Op 14 mei 1865 werd een standbeeld van Dante, gemaakt door beeldhouwer Enrico Pazzi, midden op het piazza Santa Croce geplaatst. De koning van het pas verenigde Italië, Vittorio Emanuele II, onthulde het beeld in aanwezigheid van de hoogste hoogwaardigheidsbekleders en het stadsbestuur van Florence.

Tijdens mijn recente reis naar Italië bewonderde ik voor het eerst Pazzi’s standbeeld van Dante, dat in 1968 naar zijn huidige plaats op de trappen van Santa Croce werd verplaatst. Maar toen ik de kerk binnenging, veranderde mijn bewondering in nieuwsgierigheid. Terwijl ik de graven bezocht van Niccolò Machiavelli, Galileo Galilei, Gioachino Rossini en, de “meester”, Michelangelo Buonarroti, vroeg ik mij af: hoe komt het dat iemand die in Santa Croce begraven zou moeten liggen, hier eigenlijk niet ligt?! Waar is Dante Alighieri?

De bezoekers van Santa Croce kunnen vandaag de dag een enorme en prachtige cenotaaf voor Dante bewonderen, gemaakt door Stefano Ricci tussen 1819 en 1830. De neoklassieke beeldhouwer Stefano Ricci was een student van Francesco Carradoris aan de Accademia in Florence. Onder invloed van Canova nam Ricci in 1802 Carradoris post over als docent beeldhouwkunst aan de Accademia. De meeste mensen beschouwen Dante’s monument in Santa Croce als Ricci’s meesterwerk.

Het bevat een opschrift “Onorate L’Altissimo Poeta” – of “Eer de Dichter van het Hoogste aanzien”. Aan de rechterkant zien we een allegorisch beeldhouwwerk dat de poëzie voorstelt, treurend om het verlies van Italië’s grootste dichter. Aan de linkerkant, allegorisch beeldhouwwerk van Italië, wijst naar de zittende figuur van Dante.

Ondanks de prachtige cenotaaf die Ricci bouwde, is Dante’s laatste rustplaats niet Florence, maar Ravenna. Voor mij drukt de cenotaaf het verlangen uit van Florence om zijn zoon terug te krijgen, nadat de stad hem in ballingschap had gestuurd. Dante stierf in Ravenna in de nacht van 13 op 14 september 1321, waarschijnlijk aan malaria na een reis naar Venetië. Hij kwam nooit meer terug om zijn geliefde Florence te zien. En toen ik voor Dante’s tombe in Santa Croce stond, besloot ik naar Ravenna te gaan om meer te weten te komen over dit merkwaardige onderwerp. Waarom was Dante niet in Florence?

In Ravenna, in het Museo Dantesco, kon ik enkele antwoorden vinden. Dante’s aardse overblijfselen bevonden zich in een marmeren sarcofaag in de kleine kapel van de Madonna in de Basiliek van Sint Franciscus, waar de plechtige begrafenis van de dichter had plaatsgevonden in 1321 (Dante’s stoffelijke resten bevinden zich tegenwoordig in een kapel naast de Basiliek).

Maar al in het begin van de 16e eeuw begonnen Florence en Ravenna een zeer merkwaardige ruzie om Dante’s stoffelijke resten. In 1519 ontving de Medici, paus Leo X, een verzoekschrift van de Accademia Medicea, dat ook werd gesteund door Michelangelo zelf, die een monument voor de dichter wilde oprichten. In het verzoekschrift vroeg de Accademia de Paus om Dante’s gebeente naar Florence over te brengen en de Paus ging onmiddellijk akkoord.

De broeders uit Verona stopten, om het Florentijnse voornemen om Dante terug te halen tegen te houden, de beenderen in een urn die zij in een gat in de kloostermuur verborgen. Toen de marmeren sarcofaag werd geopend, was er dus niets meer voor de Florentijnen.

Dante’s overblijfselen bleven in de kloostergangen tot 1677, toen broeder Antonio Santi de botten identificeerde en ze in een houten kist stopte, met een inscriptie: “Dante’s beenderen, hier gedeponeerd door mij, Broeder Antonio Santi, 18 oktober 1677”. In 1810 schafte de Franse Revolutie de religieuze entiteiten af en moesten de broeders Franciscanen de kerk verlaten.

De beenderen werden pas in 1865 bij toeval ontdekt. Ravenna besloot het zesde eeuwfeest van de geboorte van de dichter te vieren. Dus werd er gewerkt aan de verfraaiing van de kleine tempel waar Dante’s overblijfselen zouden moeten liggen en enkele aangrenzende gebieden. Op de ochtend van 27 mei was een arbeider de muren van de kapel aan het herstellen. Hij vond een houten kist met menselijke resten en de inscripties die Broeder Antonio Santi had geschreven.

De stad hoorde van het nieuws en iedereen was opgewonden om ze te zien. De politie moest de mensen in bedwang houden. Ze legden Dante’s beenderen in een glazen en fluwelen kist en dagenlang brachten de mensen hulde aan de goddelijke dichter.

Daarna vonden Dante’s stoffelijke resten eindelijk hun laatste rustplaats, in de tempel waar ze nu liggen, gebouwd in 1780 door Camillo Morigia. In de tempel in Ravenna hangt een lamp aan het plafond waarin olijfolie uit de Toscaanse heuvels brandt, die elk jaar in september door de gemeente Florence wordt aangeboden. Toen ik voor zijn monument stond, moest ik denken aan een vers uit Inferno Canto IV “l’ombra sua torna, ch’era dipartita” (“zijn geest, die ons verlaten had, keert terug”).

Gastblogger Janaína Simões is een Braziliaanse journaliste uit São Paulo die in haar virtuele leven in Florence woont…