De koude van water onderdrukt de smaak van bepaalde ongewenste onzuiverheden in het water die versterkt worden als het water warm is. Ook is smaak een relatief begrip en varieert van persoon tot persoon.

Na thuiskomst van een lange reis of het beëindigen van een gruwelijke dagelijkse training, verlangen de meeste mensen naar een koel glas water. Niets lest onze dorst zoals deze fundamenteel belangrijke vloeistof. Maar als iemand je een glas warm water geeft wanneer je dorst hebt, zul je waarschijnlijk niet van de smaak houden. Als iemand daarentegen ijs in dat glas doet, lijkt de smaak volledig te veranderen.

Wat is de reden achter deze verandering van smaak bij een verandering van temperatuur? Ligt het aan jou of gebeurt dit bij iedereen? Als je ooit over deze vragen hebt nagedacht en wanhopig op zoek bent naar de antwoorden, ben je hier precies aan het juiste adres.

Een beetje over ‘smaak’

Op school hebben we allemaal geleerd over de vijf zintuigen die ons lichaam bezit, en smaak is er daar een van. We hebben ook geleerd over de tong, een zintuig dat duizenden smaakpapillen heeft om de verschillende smaken te kunnen waarnemen. Maar wat is smaak? Is het gewoon een gevoel, een chemische reactie of een trucje van de geest?

Het woord “smaak”, formeel beter bekend als “gustatie”, verwijst naar de gewaarwordingen die worden ontwikkeld door de smaakcellen aan de voor-, achter- en zijkant van onze tong wanneer moleculen van het geconsumeerde voedsel of de drank zich aan deze cellen hechten en signalen naar onze hersenen zenden. Smaak kan dus worden beschouwd als een mix van verschillende chemische reacties die op de tong plaatsvinden.

Tongkaart met verschillende smaakgebieden (Photo Credit : Peter Hermes Furian/)

Hoe detecteert de tong verschillende smaken?

Verschillende smaken, zoals zout, zuur en zoet, worden op verschillende manieren gedetecteerd. Zout wordt bijvoorbeeld waargenomen door smaakreceptorcellen die voornamelijk reageren op natriumchloride of andere soortgelijke zouten. Bepaalde eiwitten in de celmembranen van deze cellen fungeren als kanalen (bv. epitheliale natriumkanalen) en laten het NaCl de cellen binnenkomen, waarbij vervolgens neurotransmitters (chemische stoffen die informatie overdragen) vrijkomen die de sensatie doorgeven aan axonen (zenuwcellen die de smaakinformatie naar de hersenen brengen).

Zuurheid wordt ook waargenomen op een manier die rechtstreeks van invloed is op ionenkanalen. Eiwitten van bepaalde zuren (citroenzuur of azijnzuur) komen binnen via natrium- of kaliumkanalen en zetten een cellulaire reactie in gang. De bitterheid van voedsel wordt ook waargenomen door het blokkeren van kaliumkanalen in de membranen van smaakreceptoren.

Anderzijds binden chemicaliën die als “zoet” worden waargenomen zich op een “lock-and-key”-manier aan bepaalde plaatsen op membraanreceptoren (eiwitten in het celmembraan) (wat betekent dat alleen chemicaliën van een specifieke vorm op de bindingsplaats kunnen passen en de reactie in gang kunnen zetten). Zodra deze chemische stoffen gebonden zijn, leiden bepaalde veranderingen in de cel tot het vrijkomen van neurotransmitters, die het signaal naar de hersenen sturen. Hoe beter de passing, hoe hoger de “zoetheidspotentie” van de stof.

Ionkanalen en receptoreiwitten in membranen (Photo Credit : Designua/)

Hoe smaakt water?

Toen we opgroeiden, hebben we allemaal geleerd dat water geen smaak heeft. Maar als we deze kleurloze, leven-gevende vloeistof drinken, ervaren we een soort smaaksensatie op onze tong. Eeuwenlang dacht men dat dit kwam door de mineralen en zouten die in het water waren opgelost, maar zelfs zuiver gedestilleerd water heeft iets wat op een smaak lijkt. Dus… wat is verantwoordelijk voor deze pseudo-smaak?

Allereerst voor alle duidelijkheid, gedestilleerd water wordt verondersteld smaakloos te zijn. Zodra het echter uit de distilleerderij komt, lost er een bepaalde hoeveelheid kooldioxide en zuurstofgas in op. En als je zulk zuiver water in een glas giet, zullen de onzuiverheden in het glas (hoe klein ook in hoeveelheid) zich met het zuivere water vermengen, waardoor de smaak enigszins verandert. Nogmaals, wanneer we voedsel eten, blijven bepaalde minuscule voedseldeeltjes in de mond en op de tong hangen; op het moment dat we de eerste slok water nemen, vermengen ze zich en geven het water een specifieke smaak.

Waarom smaakt koud water beter?

De koude van water onderdrukt in feite een aantal van deze “slechte” factoren die de smaak van zuiver water veranderen. Alle onzuiverheden die het water iets anders doen smaken, kunnen veel gemakkelijker worden opgespoord wanneer het water warm is.

Probeer het zelf maar eens; doe wat suiker of zout in een glas water en proef het bij verschillende temperaturen. U zult het verschil in gevoeligheid onmiddellijk ervaren.

Koud water onderdrukt ‘slechte’ factoren in water. (Photo Credit: Cosma/)

Ook wanneer het lichaam moe is na inspannend werk of hitte, stijgt de temperatuur van het lichaam. In zo’n situatie helpt koud water om de lichaamstemperatuur snel en doeltreffend te verlagen, wat een verfrissend gevoel geeft.

Een andere mogelijkheid is het feit dat water een aangeleerde smaak is – een voorkeur die een individu in de loop van vele jaren ontwikkelt. Iemand die in het poolgebied woont, zal het water niet zo koud vinden als iemand die in de woestijn woont. Velen van ons associëren warm water met stilstaand, onbedekt water, omdat alles wat koud is van nature als “fris” wordt beschouwd; die psychologische factor kan moeilijk te vermijden zijn bij het nippen van een glas warm H2O.

Puur psychologisch?

Hoewel de smaak van water afhangt van vele factoren, zoals temperatuur en minerale bestanddelen, zou veel ervan ook zuiver psychologisch kunnen zijn. Volgens een studie uit 1997 aan de medische faculteit van de universiteit van Yale, “is de actie van het drinken meer dorstlessend dan de rehydratie via een nasogastrische buis.” Eenvoudiger gezegd: dezelfde hoeveelheid water kan aan twee verschillende mensen worden gegeven, maar degene die het uit een glas drinkt, zal zich meer verfrist en gehydrateerd voelen.

Dit alles besproken hebbend, zijn er grotere problemen om te overwegen. De watercrisis is nu een wereldwijd fenomeen, en we moeten allemaal proberen zoveel mogelijk water te besparen, want één ding is duidelijk: of het nu koud of warm is, water lest onze dorst als geen andere vloeistof op aarde.