Het woord “Palestijn” is afgeleid van de Filistijnen, een volk dat niet inheems was in Kanaän, maar dat een tijdlang de controle had verworven over de kustvlakten van wat nu Israël en Gaza zijn. Volgens oude Egyptische verslagen uit die tijd, die de eerste schriftelijke vermelding van hen vormen, bereikten de Filistijnen de regio rond de 12 eeuw v. Chr., hetgeen de archeologische gegevens lijken te bevestigen.

• Waarom worden Joden Joden genoemd?
• Waarom wordt Israël Israël genoemd?

Hoewel het waarschijnlijk is dat er Filistijns bloed door de aderen van de hedendaagse Palestijnen stroomt (en door die van de Joden), zijn zij een ander volk met een andere cultuur.

Waar de Filistijnen vandaan kwamen is een punt van discussie, aangezien zij geen geschreven documenten achterlieten, maar er zijn twee belangrijke theorieën, voornamelijk gebaseerd op aardewerkscherven. De oorspronkelijke theorie was dat de Filistijnen hun oorsprong hadden in het Egeïsche bekken en behoorden tot de Myceense cultuur. Een nieuwere hypothese is dat zij behoorden tot de Hurriaanse cultuur en afkomstig waren uit het huidige Zuid-Turkije en Syrië.

In elk geval is het bij de huidige stand van de kennis onmogelijk om de etymologie van de naam van de Filistijnen in hun eigen taal vast te stellen.

Wat we wel kunnen bespreken is hoe dit woord duizenden jaren later veranderde in de naam van een heel ander volk.

Samengaan met de Kanaänieten

De Filistijnen komen in de Bijbel prominent voor als de belangrijkste vijand van de vroege Israëlitische koninkrijken, vooral in het Boek Samuël, waar zij worden beschreven als een geavanceerde beschaving met een monopolie op de ijzerproductie. Maar net als de koninkrijken van Israël en Juda waren zij niet in staat hun onafhankelijkheid te bewaren toen de grote rijken van Mesopotamië eenmaal hun intrede deden.

Na zo’n 600 jaar aan de kust te hebben geleefd en sporadisch met de Israëlieten te hebben gevochten, viel de regio in de 6e eeuw v. Chr. onder Assyrische en Babylonische heerschappij.

De Filistijnen die in deze streken woonden, fuseerden met de plaatselijke Kanaänitische bevolking, waardoor hun aparte cultuur in deze streek voorgoed verdween. Maar de naam van de Filistijnen bleef voortbestaan als de naam van het gebied dat zij hadden bezet – de kustvlakten van zuidelijk Kanaän.

Terwijl namen de Grieken in Griekenland de naam “Philistia” aan om niet alleen te verwijzen naar de kustvlakten aan de andere kant van de Middellandse Zee, maar ook naar de gebieden in het binnenland. Een opmerkelijk voorbeeld van dit uitgebreide gebruik is te vinden in het boek “Meteorologie” van Aristoteles, waar de grote filosoof in de 4e eeuw v. Chr. een meer in Filistië beschreef waarin “als je een mens of dier bindt en erin gooit, het blijft drijven en niet zinkt … zo bitter en zout dat er geen vissen in leven en dat als je er kleren in laat weken en ze schudt, ze schoon worden”. De Dode Zee die hij beschrijft is ver weg van de oorspronkelijke woonplaats van de Filistijnen.

In de jaren 330 en 320 v. Chr. versloeg Alexander de Grote het Perzische Rijk, dat de Babyloniërs in de regio had verdrongen, en begon de Hellenistische periode. Vanaf dat moment begon het Grieks het Aramees te verdringen als de dominante taal van het Midden-Oosten. Dit maakte op zijn beurt de naam “Filistië” populairder in de regio, hoewel Filistië geen uniforme staat was. Het was verdeeld in districten en ondergeschikte koninkrijken, elk met een beperkte autonomie. De controle erover wisselde tussen het Hellenistische koninkrijk in Egypte en het concurrerende Hellenistische koninkrijk in Syrië.

Tijdens een korte periode van Joodse onafhankelijkheid slaagde Alexander Jannaeus, de koning van Judea (regeerde van 103 BCE tot 76 BCE), erin controle te krijgen over het grootste deel van het gebied. Maar een nieuwe macht op het internationale toneel zou spoedig de macht overnemen – Rome.

De Arabieren namen de Griekse naam over van de Romeinen

Onder de Romeinen bleef Filistië verdeeld in ondergeschikte polities, waarvan Judea er een was. De Joden hadden het niet gemakkelijk onder het Romeinse bewind. Nadat hij in 135 na de Bar Kochba opstand de Joodse rebellen definitief had onderworpen, herstructureerde de Romeinse keizer Hadrianus de regio en verenigde de provincies van Filistië en de Romeinse provincies in Syrië, waardoor één grote provincie ontstond, “Syria Palaestina” genaamd. Zo veranderde de officieuze Griekse benaming in de officiële Romeinse.

Deze Grieks-Latijnse naam voor de regio werd later overgenomen door de Arabieren die het gebied in de 7e eeuw veroverden, en zo ontstond de Arabische naam voor de regio, Falestin. In Europa veranderde de Latijnse naam Palaestina langzaam in de verschillende namen voor de regio in de Romaanse talen die uit het Latijn ontstonden, zoals het Frans en het Spaans. Andere niet-Romaanse talen, zoals het Duits en het Engels, ontleenden hun namen voor de regio aan het Latijn of de Romaanse talen. Zo is het Engelse woord Palestina ontstaan.

Aan het einde van de Eerste Wereldoorlog werd het grondgebied van het Ottomaanse Rijk verdeeld tussen de Fransen en de Britten, overeenkomstig de Sykes-Picot Overeenkomst van 1916. Toen de Britten aan het eind van de Eerste Wereldoorlog de controle over het gebied kregen, namen zij de naam “Palestina” aan en werden de inwoners, joods, islamitisch of anderszins, Palestijnen genoemd. En vervolgens, in de jaren 1920, nam de ontluikende Palestijnse nationale beweging de benaming “Palestijn” (al-Filasniyyūn) als haar eigen naam aan.

In een speling van het lot maakt het grootste deel van het grondgebied dat door de Filistijnen werd beheerst nu deel uit van Israël, met uitzondering van Gaza, terwijl het grootste deel van het grondgebied dat het oude Koninkrijk Israël was nu op de Westelijke Jordaanoever ligt en voor een groot deel deel deel uitmaakt van de Palestijnse Autoriteit.