Door Graham Lawton

We weten dat oudere mensen kwetsbaarder zijn voor covid-19, maar er is nog een belangrijke risicofactor aan het licht gekomen: man zijn.

De eerste tekenen van een geslachtsverschil in de ernst van covid-19 kwamen uit ziekenhuisgegevens in Wuhan, kort nadat de stad op slot ging. Op 30 januari publiceerde een team van de Shanghai Jiaotong University School of Medicine een rapport over 99 covid-19-patiënten die tussen 1 januari en 20 januari waren opgenomen in het Jinyintan Wuhan-ziekenhuis. Ze ontdekten dat onder degenen die werden opgenomen, mannen in de meerderheid waren met meer dan twee tegen één.

Er is ook een sekseverschil geweest bij sterfgevallen. Uit sterftegegevens van 21 ziekenhuizen in Wuhan tussen 21 en 30 januari bleek bijvoorbeeld dat 75 procent van de overledenen mannen waren.

Sindsdien hebben grotere studies uit andere landen deze eerdere bevindingen bevestigd. In Engeland, Wales en Noord-Ierland bijvoorbeeld was ongeveer 70% van de ernstig zieke patiënten die op de intensive care werden opgenomen man, en stierven er meer mannen dan vrouwen. Uit een studie van meer dan 4000 covid-19-patiënten in ziekenhuizen in New York City bleek dat 62 procent man was.

Het verschil lijkt niet te worden veroorzaakt door verschillen in besmettingsgraad: uit de studie in New York bleek bijvoorbeeld dat evenveel mannen als vrouwen het virus oplopen. Maar mannen hebben meer kans om ernstig ziek te worden en te sterven.

Roken en ACE2

Twee eerdere opkomende coronavirusziekten, SARS en MERS, bleken ook onevenredig veel mannen te treffen. Maar dit is niet het geval bij infecties van de luchtwegen in het algemeen. In het rapport over Engeland, Wales en Noord-Ierland werd ook gekeken naar geslachtsgegevens van patiënten die tussen 2017 en 2019 kritisch ziek waren met virale longontsteking, meestal als gevolg van griep. Er was ook een overmaat aan mannen in dit cohort, maar de verhouding was minder grimmig: 54 sterfgevallen voor elke 46 vrouwelijke sterfgevallen.

Een mogelijke reden voor het geslachtsverschil is roken. In China rookt meer dan de helft van de mannen, maar slechts 5 procent van de vrouwen. Tabaksrook lijkt ervoor te zorgen dat longcellen meer van een oppervlakte-eiwit produceren dat ACE2 heet en dat het virus gebruikt om cellen te infecteren. Dit kan betekenen dat roken de cellen vatbaarder maakt voor het virus.

Volgens een analyse van Hua Linda Cai van de Universiteit van Californië in Los Angeles wordt deze hypothese echter niet door de gegevens ondersteund. Huidige rokers maken slechts ongeveer 12,5 procent uit van de mensen die ernstig ziek zijn met covid-19 in China, zegt ze, wat veel lager is dan het percentage rokers in de algemene bevolking.

Een andere mogelijkheid is dat mannen – oudere mannen in het bijzonder – in het algemeen een slechtere gezondheid hebben dan vrouwen. Zij hebben de neiging om hogere percentages zwaarlijvigheid, hoge bloeddruk, diabetes, kanker en long- en hart- en vaatziekten te hebben, die allemaal in verband zijn gebracht met de ernst van covid-19. Toen de auteurs van de New Yorkse studie deze aandoeningen in hun analyse verwerkten, vonden ze dat geslacht niet langer een van de belangrijkste risicofactoren was voor ernstige covid-19.

Immuunverschillen

Een mogelijk verwant idee is dat vrouwen van nature een sterkere immuunafweer kunnen hebben. “Er zijn substantiële verschillen in het immuunsysteem tussen mannen en vrouwen en deze hebben een aanzienlijke invloed op de uitkomst van een breed scala van infectieziekten,” zegt immunoloog Philip Goulder van de Universiteit van Oxford.

Een belangrijk verschil is dat vrouwen twee X-chromosomen per cel hebben, terwijl mannen er maar één hebben. “Een aantal cruciale immuungenen bevindt zich op het X-chromosoom,” zegt Goulder, met name het gen voor een eiwit dat TLR7 wordt genoemd en dat enkelstrengs RNA-virussen zoals het coronavirus detecteert. “Als gevolg hiervan komt dit eiwit tot expressie in een dubbele dosis op veel immuuncellen bij vrouwen in vergelijking met mannen, en de immuunrespons op coronavirus wordt daarom versterkt bij vrouwen,” zegt hij.

Terwijl één X-chromosoom gewoonlijk in elke vrouwelijke cel wordt geïnactiveerd, ontsnapt het TLR7-gen hier op de een of andere manier aan in sommige immuuncellen, wat betekent dat vrouwen meer van het eiwit produceren.

Er zijn ook aanwijzingen dat vrouwelijke geslachtshormonen zoals oestrogeen en progesteron het immuunsysteem versterken, maar dit is nog niet specifiek onderzocht bij covid-19.

Een andere mogelijkheid is dat mannen gewoon minder hygiënisch zijn. Ze houden zich minder snel aan basale sanitaire maatregelen zoals handen wassen, zegt Kunihiro Matsushita van de Johns Hopkins University.

Een studie naar sekseverschillen in China wees uit dat mannen met covid-19 in het ziekenhuis ook meer kans hadden om andere virussen, waaronder griep, en bacteriën bij zich te dragen, en het is mogelijk dat dit de ernst van de covid-19-symptomen verhoogt.