Francuski pedagog i filozof Victor Cousin (1792-1867) przyczynił się do reorganizacji francuskiego systemu szkolnictwa podstawowego. Ustanowił również studia filozoficzne jako główny kierunek intelektualny we francuskich szkołach średnich i wyższych.

Victor Cousin urodził się w Paryżu w samym środku rewolucji 28 listopada 1792 roku, jako syn ubogiego zegarmistrza. Jak większość chłopców skromnie urodzonych w tamtych czasach, Cousin marniał na ulicach, czekając na odpowiedni wiek, aby rozpocząć praktykę. Gdy miał 11 lat, fatalne wydarzenie zmieniło bieg jego życia: podczas ulicznej bójki między uczniami Cousin uratował słabszego od siebie, któremu przyglądała się matka. Matka, kobieta zamożna, z wdzięczności zapłaciła za naukę Cousina w Lycée Charlemagne, gdzie stał się jednym z najbardziej błyskotliwych uczniów w historii szkoły. Kontynuował swoją pełną sukcesów karierę naukową najpierw jako student prestiżowej école Normale, gdzie zdecydował się na karierę filozoficzną, a następnie jako nauczyciel filozofii i w kilku szkołach, a w końcu jako profesor na Sorbonie.

Rozwój eklektyzmu

W 1817 i ponownie w 1818 roku Cousin odbył podróż do Niemiec, aby spotkać czołowe światła niemieckich liter, J. W. von Goethego, Friedricha Schleiermachera, Friedricha von Schellinga i, co najważniejsze, G. W. F. Hegla. Zgodnie z „eklektyzmem” Cousina, jak nazywał on swoje podejście, umysł ludzki może przyjąć wszystkie starannie przemyślane i umiarkowane interpretacje świata. Żaden system myślowy nie jest postrzegany jako fałszywy, a jedynie jako niepełny. Studiując historię filozofii, Cousin kierował swoich studentów, aby wybrali z każdego systemu to, co jest w nim prawdziwe i w ten sposób doszli do kompletnej filozofii. Wprowadzenie historii filozofii jako głównej dyscypliny w szkołach wyższych we Francji jest trwałym osiągnięciem Cousina. Zorganizował on historię filozofii w dwóch głównych dziełach: Cours de l’histoire de la philosophie (Kurs historii filozofii), napisanej i poprawionej w latach 1815-1841, której fragmenty zostały przetłumaczone na angielski; oraz szeroko czytanej Du vrai, du beau, et du bien (1836), która została przetłumaczona na angielski pod tytułem Lectures on the True, the Beautiful, and the Good, a która ukazała się w 31 wydaniach w ciągu 90 lat.

Polityczne naciski

Podczas represyjnych lat Restauracji Burbońskiej (1820-1830), Cousin, uznany za zbyt liberalnego, został zwolniony z Sorbony. Podczas podróży w Niemczech w tym czasie, został uwięziony na 6 miesięcy za bycie liberalnym agitatorem, zarzut, który był całkowicie bezpodstawny.

W rządzie Monarchii Lipcowej (1830-1848) Cousin wzniósł się na wyżyny władzy i sukcesu jako pedagog i mąż stanu. Jako członek Rady Państwa, a później jako rówieśnik, wywierał główny wpływ na francuskie szkoły i uniwersytety. Ze względu na swoją znajomość Niemiec, Cousin został wysłany do zbadania udanych systemów szkół podstawowych w kilku krajach niemieckich, zwłaszcza w Prusach. Jego książka Report of the State of Public Instruction in Prussia (1833), zalecająca Francuzom reformy, była czytana za granicą i zachęciła wielu Amerykanów, między innymi Horace’a Manna i Calvina Stowe’a, do odwiedzenia Prus, by dowiedzieć się, jak najlepiej pokierować rozwojem rodzącej się amerykańskiej szkoły powszechnej. Ustawa Guizot z 1833 roku, która była konstytucją dla francuskiego systemu szkolnictwa podstawowego, została napisana przez Cousina i oparta na jego Raporcie.

Rewolucja 1848 roku pozostawiła Cousina bez pracy. Jednak jego wpływ był nadal odczuwalny w następnych dwóch pokoleniach, ponieważ przywódcy narodu francuskiego byli absolwentami szkół, które przez 18 lat odczuwały piętno dynamicznego stylu, myśli i osobowości Cousina. Cousin nigdy się nie ożenił. Jego obszerna korespondencja, która trwała nieprzerwanie aż do jego śmierci, świadczy o bliskich przyjaźniach z wieloma przywódcami w Europie i Ameryce Północnej.

Dalsza lektura

Najlepszą książką w języku angielskim o Cousinie, czułą i barwną biografią, jest Jules Simon, Victor Cousin (2d ed. 1882; trans. 1888). Zob. także George Boas, French Philosophies of the Romantic Period (1925). □