Een paar citaten die ik het afgelopen jaar heb opgepikt over Hendrik VIII. Vergeet niet de Henry VIII Poll na de podcast op 15 juli.

De officiële orakels van de History of England Podcast

Geen Engelse koning is meer geprezen en meer gehaat dan Henry VIII. Sommige historici beschouwen hem als een goede koning, die bereid was de armen te helpen en vriendelijk te zijn voor allerlei soorten mensen. Andere historici zien Henry als een wrede man, ongeschikt om zich met fatsoenlijke mensen te mengen, die als gek had moeten worden opgesloten…lang voordat hij stierf” (Ladybird History of the Kings and Queens of England)

“Henry VIII was de juiste soort koning die Engeland nodig had aan het begin van de XVIe eeuw. Hij was sterk en meedogenloos, maar ook slim en vastbesloten dat Engeland machtig en welvarend moest zijn.” (Ladybird History of the kings and Queens of England (editie 1968))

“Hendrik VIII was een sterke koning met een zeer sterk gevoel voor humor en VIII echtgenotes, waaronder Katherine de Arrogante, Anne van Cloves, Lady Jane Austin en Anne Hathaway memorabel waren. Zijn baard was echter rood.” (Sellar and Yeatman, 1066 and all that)

De opvattingen van sommige tijdgenoten

“Ik geloof dat hij (Hendrik VIII) mij meer begunstigt dan enig ander onderdaan in Engeland… Nochtans… heb ik geen reden om trots te zijn, want als mijn hoofd hem een kasteel in Frankrijk zou kunnen winnen, zou het niet mogen mislukken.” (Thomas More, 1525)

“Sinds het koninkrijk Engeland een koninkrijk was, was er nooit zo’n grote rover en plunderaar van het Gemenebest te lezen of te horen als van onze koning” (Thomas Hale, priester geëxecuteerd tijdens de regering van Henry VIII)

“Meester Cromwell, u bent in dienst getreden van een zeer nobele, wijze en liberale vorst. Als u mijn slechte raad wilt opvolgen, zult u in uw raad aan uw genade geven, hem altijd vertellen wat hij moet doen, maar nooit wat hij kan doen…want als een leeuw zijn eigen kracht kende, zou het moeilijk zijn voor een man om over hem te heersen” (Thomas More)

“meest wrede en afschuwelijke tiran” (Paus Paulus III, 1538)

“Junker Heintz wil God zijn en doet wat hij wil” (Maarten Luther)

“Laten we ophouden de lof te zingen van de Engelse Nero” (Philipp Melanchthon, 1540)

“Hendrik is zo hebzuchtig dat alle rijkdom in de wereld hem niet zou bevredigen… om zichzelf rijk te maken heeft hij zijn volk verarmd. Deze King…. vertrouwt geen enkel mens… en zal niet ophouden zijn hand in bloed te dopen zolang hij aan het volk twijfelt.” (Charles de Marillac, Frans Ambassadeur, 1540)

“De grootste tiran die Engeland ooit gekend heeft” (Hedendaagse Italiaan)

“Op uw leeftijd in het leven en met al uw ervaring van de wereld werd u geknecht door uw passie voor een meisje.” (Reginald Pole)

“hij was een man met een snel en subtiel verstand, maar daarbij was hij heerlijk zinnelijk onstabiel en dwalend in verschillende affecties. De ene keer verlustigde hij zich in wellustige genoegens, de andere keer in het vergaren van grote schatten en rijkdommen, vaak ontaardde hij in een beestachtige woede en wraakzuchtige wreedheid. Over de volksgezondheid van zijn land altijd nalatig, in zijn eigen verlangens ijverig en ijverig” (John Elyot, jaren 1540)

“zal het er ooit weer uithalen…en liever zal hij enig deel van zijn wil of eetlust missen, zal hij het verlies van de helft van zijn rijk in gevaar brengen” (Cavendish, ca.1558)

Vóór de 20e Eeuw

“Een nobele prins, gelukkig in al zijn doen en laten…van een dergelijke majesteit getemperd met menselijkheid, zoals het best past bij zo’n hoog en nobel landgoed” (Holinshed, 1577)

“Want hoeveel bedienden heeft hij in haast vooruitgeholpen…en met de verandering van zijn fantasie weer geruïneerd; geen mens weet voor welke overtreding! Aan hoeveel anderen van meer woestijn gaf hij overvloedige bloemen van waaruit honing te verzamelen, en op het einde van de oogst verbrandde hij ze in de korf! Hoeveel vrouwen heeft hij niet van zich afgesneden en verstoten, naarmate zijn lust en genegenheid veranderden! Hoeveel prinsen van het bloed (van wie sommigen vanwege hun leeftijd nauwelijks naar het blok konden kruipen) …heeft hij niet geëxecuteerd!” (Walter Raleigh, 1603-1616)

“De duidelijke waarheid is, dat hij een hoogst onverdraaglijke schurk was, een schande voor de menselijke natuur, en een smet van bloed en vet op de geschiedenis van Engeland”. (Charles Dickens)

“Ik denk niet zo slecht als de gangbare opvattingen van zowel zijn voorstanders als zijn vijanden zouden doen vermoeden…de zeer ongelukkige geschiedenis van zijn echtgenotes heeft bij hem een niveau van morele haat teweeggebracht dat buitensporig is…Ik geloof niet dat hij abnormaal losbandig was…maar hij was wreed, koninklijk wraakzuchtig. Er was in hem een steeds toenemende, steeds verder oprukkende koninklijke wil…Ik geloof niet dat hij een monster van lust en bloed was, zoals zoveel van de rooms-katholieke schrijvers hem beschouwen” (William Stubbs, 1886)

20ste eeuw

“De meest opmerkelijke man die ooit op de Engelse troon heeft gezeten” (A F Pollard, 1902)

” kwam tot zijn principes door een proces van deductie uit zijn eigen specifieke geval…opportuniteit en niet rechtvaardigheid en moraliteit waren de hoogste maatstaven voor publieke daden” (A F Pollard, 1902)

“de koning en staatsman die, ongeacht zijn persoonlijke tekortkomingen, Engeland de weg wees naar parlementaire democratie en imperium” (A F Pollard, 1902)

“…het versterken van een populaire monarchie terwijl Frankrijk en Duitsland werden geteisterd door interne twisten.” (Winston Churchill)

“…kwaliteiten, zowel goede als slechte, opgeteld tot uiterste doeltreffendheid…niet de minste van zijn meestervakmansgeheimen was een oog voor een werktuig” (S T Bindoff, Engels historicus, 1950)

“Het respect, ja zelfs de populariteit, die hij van zijn volk genoot was niet onverdiend….Hij hield de ontwikkeling van Engeland in lijn met sommige van de meest krachtige, hoewel niet de edelste krachten van die tijd. Zijn grote moed – het grootst wanneer het slecht ging -, zijn beheersing van het intellect, zijn inzicht in feiten en zijn instinct om te heersen, hebben zijn land door een gevaarlijke tijd van verandering geloodst, en zijn arrogantie heeft zijn volk gered van de oorlogen die andere landen teisterden. Vaag herinnerend aan de oorlogen van de Roses, vaag geïnformeerd over de slachtingen en het lijden in Europa, wist het volk van Engeland dat zij in Hendrik een groot koning hadden” (J.D. Mackie, 1952, Schots historicus)

“Agressief, verbitterd, wraakzuchtig, bloeddorstig…koppig, gewelddadig, en aan het eind, door en door slecht” (Philip Hughes, 1950, katholiek priester en historicus)

“ego-centrisch monster” wiens heerschappij “zijn successen en deugden te danken had aan betere en grotere mannen om hem heen; de meeste van zijn gruwelen en mislukkingen kwamen meer rechtstreeks voort uit (G R Elton, 1953)

“Zijn heerschappij was humaan, zijn executies sporadisch… hij doodde nooit iemand met zijn eigen hand… Het aantal slachtoffers… was niet groot.” (John Edward Bowle, Engels historicus, 1964)

“Misschien was Henry niet onbewuster en onverantwoordelijker dan vele koningen zijn geweest; maar zelden, of nooit, is de onbewustheid en onverantwoordelijkheid van een koning kostbaarder gebleken voor het materiële welzijn van zijn volk” (J J Scarisbrick, 1968)

“Zijn absolute overtuiging dat gebeurtenissen worden bepaald door een overeenkomst die tussen God en de mens is gesloten…de man met een geweten…kan veel meedogenlozer zijn dan de minnaar verblind door passie of de staatsman vrijgesproken van zijn misdaden door de noodzaak van de staat” (Lacy Baldwin Smith, 1982)

“alleen in dit kader van universeel lijden wordt de grimmige verschrikking van Tudor straffen en de wraak van de koning begrijpelijk…de 16de eeuwse verrader en ketter verdienden niet alleen te sterven in pijn maar hun aanhoudende pijn… voor het voorbeeld en terreur van anderen, maar als beloning voor de deugdzamen” (Lacy Baldwin Smith, 1982)

“Henry mag dan bekrompen en in zichzelf gekeerd zijn geweest, hij was een koning pur sang, en gezien de beperkingen van zijn natie en zijn tijd, een succesvolle ook nog” (David Head, 1997)

“De meningsverschillen over Henry’s prestaties zijn in hoge mate gekleurd door partijdigheid en door de hedendaagse politiek van de schrijvers; assen worden nog steeds geslepen over de betekenis van de Engelse Reformatie en de Tudor revolutie in de regering” (David Head, 1997)

Recent

“Henry was niet de archetypische sterke koning. Hij was ook niet zwak, maar hij was manipuleerbaar – en wel door zijn sterkste verdediging, zijn achterdocht en weigering om ooit zijn vertrouwen volledig te geven” (David Starkey, 2002)

“Henry’s daden brachten het land geen geestelijke voordelen; Ze werden gedreven door lust en hebzucht” en “Henry VIII’s monumentale egoïsme werd verhuld door zeer effectieve propaganda” (E W Ives, 2009)

“We hebben in feite het volste recht om Henry te beschouwen als een van de belangrijkste politieke architecten die het middeleeuwse Engeland hebben omgevormd tot de dominante partner van een moderne natiestaat. Welk oordeel we ook mogen vellen over zijn geloof of zijn moraal, zijn politieke verwezenlijkingen rechtvaardigen zijn historische statuur”. (David Loades, 2010)

“door de eeuwen heen is Henry geprezen en verguisd, maar hij is nooit genegeerd” (Thomas Betteridge en Thomas Freeman, 2012)

“een tweederangs geest met wat verdacht veel lijkt op een minderwaardigheidscomplex” (John Guy)

“Vandaag de dag erkennen historici dat zijn heerschappij een buitengewone erfenis heeft opgeleverd – het moderne Groot-Brittannië. Henry begon zijn bewind in een middeleeuws koninkrijk, hij eindigde het in wat in feite een moderne staat was. We leven nog steeds in het Engeland van Hendrik VIII” (Alison Weir)

“Hendrik heeft nooit blijk gegeven van enige bekwaamheid als veldheer, en zijn buitenlands beleid was een mislukking. Hij probeerde herhaaldelijk delen van Frankrijk te heroveren, en eindigde met Boulogne, een derderangs haven die later aan de Fransen werd teruggegeven nadat meer dan een miljoen pond was uitgegeven om het te behouden.” (Ronald Hutton)

Enkele bronnen voor citaten, buiten het oorspronkelijke boek:

Het dagboek van Samuel Pepys website: https://www.pepysdiary.com/encyclopedia/5978/#Historiography

Spartacus Educational Website: http://spartacus-educational.com/TUDhenry8.htm

“Als een Leeuw Zijn Eigen Kracht Kende”: The Image of Henry VIII and His Historians David M. Head, International Social Science Review, Vol. 72, No. 3/4 (1997), pp. 94-109