Bron: Pavel Badrtdinov/Unsplash

Als relatietherapeut wordt mij vaak gevraagd: “Wat is het grootste probleem waar stellen tegenaan lopen?” De gemakkelijke antwoorden zijn geld en seks, maar geen van beide zou precies waar zijn, of in ieder geval niet wat er in mijn kantoor of mijn leven is binnengelopen. Het meest voorkomende probleem dat ik zie in intieme partnerschappen is wat ik de strijd om empathie noem.

Paula vertelt Jon dat ze overstuur en gekwetst is door iets wat hij zei, een manier waarop hij reageerde op haar mening over een familiekwestie. Ze vraagt of hij in de toekomst hetzelfde zou kunnen zeggen met een houding van vriendelijkheid en/of nieuwsgierigheid en niet zo kritisch zou zijn, alleen omdat haar mening verschilt van de zijne. Jon reageert op Paula’s gevoelens en het verzoek door agressief te vragen waarom hij haar vriendelijkheid en nieuwsgierigheid zou moeten aanbieden, terwijl zij vorige maand zijn ervaring over een andere familiekwestie had afgewezen en hem onvriendelijk had behandeld. Paula valt dan terug en legt uit waarom zij het verdiende zich te gedragen zoals zij deed in de interactie vorige maand, en waarom haar reactie vorige maand een reactie was op wat hij twee maanden geleden deed, wat volgens haar onvriendelijk en agressief was. Jon blaft dan dat hij recht had op zijn gedrag van twee maanden geleden, vanwege het onaardige en kritische wat zij drie maanden geleden deed…en terug in de tijd gaat het, naar een schijnbaar onbereikbare plaats voordat het kwetsen begon.

Koppels doen dit de hele tijd. Ze vechten over wie het verdient om empathie, wiens ervaring moet krijgen om toe te doen, wiens pijn moet worden verzorgd, en wiens ervaring moet worden gevalideerd. Vaak weigeren partners empathie te tonen aan elkaar omdat ze het gevoel hebben dat dit zou betekenen dat ze toegeven dat ze schuld hebben, en zo de kans opgeven om empathie en bevestiging te krijgen voor hun eigen ervaring. Kortom, als ik me druk maak over hoe mijn woorden jou kwetsen, dan geef ik toe dat het mijn schuld is dat ik jou die pijn heb bezorgd. En misschien nog belangrijker, de waarheid over waarom ik die woorden zei, of beter gezegd waarom ik het recht had die woorden te zeggen, zal nooit worden gevalideerd of zijn eigen empathie ontvangen. Empathie voor jou heft empathie voor mij effectief op.

Als pijn en wrok zich in een relatie opstapelen, wordt het steeds moeilijker om je in te leven in de ervaring van je partner, omdat je zelf zoveel ongehoorde en ongecorrigeerde pijn hebt. Als te veel onopgeloste pijn zich tussen mensen kan nestelen, kan het bijna onmogelijk zijn om naar elkaars ervaring te luisteren, laat staan er iets om te geven. Na verloop van tijd creëren ongenezen wonden een relatie waarin geen ruimte meer is om te worden gehoord, en geen plaats waar een of ander onrecht of pijn uit het verleden je recht op vriendelijkheid en steun niet diskwalificeert – wat toevallig de essentiële componenten van intimiteit zijn.

Om deze reden en vele anderen is wrok de meest giftige van alle emoties voor een intieme relatie.

Dus wat moet er worden gedaan als je al enige tijd in een relatie zit, en kwetsuren zich hebben opgebouwd en hebben geleid tot wrok en onopgeloste woede en pijn? Is er hoop voor empathie om weer voet aan de grond te krijgen in je relatie, zodat ware intimiteit weer kan gaan bloeien? Wat is de weg vooruit als het voelt alsof er te veel giftig water onder de brug is, te veel wrakstukken onder je voeten, om de weg terug te vinden naar een liefdevolle band? Als het verleden een mijnenveld is, kan het heden dan vreedzame grond worden?

Als je me vraagt of het mogelijk is, of er hoop is dat er weer empathie ontstaat in je relatie, zelfs als er wrok in overvloed is, dan is het antwoord: waarschijnlijk. Maar als je me zou vragen of er manieren zijn om te proberen de empathische band in je relatie weer op te bouwen, zou ik antwoorden met een volmondig ja. Ja, je kunt het proberen. En ja, de enige manier waarop je kunt weten of wat waarschijnlijk is mogelijk kan worden, is door het als een probleem te benoemen en er je uiterste best voor te doen. Eén ding kun je zeker weten: als je niet probeert de wrok aan te pakken, zal hij niet vanzelf weggaan. Wrok is een kankergezwel dat uitzaait en het uiteindelijk onmogelijk maakt voor een gezonde relatie om te overleven.

Dus wat te doen? Ik stel voor, ten eerste, dat koppels samen een intentie stellen om empathie in hun relatie te herscheppen, omdat het helpt om te beginnen met een bewuste beslissing die wordt benoemd. Misschien willen jullie beiden de intimiteit of het vertrouwen verdiepen, of misschien alleen de wrok verzachten. De intentie kan voor ieder van jullie verschillend zijn, maar wat belangrijk is, is dat er een overeengekomen wens is en een bereidheid om dit onderwerp onder de aandacht te brengen. Soms is een partner niet bereid om zo’n intentie te zetten, vaak juist vanwege de wrok die wordt aangepakt. Zelfs als dat het geval is, kun je op eigen houtje een intentie zetten; dat is niet ideaal, maar het kan toch positieve resultaten opleveren.

Als er eenmaal een intentie is benoemd, raad ik je aan een afspraak te maken om officieel op de herstartknop van je relatie te drukken. U kunt deze herstartdatum van de relatie ritualiseren/vieren als misschien een nieuwe verjaardag – de dag waarop u zich verplichtte om opnieuw te beginnen zonder de vergiften uit het verleden. Het is belangrijk dat je deze herstart datum markeert op een tastbare manier die het echt en heilig maakt. Een herstart datum betekent dat vanaf een bepaalde dag en tijd, je opnieuw begint, zodat wanneer je je gevoelens uit naar je partner, deze gevoelens er toe doen gewoon omdat ze bestaan en kunnen niet worden ontkracht door iets dat gebeurd is in het verleden. Op de herstartknop drukken betekent dat je een nieuw punt nul krijgt, een punt waarop je allebei onschuldig bent en recht hebt op vriendelijkheid en steun; een schone lei. Deze ene stap, zij het gefabriceerd, kan, indien overeengekomen en gevolgd, een gloednieuw veld openen waarin we elkaar opnieuw kunnen ontmoeten, liefdevol kunnen zijn, en weer voor elkaar kunnen zorgen.

Hiermee samenhangend, raad ik aan een nieuwe manier van communiceren met elkaar te beginnen – de om de beurt manier. Om de beurt betekent dat wanneer een partner boos of iets moeilijks of minder dan positiefs naar de ander brengt, zij volledig wordt gehoord en begrepen, zonder weerlegging. De ervaring van de andere partner, wat we zouden kunnen zeggen dat hem (of haar) ertoe bracht zich te gedragen zoals hij (of haar) deed (waardoor de ontsteltenis ontstond), wordt dan bewaard voor de volgende dag. De volgende dag spreekt hij, als hij dat wil, zijn ervaring uit over wat zijn partner voorstelde of iets heel anders. En nogmaals, hij presenteert zonder weerlegging van haar kant.

Hoewel ik een opgelegde manier van communiceren rond moeilijke kwesties voorstel die omslachtig kan aanvoelen, kan dit proces ook niet-defensief luisteren en zelfs empathie aanmoedigen. Het is ontworpen om wrokgevoelens op een veilige manier aan te pakken, zodra ze opkomen, om te voorkomen dat ze uitkristalliseren tot een nieuw veld van wrok. Omdat je weet dat jouw tijd om jouw “kant van het verhaal” te vertellen pas morgen komt, ben je beter in staat om te horen, te luisteren, en aanwezig te zijn voor de ervaring van je partner. Op een vreemde manier kun je je ontspannen, omdat je niet hoeft te proberen om de ruzie te “winnen”. Je kunt ook proberen je partner te spiegelen, door woorden, wat je haar hoort zeggen en voelen. En doe dit spiegelen totdat zij het gevoel heeft dat je haar ervaring juist hebt “gekregen”. Als je in staat bent je partner te horen zonder jezelf te verdedigen (want dat is voorlopig tegen de regels), kan dat de kans verkleinen dat de uitwisseling uiteindelijk nieuwe wrokgevoelens zal voeden. Om de beurt je ervaring kunnen uiten, wetende dat er naar je geluisterd zal worden, zonder weerlegging, dat er een gegarandeerde veilige plek zal zijn voor je ervaring om gehoord te worden, zal je angst, woede, wanhoop en vertwijfeling verminderen. Het zal ook de mogelijkheid om een nieuwe empathische band op te bouwen enorm vergroten. Door één voor één te communiceren (met een ademhalings- en slaappauze tussendoor), althans voor een tijdje, creëer je een tuin voor vriendelijkheid, nieuwsgierigheid en steun – de bepalende aspecten van intimiteit – om ten minste een kans te krijgen om wortel te schieten en hopelijk te groeien.

Resentiment is vergif voor een relatie. Het doodt het lekkerste deel van intimiteit – namelijk, empathie. Het heerlijkste deel van een partnerschap, zoals ik het heb gezien en beleefd, is de mogelijkheid om empathie te ontvangen en te geven, om het echt te voelen binnenkomen en uitgaan. Als je relatie lijdt onder wrok, of als je lijdt met en door wrok, probeer dan deze drie suggesties en kijk wat er gebeurt. Het kan geen kwaad, en het kan helpen – en het proces van proberen zal zijn eigen rijkdom bevatten. Gelukkig tuinieren.

Facebookafbeelding: Joe Prachatree/