej serii zadajemy weganom zaangażowanym w różne rodzaje aktywizmu pytania i zamieszczamy ich odpowiedzi, aby pokazać różnorodność perspektyw na ten sam temat. To nie jest forum dla „profesjonalnych ekspertów” i liderów myśli, ale przestrzeń dla głosów społeczności. Dołącz do dyskusji poniżej w komentarzach.

Wielu wegan identyfikuje się jako religijni i/lub duchowi. Czy uważasz, że twój weganizm jest wynikiem twojej wiary lub odwrotnie? Czy postrzegasz je jako całkowicie odrębne? Jak się wzajemnie informują?

Dla mnie duchowość jest po prostu poszukiwaniem tego, co jest prawdziwe i co jest rzeczywiste. Przekonania nie tylko nie są wymagane, ale wręcz mogą stanąć na drodze do prawdziwej duchowości i, jak się przekonałem, często tak się dzieje.

Najlepszym przyjacielem, jakiego można mieć w tych poszukiwaniach, jest całkowicie otwarty umysł i ogromna gotowość do kwestionowania wszystkiego i wszystkiego. Tak więc pod tym względem moja duchowość jest zdecydowanie związana z moim weganizmem. Weganizm zrodził się z chęci kwestionowania norm i patrzenia na to, skąd pochodzi żywność, bez opasek na oczach. Boli mnie, gdy widzę lub myślę o cierpiącym zwierzęciu, albo gdy próbuję nie myśleć o jego trudnej sytuacji. O wiele lepiej jest je kochać i szanować. I odkryłam, że korzyści zdrowotne tej diety zmieniają życie.

Jednym z najlepszych duchowych darów, jakie dał mi weganizm, jest pokazanie mi, jak nie czuję się dobrze, kiedy próbuję mówić innym, co jest dla nich najlepsze. Po prostu, nie czuję się z tym dobrze. Myślę, że powodem tego jest to, że kiedy patrzę głęboko, widzę, że tak naprawdę nie wiem, co jest najlepsze dla innych, a nawet co jest najlepsze dla zwierząt. Zachowywanie się tak, jakbym to robił, nie jest dla mnie dobre. Oczywiście inni mogą czuć się inaczej, jeśli chodzi o to, co czują, że wiedzą i co jest dla nich właściwe, i to jest doskonałe.

Eric Milano

Linki polecane przez Erica: The Work of Byron Katie, Satsang with Mooji, Adyashanti.org, and Benjamin Smythe

W 1975 roku, świeżo po studiach, wyruszyłem w duchową pielgrzymkę, która zaprowadziła mnie z Nowej Anglii na Farmę w Tennessee, która w tamtym czasie była duchowo zorientowaną hipisowską komuną liczącą prawie tysiąc osób, które ze względów etycznych stosowały całkowicie roślinną dietę. Stałem się tam wegetarianinem, a stało się to głównie dzięki przykładowi tych ludzi na Farmie, którzy byli oczywiście zdrowi i zaniepokojeni zarówno okrucieństwem wobec zwierząt, jak i faktem, że spożywanie pokarmów pochodzenia zwierzęcego powoduje głód na świecie.

Spędziłem następne około dziesięciu lat mieszkając w kilku różnych buddyjskich ośrodkach medytacyjnych i zostałem weganinem w 1980 roku z troski o okrucieństwo wobec krów i kur. W 1984 roku zamieszkałem w Korei jako mnich Zen i żyłem w klasztorze, który praktykował wegańskie życie przez 650 lat – mnisi wstrzymywali się od mięsa, nabiału, jaj, wełny, jedwabiu i skóry ze współczucia dla zwierząt. Zacząłem wyraźnie dostrzegać, że weganizm jest współczesną iteracją starożytnej wschodniej zasady duchowej ahimsy, czyli niestosowania przemocy. Ahimsa jest podstawową zasadą we wszystkich religiach i opiera się na uniwersalnej mądrości Złotej Reguły, a także karmy – że cokolwiek zasiejemy, zbierzemy: kiedy krzywdzimy innych, krzywdzimy siebie, a kiedy zniewalamy innych, zniewalamy siebie. W duchowości chodzi o wyzwolenie, a więc zawsze wzywa nas do przebudzenia się do wzajemnych powiązań całego życia oraz do praktykowania życzliwości i szacunku dla innych. Są to zarówno warunki wstępne, jak i naturalne rezultaty autentycznego urzeczywistnienia naszej istotnej natury jako istot duchowych.

Donald Watson, tworząc termin „weganin”, określił, że motywacją wegańskiego życia jest powstrzymanie się od okrucieństwa i wyzysku zwierząt (i ludzi). To jest ahimsa, i zawsze była to moja główna motywacja, chociaż byłem również motywowany przez zdrowie, środowisko i duchowe oczyszczenie, jak również.

W swoim rdzeniu, weganizm jest ruchem duchowym, opartym na starożytnej mądrości nauczającej o wzajemnych powiązaniach całego życia, i założonym na współczującej tęsknocie w nas wszystkich, aby błogosławić nasz świat i świętować nasze życie twórczo i radośnie na tej wspaniałej Ziemi. Składam podziękowania wszystkim, którzy żyli, żyją lub będą żyć tym przesłaniem w codziennym życiu. Przynosząc to przesłanie, w jakikolwiek sposób rezonujący dla nas, do naszego świata, pomagamy podnieść ludzką świadomość do prawdy, że współczucie i radosne zdrowie są dwiema stronami tej samej monety.

Dr Will Tuttle

Autor, The World Peace Diet

www.worldpeacediet.org

Moje początkowe przejście na wegetarianizm 27 lat temu powiedziałbym, że było bardziej zainspirowane przekonaniami politycznymi, jednak moja późniejsza praktyka weganizmu była zdecydowanie motywowana przez moje praktyki duchowe. Czuję, że moje duchowe przekonania i moja praktyka weganizmu idą ze sobą w parze i są od siebie nierozerwalnie związane. Dwie tradycje duchowe, do których czuję się najbardziej zbliżona, to buddyzm i rdzenni amerykańscy Indianie. Obie praktyki wysoko cenią ideę jedności z całym stworzeniem oraz szacunek i honor dla wszelkiego życia i jest to coś, czego staram się być świadoma każdego dnia, a zwłaszcza przy każdym posiłku.

W buddyzmie składasz ślubowanie „zbawienia wszystkich istot”, bardzo wzniosły ideał! Po złożeniu takiego ślubowania, jak można popierać ubój zwierząt na mięso lub ich zniewolenie i tortury dla nabiału i jaj? Jako prawdziwy buddysta, który chce zakończyć cierpienie wszystkich istot, nie ma lepszego sposobu, by to zrobić, niż praktykowanie weganizmu. Podobnie, kiedy uczestniczę w lożach potu, kończymy każdą rundę śpiewając „Mitakuye Oyasin” (Wszyscy moi krewni), modlitwę Lakoty, aby uhonorować wszystkich swoich krewnych, w tym skały, drzewa, niedźwiedzie, gęsi, wilki, itd. Ponownie, czuję, że aby prawdziwie uhonorować swoich krewnych, nie zjadasz ich ani nie zniewalasz, ale pozwalasz im podążać przez życie z radością i szczęściem.

Kevin Starbard

www.peacefulway.com

Sea Shepherd Philadelphia

Nie jestem chrześcijaninem, ani buddystą, ani joginem, ani żadną inną etykietą. Ale łączę się z wieloma naukami różnych religii: współczucie i miłość do wszystkich, ahimsa, karma, służba dla innych, podnoszenie świadomości, jedność, wiara, złota zasada. Te nauki idą w parze z moim weganizmem. Nie są one dla mnie oddzielne, ponieważ mój weganizm i moje duchowe przekonania są częścią całej mojej istoty. Ale wolę nie nosić etykietek. Raz po raz widzę, jak ludzie stają się bardzo defensywni, kiedy ich etykiety i przywiązania są kwestionowane. Wojny są toczone na ludziach i zwierzętach każdego dnia z powodu etykietek.

Wielu ludzi używa etykietki swojej religii jako powodu do robienia szkodliwych rzeczy innym. Pewna kobieta powiedziała mi, że nie mam racji sprzeciwiając się powozom konnym, ponieważ „konie, osły i muły pracowały dla nas od zarania dziejów i nosiły dzieciątko Jezus na swoich grzbietach”. Byłem zszokowany tym komentarzem. Myślałem, że chrześcijaństwo opiera się na naukach, które wymieniłem powyżej. Naiwnie sądziłem, że większość ludzi zgodzi się, że te konie pracują wbrew swojej woli i nie chcą być przebierane w wymyślne kostiumy i biczowane do uległości. To, że robimy coś od zawsze, nie znaczy, że jest to słuszne i niezmienne. Dla niej istniał limit, ile współczucia mogła szerzyć. Nie rozumiem tego.

Często czytam lub słyszę, jak ludzie mówią, że weganizm sam w sobie jest jak religia. Mam tak negatywne uczucia wobec religii, więc trudno mi się zgodzić z tym stwierdzeniem. Ale skoro jestem oddana temu sposobowi życia i wszystkiemu, co się z nim wiąże, to chyba jest to moja religia. Religia współczucia i życzliwości dla wszystkich istot, pragnienie pomocy wszystkim istotom w odkryciu radości i błogości, styl życia pozbawiony nienawiści i przemocy oraz nadzieja na lepszą przyszłość dla wszystkich stworzeń.

Christy Morgan, AKA The Blissful Chef (www.theblissfulchef.com), jest wegańskim szefem kuchni, instruktorem gotowania i autorem książki Blissful Bites: Vegan Meals That Nourish Mind, Body, and Planet

Następujące komentarze są fragmentem wpisu na blogu „Paradise Recovered,” za zgodą producentów Bold Native:

Czuję, że życie jako weganka jest moim naturalnym przedłużeniem podążania za naukami Jezusa. Jako chrześcijanin, jak mogę szukać ulgi w cierpieniu, kiedy właśnie zjadłem duży kawałek steku z biednej krowy zamordowanej w rzeźni przez niewykwalifikowanych pracowników zdesperowanych w poszukiwaniu zarobku?

Zaparcie się siebie i wzięcie na siebie krzyża jest wezwaniem dla naśladowcy Chrystusa, i za każdym razem, kiedy mówię „nie” dla mięsa, pomimo kpin i złośliwości ludzi, mówię moimi czynami, że cierpienie jakiegokolwiek rodzaju jest nie do przyjęcia. I to obejmuje pamięć o pracownikach rolnych (z których większość nie ma ubezpieczenia zdrowotnego i jest nielegalna) tak samo jak o zwierzętach, które są maltretowane.

Jest Wielkanoc i przypomniało mi się, że Jezus był barankiem paschalnym, który dobrowolnie złożył siebie w ofierze, aby zaspokoić żądanie sprawiedliwości za rzeczy, które robimy, aby obrazić Boga i siebie nawzajem. Ukrzyżowanie było brutalną śmiercią, ale niektóre z tego, co widziałem na nagraniach wideo z rzeźni, dorównują temu rodzajowi brutalności. Często zastanawiałem się, jak bezduszny musiałby być ktoś, kto faktycznie ukrzyżowałby i pobił kogoś nie do poznania. A jednak przemysł wymaga, abyśmy stworzyli tego rodzaju pracowników, którzy będą robić zwierzętom takie rzeczy. Dlaczego? Dla tanich hamburgerów?

To nie są czasy, kiedy Farmer Brown zabierał świnię z tyłu, ponieważ rodzina była głodna i nie miała innego dostępu do białka, lub nawet kiedy przed-literacka rodzina żydowska ręcznie podnosiła baranka paschalnego jako przypomnienie, że grzech ma konsekwencje – w tym przypadku, śmierć cennego dobytku. To są zwierzęta, które zostały zmutowane genetycznie, nafaszerowane chemikaliami i sztucznymi hormonami, zmuszone do życia w odrażających warunkach, pozbawione wszelkich naturalnych mechanizmów obronnych, bite i maltretowane, głodzone i odwodnione na ciężarówkach, a następnie obdarte ze skóry i wypatroszone żywcem, gdy wiszą do góry nogami.

To zmienia sposób, w jaki patrzę na Wielkanoc. I myślę, że być może Jezus, poprzez swoje ukrzyżowanie, zniżył się do najgorszego możliwego do wyobrażenia stanu… stanu, w którym cierpi wiele zwierząt. Jezus dobrowolnie poszedł na swój krzyż… te biedne zwierzęta nie mają wyboru.

Andie Redwine, scenarzystka/producentka wielokrotnie nagradzanego niezależnego filmu Paradise Recovered, współczesnej adaptacji biblijnej przypowieści o Dobrym Samarytaninie, mówiącej o wierze, tolerancji i duchowym nadużyciu.

Pamiętam, jak bardzo byłem smutny i oburzony, kiedy po raz pierwszy dowiedziałem się, w wieku trzech lat, że zabijamy zwierzęta dla jedzenia. Ale nie byłem w dobrej pozycji, aby dyskutować o niesprawiedliwości, którą w tym widziałem. Podążałem więc za programem, który otrzymałem od mojej rodziny i społeczeństwa, i jadłem to, co mi podsuwano. Ale wciąż pamiętam, że myślałem bardzo wysoko o wegetarianach, ponieważ podejmują oni specjalny wysiłek, aby pomóc zwierzętom każdego dnia.

Minęło wiele lat, zanim ta kwestia ponownie wysunęła się na pierwszy plan. Moja była żona i ja staliśmy się członkami Humane Society of the US, i od czasu do czasu otrzymywaliśmy zdjęcia, które pokazywały typowe warunki życia zwierząt hodowlanych w tym kraju. Było to dla mnie szokujące i nie mogłem uwierzyć, że coś takiego może mieć miejsce w nowoczesnym, cywilizowanym społeczeństwie, takim jak nasze. Byłem również zaniepokojony ogromnym marnotrawstwem zasobów, jakie ma miejsce w rolnictwie zwierzęcym. Tak więc stopniowo przeszedłem na wegetarianizm, a rok później na weganizm.

Po kilku latach nowego stylu życia zacząłem się zastanawiać, co było moją największą korzyścią z tej zmiany. Zrzuciłam 30 zbędnych kilogramów i mój poziom cholesterolu bardzo się poprawił; nie miałam już bólu w dolnej części pleców i całkowicie pozbyłam się infekcji zatok od czasu porzucenia nabiału.

Ale moja największa zmiana, ta, która znaczyła dla mnie najwięcej, dotyczyła mojego związku z wyższą inteligencją i mojego nowo odnalezionego poczucia jasności w odniesieniu do idei „Jedności” i połączenia z każdym i wszystkim. Pomyślałam „Wow, mam religię!” i przestałam nazywać siebie agnostyczką.

Mój rozwój duchowy został ogromnie wzmocniony przez mój wegetarianizm i aktywizm na rzecz praw zwierząt oraz przez poświęcenie czasu każdego ranka na refleksję/kontemplację/medytację/modlitwę za zwierzęta hodowlane. Weganizm był dla mnie wspaniałą praktyką i pomógł mi rozszerzyć mój świat daleko poza moje osobiste zainteresowania. Nauczyłem się z pierwszej ręki, że przejście na dietę opartą na roślinach jest potężnym, mocnym sposobem na miłość do tej planety i wszystkich, którzy ją dzielą.

Don Robertson

Przewodniczący wolontariatu EarthSave Baltimore

Moją pierwszą myślą jest ta zachwycająca linia George’a Bernarda Shawa, „Człowiek o duchowej intensywności nie je trupów”. Amen! Jednak dziwi mnie, że twierdzisz, iż wielu wegan identyfikuje się jako duchowi lub religijni. Wydaje mi się, że wśród wegan znalazłem większy odsetek zaangażowanych ateistów niż w całej populacji. W rzeczywistości moje pierwsze kilka lat aktywizmu na rzecz praw zwierząt spowodowało głęboką utratę wiary. To był niemal banał – kiedy poznałem horror masowego zinstytucjonalizowanego okrucieństwa wobec zwierząt, które leży u podstaw społeczeństwa, zadałem sobie pytanie, czy mógłby istnieć kochający Bóg, który by na to pozwolił.

I rzeczywiście, mój aktywizm na rzecz praw zwierząt, który napędza mój weganizm, może sprawić, że wiara w Boga przedstawionego przez klasyczne religie stanie się trudna. Jednak sprawia, że wiara innego rodzaju jest konieczna. I ta wiara czyni mój aktywizm możliwym, więc podoba mi się sposób w jaki to ująłeś, że „informują się nawzajem.”

Praktykuję jogę codziennie i studiuję Kurs Cudów, duchowy tekst, który używa tradycyjnej judeo-chrześcijańskiej terminologii do przedstawienia zdecydowanie wschodnich idei. Głównym dogmatem jest przebaczenie. Kurs Cudów naucza, że nie grzeszymy, popełniamy błędy, źle wybieramy i zawsze możemy wybrać ponownie. Jesteśmy głęboko ułomnym gatunkiem; działanie w zimnym interesie własnym jest częścią naszej natury. Jednak inną częścią naszej natury, być może najprawdziwszą częścią naszej natury, jest miłość.

Myślę, że mój aktywizm jest bardziej przekonujący i wiem, że pozostaję zdrowszy, kiedy pozbywam się myśli, że ludzie, którzy jeszcze nie czują tego, co ja o cierpieniu zwierząt, są źli, są wrogami – tak samo jak ja jestem prawdziwym wrogiem dla tych, którzy walczą z globalnym kryzysem wodnym, jeśli biorę 15-minutowe prysznice. To bardziej wyrozumiałe spojrzenie pochodzi z mojego spirytualizmu i jest fundamentalne dla mojego aktywizmu.

Jeśli nie wierzymy, że inni ludzie mogą się zmienić, tak jak my nadal widzimy, że sami się zmieniamy, jak możemy być aktywistami? Mój spirytualizm, powtarzanie mantr takich jak „Przebaczenie jest moją funkcją” przypomina mi, że ludzie nie są dobrzy lub źli, ale wszyscy mają zdolność wyboru współczucia. To utrzymuje mnie na kursie jako aktywistę. Bez niej byłabym bezużyteczna.

Karen Dawn jest autorką książki Thanking the Monkey: Rethinking the Way We Treat Animals, i założycielką strony DawnWatch.com.

Wartości są, a przynajmniej powinny być, u podstaw naszych istot. Dla niektórych religia jest kwestią wartości i wiary (a dla innych jest to kwestia przodków i tradycji). Pomimo przodków i tradycji, nie mógłbym i nie wybrałbym religijnego sposobu życia, który byłby sprzeczny z moimi wartościami i przekonaniami. Dlatego uważam za cudowne, że judaizm autentycznie wspiera wartości, które uważam za najbardziej moralnie słuszne i według których decyduję się żyć, w tym moje wartości wegańskie. Odpowiadając jednak bardziej bezpośrednio na pytanie, mój weganizm nie jest wynikiem mojego judaizmu, ani też mój judaizm nie jest wynikiem mojego weganizmu. Oba są ważne w moim życiu i pasują do siebie całkiem dobrze, dzieląc pewne nauki i nie ma między nimi sprzeczności.

W judaizmie istnieje to, co jest uważane za prawo i to, co jest uważane za tradycję. Z pewnością istnieją w judaizmie tradycje, które nie są wegańskie, ale są to zwykłe tradycje, które nie sięgają początków judaizmu, nie są wymagane, i w większości zostały faktycznie przyjęte przez Żydów od ich nieżydowskich sąsiadów. Jednak to, co jest częścią religijnych wymagań żydowskich, nie tylko nie wymaga niczego niewegańskiego, ale wiele z nich wręcz pięknie wspiera, a czasem uczy wegańskiego stylu życia. Nawet gdy Tora mówi o „ziemi mlekiem i miodem płynącej”, mleko o którym mówi jest mlekiem migdałowym, a miód o którym mówi jest miodem daktylowym.

Żywność jest kulturowo ważną częścią żydowskiego życia. Większość świąt ma swoje tradycyjne potrawy, a te które faktycznie mają swoje religijne znaczenie są, lub łatwo mogą być, wegańskie – jabłka maczane w miodzie daktylowym w Rosz HaSzana, warzywa z jesiennych zbiorów w Sukkot, latkes i sos jabłkowy w Chanukah, hamantaszen w Purim, maca, charoseth, gorzkie zioła, zielone warzywa, itp. w Paschę, falafel w Jom HaAtzmaut, itp.

Wszystkie żydowskie święta są wypełnione pozytywnymi przesłaniami, które są całkiem zgodne z byciem weganinem. Pascha, na przykład, jest również znana jako Festiwal Wolności. Podczas gdy tradycyjnie, na talerzach sederowych, niektórzy Żydzi używają jajka, aby symbolizować nowe życie i wzrost oraz kości podudzia, aby symbolizować krew, która była używana jako farba na starożytnych odrzwiach, nie są to przedmioty, do których odnosi się tradycyjnie hagada, a które mają być faktycznie zjedzone, a nawet których obecność jest wymagana. Symbolika jest jednak ważna i całkiem dopuszczalne jest użycie pestki awokado zamiast jajka i buraka zamiast kości podudzia, ponieważ symbolizują one to samo. W moim sederze używamy „Hagady dla Nowego Świata”, którą napisałem kilkadziesiąt lat temu. Zawiera ona wszystkie wymagane i najbardziej tradycyjne czytania paschalne, ale także włącza inne elementy, które są ważne dla w pełni świadomego świętowania takiego Festiwalu Wolności.

Moim ulubionym dniem w roku jest starożytne żydowskie święto Tu b’Shvat. Jest to wiekowe święto, które było oryginalnym Dniem Ziemi. Należy je obchodzić poprzez oddawanie czci ziemi, dbanie o nią i ucztowanie na owocach (i orzechach) ziemi. Najświętszym ze wszystkich świętych dni w żydowskim kalendarzu jest Jom Kippur. Kiedy prowadzę nabożeństwa dla dzieci w synagodze, co roku jakieś dziecko zadaje pytanie, dlaczego wielu dorosłych jest w synagodze bez pasków i nosi rozmyte kapcie lub płócienne trampki zamiast butów do sukienki. Jest to doskonała okazja, aby pomóc dzieciom nauczyć się wegańskiego przesłania, które jest taką częścią Jom Kippur.

W najświętszym z najświętszych dni w roku, kiedy mamy prosić Boga o przebaczenie za wszystkie nasze grzechy, judaizm uczy, że byłoby uważane za największy grzech noszenie części jednego z pięknych stworzeń Boga. Dlatego w Jom Kippur zabronione jest noszenie produktów pochodzenia zwierzęcego, takich jak skóra. Pomagam dzieciom zrozumieć, że jeśli to jest najświętszy sposób życia w najświętszy dzień roku, to możemy uczynić nasze codzienne życie bardziej świętym, żyjąc w ten sposób każdego dnia w roku. Bycie weganinem jest ideałem w judaizmie. W Edenie, świat był wegański. Kiedy nadejdzie Moshiach, świat będzie wegański. Chociaż możemy mieć prawo nie być weganami w tych nieświętych czasach pomiędzy nimi, nie ma powodu byśmy nie mogli podnieść naszego życia do rangi świętości i być weganami każdego dnia naszego życia. Jako Żydzi, możemy żyć w pełni według naszych wartości jako VeJEWtarianie.

www.VeJEWtarian.org jest chavurah dla tych, którzy są zarówno aktywnie żydowscy jak i wegetariańscy i uważają obie te rzeczy za ważne części swojego życia.

Andy Mars, Ph.D., jest dyrektorem www.KidsMakeADifference.org, która obejmuje obozy wegańskie, szkołę wegańską i organizację Veg Kids

1. What Comes First, Spirituality or Veganism? | Kryształy współczucia – Wpis na blogu: Duchowość i Weganizm?
2. Ale gdzie jest napisane, że duchowo jest to najlepsza rzecz do zrobienia? | Wegańskie obalanie – i http://www.serv-online.org/Meria-Heller.htm i http://thethinkingvegan.com/…/veganism-and-spirituality/ Osobiście, jeśli istnieje duchowy nauczyciel, który nie jest weganinem. Nie mogę ich przyjąć…
3. Ale co jeśli wszyscy przejdziemy na weganizm… co stanie się ze wszystkimi zwierzętami?? | Wegańskie odpowiedzi – zabijamy setki tysięcy dziennie… co oznacza, że hodujemy setki tysięcy dziennie. http://thethinkingvegan.com/…/veganism-and-spirituality/ – Ty…
4. Weganizm: Aspekt religijny/duchowy. – Vegan Vibez – używają duchowości jako środka do zdobycia pobożności. Wielu wegan twierdzi, że są duchowi lub religijni. Duchowość wiąże się z przeformułowaniem…
5. Czy weganizm jest wyborem duchowym | Prawda kryjąca się za decyzją | NubiRoots – Oczywiście, niektórzy ludzie mogą mieć swoje powody, takie jak przekonania polityczne, religie lub postawy przeciwko okrucieństwu wobec zwierząt, ale czy…