Kto jest największym zagrożeniem dla Supermana? Zły geniusz Lex Luthor? Generał Zod z Fantomowej Strefy? Doppelganger Bizarro? Super-złoczyńca Brainiac? Kryptonit? A może to prawo własności intelektualnej?

W 2013 roku DC Comics i Warner Brothers starali się zrestartować franczyzę filmową Supermana z nowym filmem Człowiek ze stali.

Film jest wyreżyserowany przez Zaca Syndera i wyprodukowany przez Christophera Nolana, który z powodzeniem ożywił Batmana trylogią Mroczny Rycerz. Snyder zauważa, że Superman jest „fajną mitologiczną sprzecznością”. Reżyser zauważa: „Jest niesamowicie znajomą Americaną i obcym, egzotycznym, bizarrolandem, ale pięknie splecionym razem.”

Wraz z premierą tego markowego filmu, DC Comics i Warner Brothers starały się chronić prawa własności intelektualnej związane z Supermanem. W tym tygodniu, w Sądzie Federalnym Australii, sędzia Annabelle Bennett wydała błyskotliwy wyrok w sprawie DC Comics przeciwko Cheqout Pty Ltd. Decyzja ta pokazała mistrzostwo nie tylko w zakresie prawa własności intelektualnej, ale także filozofii i historii superbohaterów. Sprawa rodzi większe pytania dotyczące prawa znaków towarowych, franczyzy superbohaterów i kultury remiksu.

A 'Superman workout’

Sprawa dotyczyła firmy fitness składającej wniosek o znak towarowy dla „Superman workout” do IP Australia.

Michael Kirov, delegat Registrar of Trade Marks zezwolił spółce fitness, Cheqout Pty Ltd, na rejestrację znaku towarowego „Superman workout” w odniesieniu do usług klasy 41 polegających na „prowadzeniu zajęć z ćwiczeń; klinikach fitness i ćwiczeń, klubach i salonach; usługach klubów zdrowia (ćwiczenia)”.

Odrzucając sprzeciw DC Comics, powiedział:

On any view of the Applicant’s conduct in the present matter, I do not believe the making of its application to register the plain English words „superman workout” as a trademark for the Services could reasonably be said to be of an unscrupulous, underhand or unconscientious character.

Beyond Good and Evil: From Mickey Mouse to Friedrich Nietzsche

DC Comics odwołało się do australijskiego Sądu Federalnego, twierdząc, że wniosek o rejestrację znaku towarowego został złożony w złej wierze i prawdopodobnie wprowadziłby w błąd konsumentów lub konsumentów. DC Comics argumentowało, że jego sprawa była podobna do sprawy Radio Corporation Proprietary Limited_ v _Disney z 1937 roku, w której High Court of Australia uznał słowa „Mickey Mouse” i „Minnie Mouse” za znaki towarowe.

Justice Bennett powiedział:

DC Comics utrzymuje, że publiczność będzie wprowadzona w błąd lub zdezorientowana przez użycie samego słowa … nie ma sporu i nie ma wątpliwości, że Superman superbohater jest dobrze znany i rozpoznawalny, z wyglądu i z nazwy, dla ogółu społeczeństwa.

Rozważyła definicję „Supermana” przedstawioną przez słowniki Macquarie i Oxford, i zauważyła, że „DC Comics nie twierdzi, że „superman” jest słowem wymyślonym przez nią” i „przyjmuje, że słowo to, w języku angielskim, wywodzi się od „Ubermensch”, jak omówił Friedrich Nietzsche”.

Zauważyła, że DC Comics argumentowało:

że słowo „superman” i wyrażenie „super człowiek” zaczęły być kojarzone z postacią wymyśloną przez Jerry’ego Siegela i Joe Shustera w 1938 roku i od tego czasu dobrze nagłośnioną (Superman).

Sędzia stwierdził, że:

gdy znak towarowy jest używany bez odniesienia do żadnego z powszechnie znanych oznaczeń związanych z superbohaterem DC Comics i zawartych w zarejestrowanym znaku towarowym lub innych znakach towarowych zarejestrowanych przez DC Comics, nie istnieje prawdopodobieństwo, że używanie znaku towarowego mogłoby wprowadzić w błąd lub spowodować pomyłkę poprzez odniesienie do słownego znaku towarowego Superman lub przedmiotu zarejestrowanych znaków towarowych DC Comics.

Jednakże Justice Bennett był:

zadowolony, że DC Comics wykazała, iż Cheqout złożyła wniosek o rejestrację znaku towarowego w złej wierze”. Dowodem na to było „użycie … słowa Superman wraz z BG Shield Device w kontekście męskiej sprawności fizycznej i siły”.

Sędzia Bennett orzekł:

że w dniu zgłoszenia znaku towarowego zachowanie Cheqout nie spełniało standardów dopuszczalnego zachowania handlowego przestrzeganego przez rozsądne i doświadczone osoby.

Mściciele własności intelektualnej

Superbohaterowie odgrywają ważną rolę w historii prawa własności intelektualnej.

Między DC Comics a majątkiem Jerry’ego Siegela toczyła się zacięta debata prawna na temat własności praw do Supermana, a nawet Superboya.

W swojej książce Contested Culture, Jane Gaines poświęca cały rozdział „Superman, Television, and the Protective Strength of the Trademark”. Pisze ona, że „tekst Supermana jest kulturowym terenem, na którym toczy się ważny konflikt pomiędzy prawem autorskim a znakiem towarowym”. Jej argumentem jest to, że DC Comics oparło się na wielu formach własności intelektualnej, aby chronić Supermana i innych członków Ligi Sprawiedliwości, takich jak Batman, Wonder Woman i Zielona Latarnia.

Rywal DC Comics, Marvel, również oparł się na różnych prawach własności intelektualnej – w tym na prawie autorskim, prawie znaków towarowych, prawach osobistych i merchandisingu postaci. Nicole Sudhindra komentuje: „Solidne aktywa własności intelektualnej Marvela bez wątpienia umożliwiły mu czerpanie ogromnych korzyści z działalności licencyjnej.”

DC Comics i Marvel udzieliły nawet licencji na swoje dzieła duńskiemu producentowi zabawek, Lego.

Fan fiction, kultura remiksu i cosplay

Pojawiła się obawa, że nadmierna ochrona praw własności intelektualnej superbohaterów może mieć negatywny wpływ na kreatywność, kulturę remiksu i fan fiction.

W swojej powieści The Amazing Adventures of Kavalier and Clay, Michael Chabon śledzi narodziny komiksów superbohaterskich w Stanach Zjednoczonych i bada mitologie superbohaterów.

Własność intelektualna i superbohaterowie jest skomplikowana. Superman zrodził mnóstwo imitacji i naśladownictw w komiksach, powieściach graficznych i filmach – wszystko od Dr Manhattana w Strażnikach do Pana Iniemamocnego w filmie Pixara Iniemamocni. Nadmierna ochrona Supermana w ramach własności intelektualnej mogłaby stłumić taką kreatywność i innowacyjność.

Superman był również przedmiotem niekończącego się przywłaszczania, ponownego przywłaszczania i remiksowania w kulturze popularnej – patrz piosenka R.E.M., I Am Superman. Ikonografia Supermana była przedmiotem mash-upów w fan fiction, sztuce, muzyce, modzie i filmie.

Pojawiła się obawa o wpływ posiadaczy praw własności intelektualnej dążących do cenzurowania krytycznej pracy. Słynny argentyńsko-chilijski pisarz Ariel Dorfman skarżył się na Disneya, który powołując się na prawo autorskie próbował ocenzurować jego pracę How to Read Donald Duck: Imperialist Ideology in the Disney Comic.

W Stanach Zjednoczonych powstała Organizacja Prac Transformatywnych (Organization of Transformative Works), której celem jest wspieranie i obrona fan fiction przed zbyt daleko idącymi roszczeniami dotyczącymi własności intelektualnej. Grupa ta „wierzy, że dzieła fanowskie są kreatywne i przekształcające, stanowią podstawowe uczciwe wykorzystanie, i dlatego będzie proaktywna w ochronie i obronie dzieł fanowskich przed komercyjnym wykorzystaniem i wyzwaniami prawnymi”.

W takim ujęciu Człowiek ze stali nie jest jedynie komercyjną franczyzą – Superman należy do nas wszystkich. Nawet Liga Sprawiedliwości powinna ogarnąć sprawiedliwość w prawie własności intelektualnej.