De Women’s Social and Political Union (WSPU) werd in oktober 1903 in Manchester opgericht. Emmeline Pankhurst richtte de Women’s Social and Political Union op en haar dochter, Christabel Pankhurst, zou een overtuigd lid worden.

Vóór oktober 1903 bestond er in Manchester al een beweging voor vrouwenkiesrecht – Lydia Becker had het Manchester Women’s Suffrage Committee opgericht. Veel vrouwen die stemrecht wensten, hadden hun vertrouwen gesteld in de Independent Labour Party (ILP) en de plaatselijke vakbonden. Christabel Pankhurst was in 1901 lid geworden van de NESWS, maar tegen 1903 was ze wantrouwig geworden over de steun van de ILP voor politieke rechten van vrouwen. Christabel vond dat de steun van de ILP voor het vrouwenkiesrecht halfslachtig was en ze zocht een andere richting. Emmeline Pankhurst besloot een nieuwe beweging voor vrouwenkiesrecht op te richten – en Christabel wilde zich daar graag bij aansluiten.

Emmeline Pankhurst wilde een grotere inzet van de ILP voor politieke rechten van vrouwen. Zij wilde dat de ILP gewoon zou verklaren dat vrouwen recht hadden op dezelfde politieke status als mannen. De eerste primaire rol van de nieuwe Women’s Social and Political Union was het uitoefenen van druk op de ILP. Zij werden hierbij geholpen doordat een aantal leden van de Women’s Social and Political Union getrouwd waren met leden van de ILP. Vanaf het begin wilde de WSPU zich houden aan haar motto: “Geen woorden, maar daden”.

De Women’s Social and Political Union is niet begonnen als een militante beweging. In latere jaren beweerden voormalige leden van de WSPU dat de beweging in haar militante houding was geduwd door het onbuigzame gedrag van de toenmalige regering.

In 1906, toen de Liberale Partij van Asquith aan de macht kwam, was de hoop van de WSPU alleen al gewekt omdat de Liberale Partij werd gezien als de partij die baanbrekend zou zijn voor de politieke rechten van vrouwen in Groot-Brittannië. De Women’s Social and Political Union geloofde dat de Liberale Partij door de aard van het liberalisme politieke hervormingen zou doorvoeren. Toen dit niet gebeurde, werd militant optreden de normaalste zaak van de wereld bij WSPU-acties. In feite was militarisme niet nieuw voor sommige leden van de WSPU. Sommige van de oudere leden hadden enige bekendheid verworven in de jaren voordat de WSPU was opgericht. Dora Montefiore had in de jaren 1890 opgeroepen tot burgerlijke ongehoorzaamheid in de vorm van het niet betalen van belastingen. In 1906 had Montefiore geweigerd haar belasting te betalen op grond van het argument dat “belasting zonder vertegenwoordiging tirannie is”. Haar huis werd zes weken lang belegerd door deurwaarders die wachtten op de uitzetting van meubels ter waarde van de belasting die zij verschuldigd was.

In 1905 hadden Christabel Pankhurst en Annie Kenney voor opschudding gezorgd in Manchester toen zij toespraken van Winston Churchill en Sir Edward Grey – beide prominente liberalen van die tijd – verstoorden. Veel mannen waren gekomen om naar hun toespraken te luisteren. Het was de norm van die tijd dat toespraken van politici en de meeste andere mensen in stilte werden aangehoord. Lachers waren zeldzaam en werden afgekeurd. Het werd beschouwd als de meest elementaire beleefdheid om iemand toe te staan zijn mening te uiten zonder onderbreking. Degenen die deze politieke bijeenkomsten bijwoonden, waren meestal aanhangers van degenen die toespraken hielden. Daarom was het schreeuwen en onderbreken van de sprekers tegen de norm van die tijd. Wat Pankhurst en Kenney schreeuwden lijkt tam naar de maatstaven van vandaag. Ze wilden weten waar Churchill en Grey stonden met betrekking tot de politieke rechten van vrouwen. Maar wat controversieel was, was de manier waarop ze hun protest lieten horen.

Ten eerste zagen veel mensen, waaronder veel vrouwen, geen plaats in de politiek voor vrouwen. Door alleen al op de bijeenkomst te zijn, gingen Pankhurst en Kenney dus in tegen de sociale conventies. In de tweede plaats beïnvloedde hun gedrag op die bijeenkomst in Manchester de publieke perceptie van vrouwen die streefden naar politieke gelijkheid met mannen.

Na het ontvouwen van een spandoek met de tekst “Stemmen voor vrouwen” werden zowel Pankhurst als Kenney gearresteerd voor een technische aanval op een politieagent. Beiden weigerden de hen opgelegde boete te betalen en gaven de voorkeur aan de gevangenis. Deze tactiek, zo geloofden zij, zou hun zaak meer aandacht geven. Beide vrouwen gokten erop dat de kranten van die tijd hun verhaal zouden oppakken als ze deze houding zouden aannemen. In haar autobiografie schreef Christabel:

De actie van Pankhurst en Kenney was bedoeld om te choqueren. Hun aanpak stond in direct contrast met de manier waarop andere suffragettebewegingen hun protesten aanpakten – de ‘normale’ procedure was beleefd en hoffelijk te zijn. Het was deze directe aanpak die zoveel jonge vrouwen uit de middenklasse aantrok tot de Women’s Social and Political Union.

Christabel Pankhurst zag de uitbreiding van het kiesrecht voor vrouwen slechts als een onderdeel van het hele plan om de status van vrouwen in de Britse samenleving te verhogen. Als de regering niet bereid was om het te doen, dan zouden de acties van de WSPU haar wel dwingen. Christabel wilde volledige onafhankelijkheid voor de vrouw en weg van wat zij noemde de “slavengeest” waarin veel vrouwen leefden.

Militarisme splitste de WSPU verder af van andere vrouwenbewegingen. De NESWS van Esther Roper was tegen de militante tactiek van de Women’s Social and Political Union. Roper was van mening dat de WSPU een oneerlijke groep was en dat haar acties de rechten van vrouwen eerder zouden terugdringen dan bevorderen. Ze geloofde ook dat de WSPU het publiek niet voor de gek zou houden door te beweren dat haar gearresteerde leden onschuldige slachtoffers van de politie waren.

In feite wordt nu algemeen aanvaard dat Christabel’s acties wel degelijk een negatief effect hadden. Veel vrouwen uit de arbeidersklasse waren geschokt door de militante tactiek en keerden bewegingen als de WSPU de rug toe. De WSPU werd het domein van wat kan worden omschreven als vrouwen uit de middenklasse. Daardoor verloor de beweging ter bevordering van de politieke status van vrouwen juist die groep die haar de aantallen zou hebben gegeven om haar enige vorm van sociale invloed te geven. Meer vrouwen in de beweging zou haar meer macht hebben gegeven – maar het verlies van de arbeidersklasse verklaart waarom de WSPU geen massabeweging werd onder alle klassen.

Een andere reden waarom de Women’s Social and Political Union geen steun kreeg van de arbeidersklasse was dat de WSPU werd gezien als een beweging die alleen politieke gelijkheid nastreefde – zij werd niet gezien als een beweging die volledige gelijkheid op alle niveaus nastreefde. Voor veel vrouwen uit de arbeidersklasse wilde de WSPU vrouwen wel politieke gelijkheid geven, maar niets doen aan hun sociale ongelijkheid. Voor veel vrouwen uit de arbeidersklasse betekende de slogan “Stemmen voor vrouwen” eigenlijk niet zo veel. Zij leefden in een maatschappij die hen minder betaalde dan mannen voor precies hetzelfde werk en waar zij over het algemeen als tweederangsburgers werden beschouwd, ongeacht hun politieke rechten.

Voor mensen als Sandra Holton verloor de WSPU uit het oog wat zij zich ten doel had gesteld. In “Feminism and Democracy” beweert Holton dat de echte scheidslijn tussen de vele suffragettebewegingen was dat sommige louter geloofden in de politieke gelijkheid van vrouwen (de WSPU en de NUWSS), terwijl andere voorstander waren van volledig politiek stemrecht voor volwassenen, ongeacht het geslacht (zoals de People’s Suffrage Federation).

Het ‘gevaar’ dat verbonden was aan de Women’s Social and Political Union bracht ook hun eigen bijeenkomsten in gevaar, omdat deze misdadigers aantrokken die er alleen maar op uit waren om WSPU-bijeenkomsten tegen te houden en te verstoren. Omgekeerd, wanneer leden van de WSPU andere politieke bijeenkomsten bijwoonden en hun standpunten kenbaar maakten, werden zij vaak door de politie gemanipuleerd om hen van een bijeenkomst te verwijderen en er werd weinig gedaan om die leden van de politie te vervolgen die misschien hun bevoegdheden hadden overschreden.

De militante actie van de Women’s Social and Political Union viel uiteen in drie verschillende fasen:

1) 1905 tot 1908: verstoring van politieke bijeenkomsten. Alle publiciteit werd gezien als goede publiciteit.

2) 1908 tot 1913: beperkte bedreigingen van de openbare orde. Dit omvatte het breken van ruiten, vastketenen aan relingen, aanvallen op politici enz. Het idee was om gearresteerd te worden, in hongerstaking te gaan en de regering in verlegenheid te brengen.

3) 1913-1914: aanvallen op de eigendommen van mensen die tegen het vrouwenkiesrecht waren. Dit omvatte kerken en Westminster Abbey. Het succes van de “Cat and Mouse Act” leidde hiertoe.