Xanthomas są łagodnymi, żółtawo-brązowymi, dysmetabolicznymi guzami, głównie z powodu nacieku skórnego przez pieniste histiocyty makrofagów, obciążone małymi kroplami lipidów i składające się głównie z estryfikowanego cholesterolu i czasami triglicerydów. Wygląd kliniczny jest bardzo zróżnicowany, od xanthelasma do miejscowych gruzełkowatych lub ścięgnistych xanthomas, w postaci blaszek lub rozstępów, zwłaszcza w fałdach. Rozpoznanie jest histologiczne. Po wykluczeniu ksantomatu wtórnego do różnych procesów, takich jak dermatozy zapalne, chłoniaki, histiocytozy, guzy itp. można wyróżnić dwa rodzaje ksantomów, Wyróżnia się dwa typy ksantomatoz pierwotnych: ksantomatozę dyslipidemiczną, która wskazuje na pierwotną rodzinną lub wtórną hiperlipoproteinemię lub rzadziej inną dyslipidemię (ksantomatoza cerebrotendynowa, systeneroza, choroba Tangiera) oraz ksantomatozę normolipidemiczną, która występuje bardzo rzadko i wymaga poszukiwania lokalizacji pozaskórnych i patologii towarzyszących: dysglobulinemiach, szpiczaku i zespołach hematologicznych, zwłaszcza limfoproliferacyjnych, naczyniowych, hipokomplementemicznych, szczególnie w martwiczym ksantogranulaku, rozsianej ksantomatozie płaskiej oraz, znacznie rzadziej, młodzieńczym ksantogranulaku i rozsianej ksantomatozie Montgomery’ego. Leczenie tych ksantomów jest przede wszystkim etiologiczne w postaciach dyslipidemicznych, ale także objawowe medyczno-chirurgiczne w postaciach normolipidemicznych.