Het Wolff-Chaikoff-effect is een veronderstelde verlaging van de schildklierhormoonspiegels als gevolg van de inname van een grote hoeveelheid jodium.

Het werd ontdekt door Drs. Jan Wolff en Israel Lyon Chaikoff aan de University of California, Berkeley: in 1948 meldden zij dat injectie van jodium bij ratten de organificatie (thyroglobuline-jodering) in de schildklier bijna volledig remde. Uit recent onderzoek van de studie blijkt echter dat de schildklierhormoonspiegels van de ratten niet werden gecontroleerd vóór de injecties.

Patiënten met de ziekte van Graves zijn gevoeliger dan euthyroïde patiënten, en jodium is gebruikt om de ziekte van Graves te beheersen.

Het Wolff-Chaikoff-effect staat bekend als een autoregulatoir verschijnsel dat de organificatie in de schildklier remt, de vorming van schildklierhormonen binnen de schildklierfollikel, en de afgifte van schildklierhormonen in de bloedbaan. Dit wordt duidelijk onder invloed van verhoogde niveaus van circulerend jodide. Het Wolff-Chaikoff-effect is een doeltreffend middel om een grote hoeveelheid opgenomen jodide af te stoten, en daardoor te voorkomen dat de schildklier grote hoeveelheden schildklierhormoon gaat aanmaken. Een teveel aan jodide remt tijdelijk de jodide-organisatie van de schildklier. Bij personen met een normale schildklier ontsnapt de klier uiteindelijk aan dit remmende effect en wordt de jodide-organificatie hervat; bij patiënten met een onderliggende auto-immuun schildklierziekte kan de onderdrukkende werking van een hoog jodide echter aanhouden. Het Wolff-Chaikoff-effect duurt verscheidene dagen (ongeveer 10 dagen), waarna het wordt gevolgd door een “ontsnappingsfenomeen”, dat wordt beschreven door hervatting van de normale organificatie van jodium en normale schildklierperoxidasefunctie. Aangenomen wordt dat het “ontsnappingsfenomeen” optreedt als gevolg van een verlaagde anorganische jodiumconcentratie in de schildklierfollikel onder een kritische drempel secundair aan de down-regulering van de natrium-jodidesymporter (NIS) op het basolaterale membraan van de schildklierfollikelcel.

Het Wolff-Chaikoff-effect werd gebruikt als een behandelingsprincipe tegen hyperthyreoïdie (vooral schildklierstorm) door infusie van een grote hoeveelheid jodium om de schildklier te onderdrukken. Jodide werd gebruikt voor de behandeling van hyperthyreoïdie voordat antithyreoïdica zoals propylthiouracil en methimazol werden ontwikkeld. Bij hyperthyroïden die jodide toegediend krijgen, kan een daling van de basale stofwisseling optreden die vergelijkbaar is met die welke na thyroïdectomie wordt waargenomen. Het Wolff-Chaikoff-effect verklaart ook de hypothyreoïdie die bij sommige patiënten wordt veroorzaakt door verschillende jodiumbevattende geneesmiddelen, waaronder amiodaron. Het Wolff-Chaikoff-effect maakt ook deel uit van het mechanisme voor het gebruik van kaliumjodide in nucleaire noodsituaties.