De nieuwe ‘Wonder Woman’-film biedt een goudmijn aan mogelijkheden om de invloed van de klassieke mythologie op moderne media te bespreken. Diana van Themyscira is een Amazone, deel van de mysterieuze stam van vrouwelijke krijgers die in de Griekse mythologie wordt beschreven, en de achtergrond van het oorsprongsverhaal van de Amazones in de film is een botsing van goddelijke proporties tussen de Griekse goden.

Het is deze strijd tussen goddelijke krachten die ik wil onderzoeken, met name het beeld van Zeus, de koning van de goden, en zijn zoon Ares, de oorlogsgod. Hoewel de film zwaar leunt op veel elementen uit de oude Griekse mythologie, sluit hij niet erg aan bij de thema’s van die mythen, en vertrouwt in plaats daarvan op een meer christelijk perspectief om het verhaal te informeren.

Het volgende bevat spoilers uit ‘Wonder Woman.’

In de film zijn Zeus en Ares de belangrijkste Griekse goden van betekenis. Zoals Diana’s moeder haar uitlegt, schept Zeus het mensenras en regeert hij rechtvaardig over het universum, totdat Ares, vastbesloten om de harten van de mensen te corrumperen, zich tegen zijn vader keert en hem in de strijd doodt. De andere goden worden kort genoemd, wanneer wordt opgemerkt dat Ares hen ook allemaal vernietigt. Hun gebrek aan identificatie slaat een aantal van de complexiteiten van het beroemde Olympiaanse familiedrama uit de Griekse mythologie over, maar dit is gewoon gedaan om het verhaal te stroomlijnen voor een filmpubliek (of voor Diana, die een jong kind is als ze dit verhaal hoort).

De strijd tussen Zeus en Ares, hoewel een verzonnen verhaal dat voor deze film is gecreëerd, sluit aan bij de generatieconflicten tussen de goden in de Griekse mythologie. In Hesiod’s Theogonie wordt verteld dat Uranus, de vader van de hemel, de kinderen die hij met Gaia, de aarde, baart, haat en hen na hun geboorte in de aarde verstopt. Gaia vraagt haar jongste zoon, Kronos, om hulp, en Kronos antwoordt door zijn vader in een hinderlaag te lokken en hem met een sikkel te castreren, voordat hij zelf de controle over het universum overneemt (regels 154-82).

Het geweld en conflict gaan door in de volgende generatie, als Kronos, na het horen van een profetie dat zijn zoon hem ten val zal brengen, al zijn kinderen opeet als ze geboren worden. Zijn vrouw Rhea verstopt met hulp van haar ouders, Gaia en Uranus, haar jongste zoon, Zeus, en geeft haar man in plaats daarvan een steen te eten. Gaia verleidt Kronos ertoe zijn andere kinderen weg te gooien, en met zijn broers en zussen aan zijn zijde voert Zeus uiteindelijk oorlog tegen zijn vader en verzekert zich van de macht over het universum (regels 453-91, 617-721, 881-5).

Symbolisch verklaren deze mythen de universele cycli van geweld, schepping en dood. Cultureel gezien zijn het goddelijke weerspiegelingen van de menselijke samenleving. De Grieken beschouwden hun goden niet als moreel superieur aan de mensen. In plaats daarvan modelleerden zij hun goden naar de menselijke moraal en gedrag. De Olympiërs zijn wat een menselijke familie zou zijn, indien verheven tot de hoogten van goddelijke macht. Zo weerspiegelen deze verhalen menselijke verlangens en angsten: de bereidheid tot bloedvergieten om macht veilig te stellen en orde te scheppen, de angst om relevantie te verliezen voor de jongere generatie, en de liefde van een moeder voor haar kinderen.

Wanneer Ares zich jaloers tegen zijn vader keert in een poging om macht te verwerven, zien we een conflict tussen generaties en een familiaal drama dat niet zou misstaan in een Griekse mythe. We zien een menselijke machtsstrijd die zich afspeelt op een goddelijk niveau en die in het verlengde lijkt te liggen van de mythen uit de oudheid. Maar verder past het beeld van Zeus en Ares in ‘Wonder Woman’ niet zo goed bij de Griekse mythologie.

Zeus wordt in de film beschreven als een welwillende, rechtvaardige god, die van zijn menselijke scheppingen houdt en hen probeert te beschermen tegen Ares’ corruptie door het ras van Amazones te scheppen. In de klassieke mythologie is Zeus echter een wispelturige godheid die weinig om de mensheid geeft. Zoals wordt verteld in de Theogonie (regels 506-616) en Aeschylus’ tragedie Prometheus Bound (regels 228-43, 447-506), houdt hij de mensheid in obscuriteit en lijden door hen vuur en beschaving te ontzeggen, totdat Prometheus vuur voor hen steelt. Zeus straft Prometheus door hem aan een rots vast te ketenen, waarbij zijn regenererende lever elke dag door een adelaar opnieuw wordt opgegeten, en in Aeschylus’ stuk wordt hij afgeschilderd als een meedogenloze tiran die martelingen, bedreigingen en geweld gebruikt om zijn macht te handhaven, en niet als een rechtvaardig heerser.

Bovendien heeft de Zeus van de klassieke mythologie een vreselijke reputatie als serie-filander en seksueel roofdier, want hij bedriegt zijn vrouw Hera bij elke mogelijke gelegenheid en gebruikt zijn goddelijke macht om vrouwen zonder toestemming te achtervolgen, zoals Io, Europa en Callisto. Het is waar dat de Grieken met dezelfde tegenstrijdigheid te maken hadden, omdat Zeus, ondanks zijn wangedrag, een god van wet en gerechtigheid was die de gastvrijheid voorzat en de rechten beschermde van gasten, vreemdelingen en onderdanen.

Ook in ‘Wonder Woman’ is hij een beetje een bedrieger, want Diana blijkt de dochter van Zeus zelf te zijn, geboren uit een affaire tussen de koning der goden en haar moeder. We leren dat Wonder Woman zelf, en niet het zwaard, de grote Godmoordenaar is, voorbestemd om Ares te verslaan met de kracht van liefde en gerechtigheid. En zo worden de twee aspecten van Zeus in de film samengebracht, maar voor het grootste deel blijft hij een welwillende godheid; we zien weinig van de Zeus die geen respect heeft voor mensen en zijn macht misbruikt in ‘Wonder Woman.’

Ares, zoals hij in de film verschijnt, lijkt ook niet op zijn mythologische voorstelling. In de Griekse mythologie is Ares de god van de oorlog, bloeddorst en slachting. Hij vertegenwoordigt de gruwel en verwoesting die met oorlog gepaard gaan, en zijn zonen zijn Angst (Phobos) en Terreur (Deimos). Ares’ doel in de film is om de verwoesting van de oorlog teweeg te brengen, en de dodelijke loopgravenoorlog van de Eerste Wereldoorlog geeft dat perfect weer; hij doet dit echter door subtiele technieken te gebruiken, zoals zich vermommen als de politicus Sir Patrick Morgan en het manipuleren van Dr. Poison en de Duitse officier Ludendorff om angstaanjagende wapens te creëren en te gebruiken. Deze acties achter de schermen komen niet overeen met de Ares uit de Griekse mythen, die meestal alleen als een bloeddorstige krijger wordt getoond.

De strijd tussen Zeus en Ares in de film komt neer op goed en kwaad op een manier die de Griekse mythen niet deden. De oorspronkelijke mythen gingen over het verwerven van macht en gezag en weerspiegelden op goddelijk niveau de alledaagse strijd van de menselijke samenleving. Het conflict in Wonder Woman daarentegen gaat over het bepalen van de aard van de mensheid zelf: zijn mensen inherent goed of slecht? Zeus heeft de mensheid geschapen om goed en rechtvaardig te zijn, maar ze worden gecorrumpeerd door Ares en keren zich naar het kwaad. De strijd tussen vader en zoon is van groter belang dan alleen “wie heeft de leiding” en gaat over het uiteindelijke lot van de mensheid, op een manier zoals de Griekse mythen dat niet waren.

Hoewel ‘Wonder Woman’ put uit de basiselementen van de Griekse mythologie, modelleert de film zichzelf naar de mythologische traditie van de christelijke theologie. Beschouw het volgende verhaal: een welwillende scheppergod en vader, die rechtvaardig heerst over de hemelen, schept het mensenras om goed en rechtvaardig te zijn, maar een van zijn belangrijkste luitenanten – laten we hem een “gevallen engel” noemen – verraadt de scheppergod en probeert de mensheid te corrumperen met manipulaties. De scheppergod stuurt zijn nakomeling, een goddelijk wezen dat ook heel erg mens is, om deze kwade entiteit te verslaan en de mensheid te verlossen door op te komen voor liefde en gerechtigheid.

Ik zou hier de plot van Wonder Woman kunnen beschrijven, maar ik zou het net zo goed kunnen hebben over het verhaal dat in het christelijke epos Paradise Lost van Milton wordt verteld over de opstand van de gevallen engel Lucifer tegen God, zijn manipulatie van Adam en Eva tot de zonde van het eten van de verboden vrucht, en de uiteindelijke verlossing van de mensheid door het offer van Jezus Christus – het geloof natuurlijk dat centraal staat in het christendom.

Thematisch gezien sluit ‘Wonder Woman’ niet erg goed aan bij haar mythologische bronmateriaal. De oude Griekse kijk op de wereld is pessimistischer, of misschien realistischer, dan het perspectief dat de film biedt. Goddelijke krachten voeren geen strijd over grote kwesties van goed en kwaad; in plaats daarvan worstelen de onsterfelijken met dezelfde problemen als sterfelijke mensen en lijken ze gemotiveerd te worden door menselijke zorgen. Het oude Middellandse Zeegebied was een gevaarlijke wereld, waar geweld en natuurrampen enorme verwoestingen konden aanrichten; dit werd weerspiegeld in de wispelturigheid van de goden.

Daarom wendt ‘Wonder Woman’ zich tot een ander, christelijk aandoend verhaalmodel dat beter aansluit bij haar algehele thema en wereldbeeld, namelijk dat het met liefde, mededogen en moed mogelijk is om tot ware heldendom te komen en de krachten van haat en kwaad te overwinnen.

De band van de film met het christelijk denken komt vooral tot uiting tegen de climax, wanneer Diana, in een moment van ontgoocheling, begint te geloven dat de mensheid haar bescherming niet waard is. Ze gaat de strijd aan met Ares, die beweert dat de mensheid geen verlossing verdient en haar vraagt om samen met hem voor hun vernietiging te zorgen. Hij daagt haar uit de zielige Dr. Poison te doden, wiens gas zoveel onschuldigen heeft afgeslacht.

Na het ergste van de mensheid te hebben gezien, heeft ze nog steeds de kracht om de hulpeloze vrouw genade te schenken. Geïnspireerd door de onbaatzuchtigheid van Steve Trevors offer besluit ze voor de mensheid op te komen en hen te verdedigen, ongeacht of ze het verdienen of niet. De uiteindelijke boodschap van ‘Wonder Woman’ is er een van zelfopoffering, barmhartigheid, mededogen en verlossing in het aangezicht van kwaad en onrecht, en dit zijn precies de idealen vertegenwoordigd door het offer van Christus aan het kruis voor de zonden van de mensheid, zelfs als, misschien, we het niet altijd verdienen.

Als dit het universum is dat de film presenteert, dan is het geen wonder (pun intended) dat ‘Wonder Woman’ zo drastisch van zijn bronmateriaal moet afwijken: het gebruik van een christelijk-achtig verhaalmodel is veel effectiever dan de thema’s van de Griekse mythologie, en biedt een hoopvolle, optimistische boodschap waar we deze dagen allemaal van zouden kunnen profiteren.