SNAPSHOT

France:
Born 1412,
Die 1431.
Held van Frankrijk.

Geschiedenis

Het was de Honderdjarige Oorlog, en (om het beleefd te zeggen) Frankrijk en Engeland stonden niet op de beste voet met elkaar. Tegen de tijd dat Jeanne werd geboren, hadden ze wel een wapenstilstand. Het probleem was dat Frankrijk ook niet op de beste voet met zichzelf stond. De koninklijke familie was in tweeën gedeeld: het waren de Orleanisten tegen de Bourgondiërs, en het was lelijk.

Dientengevolge, toen het tijd werd om de wapenstilstand met Engeland te verlengen, lieten Franse diplomaten de bal vallen. Hendrik V kondigde aan dat hij de troon bezat, maakte een reis over het Kanaal en legde die Orleanisten neer. En nadat hij het grootste deel van Noord-Frankrijk had veroverd, waren de Bourgondiërs – onder leiding van hertog Filips III – het vrijwel met hem eens.

Met Karel. Karel van Ponthieu was een van de Orleanisten, Filips’ aartsrivaal en, volgens sommigen (waaronder Jeanne), de rechtmatige koning van Frankrijk. Maar met Engeland in het noorden en Filips aan alle kanten, verloor hij links en rechts zijn loyaliteit. Toen begon Jeanne dingen te zien.

Ze was 12 toen heiligen en engelen tegen haar begonnen te praten, en niet alleen praten, maar ook op bezoek kwamen. In levende lijve. Ze bracht haar dagen door met de heilige Catharina van Alexandrië, de heilige Margaretha van Antiochië, de aartsengel Michaël en (van tijd tot tijd) Gabriël. Zoals blijkt, terwijl heel Noord-Frankrijk werd opgeslokt, zeiden deze lichtgevende mensen tegen Jeanne dat ze er iets aan moest doen.

Dus dat deed ze. Dat wil zeggen, ze probeerde het. Via een familie connectie slaagde Jeanne erin een gesprek te krijgen met Lord Robert de Baudricourt, wiens sympathieën bij de Orleanisten lagen, ook al was zijn functieomschrijving (vazal van de Hertog van Lotharingen) die van de Bourgondiërs. Maar Robert was niet geïnteresseerd in Jeanne’s hulp.

Toen belegerden de Engelsen Orleans, en Jeanne bezocht Robert opnieuw, deze keer met een voorspelling: de Fransen zouden de slag bij de hand verliezen. Dat deden ze ook. Robert besloot Jeanne naar Karel te sturen en adviseerde haar om mannenkleren aan te trekken voor bescherming onderweg. Jeanne liet er geen gras over groeien en vertelde Karel haar boodschap: dat hij de rechtmatige erfgenaam van de Franse troon was, en dat ze hem zou helpen die terug te krijgen. Charles was niet in de positie om tegen te spreken.

Natuurlijk kon Jeanne niet zomaar het bevel over zijn leger overnemen. Ze moest zichzelf eerst bewijzen. De test die ze aflegde was echter niet in militaire strategie – het was in theologie. Dit was om iedereen duidelijk te maken dat Jeanne geen heks of gek of ketter was. (Gelukkig voor Karel was ze toch al een briljant strateeg). Nadat een panel van theologen ervan overtuigd was dat Jeanne haar leer juist had, begon ze brieven te schrijven, eigenlijk ultimatums, in de trant van: “Hé jullie Engelsen, ga naar huis of ik jaag jullie hier weg.” De Engelsen antwoordden door de boodschappers aan te houden.

Dus, met een harnas op maat gemaakt voor haar, ging Jeanne naar Blois en nam het bevel over de soldaten daar. Het eerste wat ze deed – nadat ze de prostituees met zwaard had verjaagd – was de mannen opruimen. Ze dwong hen te stoppen met vloeken, te biechten en de lokale bevolking lastig te vallen. Vervolgens inspireerde ze een hele troep nieuwe rekruten. Vechten voor een verliezende Karel was één ding, maar vechten voor een heilige – het gerucht ging dat Jeanne zelf de heilige Catharina was – was iets heel anders.

Een reeks overwinningen volgde. Jeanne nam de forten Saint Loup, Saint Jean le Blanc en les Augustins in; daarna nam ze het Engelse bolwerk les Tourelles in; toen besloten de Engelsen Orleans los te laten en zich terug te trekken. Vervolgens nam zij Jargeau, Meung-sure-Loire en Beaugency in. Ze behaalde nog een overwinning in Patay, drong toen door in de richting van Reims, waarbij ze onderweg van elke stad de overgave bereikte. Toen ze in Reims aankwamen, werd Karel tot koning gekroond.

Het hof van Karel volgde daarna niet helemaal het voorbeeld van Jeanne, en maakte daarbij een paar misstappen, maar voor het grootste deel gingen de gevechten succesvol door. Voor Jeanne duurde het echter niet lang. Ze werd gevangen genomen tijdens een schermutseling met 6.000 onverwachte Bourgondiërs. Ze gaf opdracht zich terug te trekken en nam de achterhoede, om er zeker van te zijn dat ze als laatste weg zou komen; het gevolg was dat ze helemaal niet weg kwam. De Bourgondiërs omsingelden haar, en hoewel ze weigerde zich over te geven, en hoewel ze na haar gevangenneming verschillende ontsnappingspogingen ondernam – eenmaal door een sprong uit een 70 voet hoog raam – was dit het einde van haar carrière.

Ze kwam voor het gerecht. Ketterij was de vermeende misdaad, en de reden was haar kleding. Joan’s mannenkleding was in strijd met een wet in de Bijbel over kleding. Het is toch moeilijk te geloven dat dit de echte aanklacht was. Niemand twijfelde destijds aan de legitimiteit van Joan’s uitdossing: ze droeg wat ze deed om zichzelf te beschermen tegen molestatie. Een pantser is tenslotte moeilijker door te komen dan een jurk, en voor de mannen van die tijd was een vrouw in uniform niet zozeer een dame met vrouwelijke delen, maar een krijger zoals zijzelf.

Hoe dan ook, het hele proces was een rommelige zaak. Om te beginnen, was er geen bewijs. Dan werd Jeanne berecht zonder advocaat, ondanks haar recht op wettelijke vertegenwoordiging. Toen ze haar eigen zaak bepleitte met verrassende behendigheid, lieten ze het transcript veranderen om haar te beschuldigen. En hoewel de normale straf voor dit soort misdaden een kerkelijke gevangenis zou zijn, geleid door nonnen, hielden ze haar in plaats daarvan in een seculiere gevangenis. Ze weigerden ook haar beroep op de paus – iets wat, als ze dat had mogen doen, de hele zaak zeker zou hebben gestopt. Karel had haar kunnen helpen, maar hij deed het niet.

De straf was dood door verbranding. Nog maar 19 jaar oud, werd Jeanne tot as gereduceerd en in de Seine gegooid, en iedereen ging verder. De Honderdjarige Oorlog ging gewoon door met oorlog voeren. Karel wist zijn troon onder zich te houden. De aartsengel Michaël praatte niet meer tegen meisjes.

Later hield de paus een tweede proces tegen Joan, waarbij hij afstand van haar deed (gelukkig voor die as van haar) – en zo’n 500 jaar daarna werd ze heilig verklaard.

SIGNIFICANCE

Wanneer mensen het hebben over diepzinnige leiders, is inspiratie vaak een kwaliteit die naar voren komt in de discussie. Dingen als persoonlijk charisma en krachtige retoriek gaan zo ver omdat zij een manier hebben om mensen aan hun kant te krijgen. Ze winnen het vertrouwen van de mensen, ze mobiliseren de wil van de mensen, en ze motiveren mensen tot actie. Misschien was Jeanne een overtuigende spreekster, misschien was het onmogelijk haar niet aardig te vinden, misschien was het de pure kracht van haar zelfvertrouwen – maar wat het ook was, Jeanne d’Arc wist hoe ze moest inspireren.

Als zij niet op het toneel was gekomen, was het vrij duidelijk dat Charles nooit de troon zou hebben bestegen. Voordat zij er was, waren zijn troepen mager in aantal en wanhopig van hart. Maar iets aan dit visionaire meisje veranderde hen. De mannen raakten geïnspireerd. Ze meldden zich aan. Ze werden weer moedig, en bereidwillig. En ze wonnen.

Joans inspiratie was zo sterk, dat die nog steeds voortduurt. Haar verhaal resoneert voor zowat iedereen, om een aantal redenen. Haar nederige afkomst, haar onwankelbare trouw aan de troon, haar martelaarschap, haar militaire overwinning, haar moedige voorbeeld van vrouwelijkheid, haar onverschrokken toewijding aan Christus en haar onvoorwaardelijke geloof in wat ze deed (zelfs toen het haar het leven kostte in een oneerlijk proces) – dat alles heeft gediend om mensen te ontroeren en te motiveren die sympathiek staan tegenover de armen, monarchisten, gelovigen, strijdkrachten, feministen, christenen, mensen in het algemeen en mensen die (respectievelijk) worden vervolgd.

Als je erover nadenkt wat inspiratie eigenlijk betekent – d.w.z, de inwoning van geest – misschien is het niet verwonderlijk dat dit is wat deze gelovige, engel-prekende kapitein overal waar ze ging in haar kielzog achterliet.