Toen Jane Goodall in 1960 voor het eerst aankwam in het Gombe Stream Wildreservaat in het huidige Tanzania, was er nog weinig bekend over de wereld van de chimpansees. Maar de 26-jarige secretaresse zou baanbrekende ontdekkingen doen door haar meeslepende, onorthodoxe observaties, ook al werden haar bevindingen in het begin door wetenschappers bespot.

In feite waren Goodall’s benadering – en gebrek aan formele academische opleiding – de sleutel tot haar methode om persoonlijkheidskenmerken vast te leggen en haar proefpersonen een naam te geven, in plaats van ze te nummeren zoals de traditie in die tijd voorschreef.

Goodall kon zich geen universiteit veroorloven, dus volgde ze een secretaresseopleiding

Goodall, geboren in Londen, was al lang gefascineerd door zowel Afrika als dieren, zegt Anita Silvey, auteur van Untamed: The Wild Life of Jane Goodall. Tarzan-boeken, die natuurlijk. een personage met de naam Jane bevatten, en Dr. Dolittle-boeken waren favorieten.

“Toen ik 10 was, droomde ik ervan om naar Afrika te gaan, met dieren te leven en boeken over hen te schrijven,” vertelde Goodall in 2017 aan CNN. “Iedereen lachte me uit omdat ik nog maar een meisje was, we hadden geen geld De Tweede Wereldoorlog woedde.”

Niet in staat om college te betalen en aangemoedigd door haar moeder om typen en boekhouden te leren, zocht Goodall naar een vaste baan door een secretaresseopleiding te volgen.

“Ze moest zichzelf onderhouden en zij en haar familie hadden het gevoel dat ze met een secretaresseopleiding altijd een baan zou kunnen krijgen,” zegt Silvey.

Leaky voelde zich aangetrokken tot Goodall’s observatievermogen

Maar Goodall vond kantoorwerk maar saai en toen een vriendin haar uitnodigde voor een lange reis naar de boerderij van haar familie in de buurt van Nairobi, Kenia, ging ze serveerster spelen om geld te verdienen voor de reis. Toen ze 23 was, kwam ze aan en kort daarna kreeg ze een baan aangeboden bij de beroemde paleoantropoloog Louis Leakey in een natuurhistorisch museum. Leakey geloofde, volgens National Geographic, dat Goodall’s gebrek aan formele wetenschappelijke opleiding, samen met haar passie voor dieren, haar de juiste keuze zou maken om het sociale leven van chimpansees in Gombe te bestuderen en Jane was enthousiast over het idee.

“Hij wilde iemand die goed observeerde en niet verblind was door wetenschappelijke theorie,” zegt Shivey. “Toen hij Jane meenam in een Jeep, ontdekte hij dat ze alle dieren in het gebied kon zien en benoemen.”

Een andere test: Leakey gaf Goodall een spel kaarten en vroeg haar welke zwart en welke rood waren door alleen de ruggen van de kaarten te bekijken. “Ze kon het hem niet vertellen, maar liet hem wel alle gebogen hoeken zien,” zegt Shivey. “Hij had deze test vele malen gedaan, vaak met mannen, die de gebogen hoeken niet zagen. Over het algemeen vond Leakey vrouwen oplettender dan mannen en koos drie vrouwen (Goodall, Birutė Galdikas en Dian Fossey) om onderzoek te doen naar chimpansees, orang-oetans en gorilla’s.”

In haar boek uit 2010, Jane Goodall: 50 Years at Gombe, merkt Goodall op dat Leakey, omdat ze niet naar de universiteit ging, moeite had om financiering voor het onderzoek te vinden.

“Uiteindelijk kreeg hij echter een beurs voor zes maanden van Leighton Wilkie, een zakenman uit Des Plaines, Illinois, met belangstelling voor de menselijke evolutie,” schrijft ze. “De Britse autoriteiten hadden geweigerd om een jong meisje alleen het bos in te laten gaan – dus mijn moeder, Vanne, bood zich aan om mij te vergezellen.”

In 1960 begon Goodall met haar observaties en gaf de chimpansees namen, zoals Goblin, Freud en Frodo.

“Ze koos voor een onorthodoxe aanpak, dompelde zich onder in hun leefomgeving, ervoer hun complexe samenleving als een buur in plaats van een afstandelijke waarnemer, en tartte de wetenschappelijke conventie door hen namen te geven in plaats van nummers,” aldus het Jane Goodall Instituut. “Ze begon hen niet alleen te begrijpen als een soort, maar ook als individuen met persoonlijkheden, complexe geesten, emoties en langdurige banden. Haar bevindingen over het maken van gereedschappen door chimpansees blijven een van de belangrijkste ontdekkingen in de wereld van de primatologie.”

Ondanks het feit dat ze geen bachelordiploma had, promoveerde Goodall uiteindelijk.

Onder invloed van Leakey, aldus Shivey, begon Goodall in 1962 aan een doctoraalprogramma aan de Universiteit van Cambridge zonder bachelordiploma – een van de weinige die dat deden, hoewel ze er niet bepaald enthousiast over was.

“Ik deed dit proefschrift alleen omwille van Leakey,” vertelde Goodall aan de BBC. “Ik had nooit de ambitie om wetenschapper te worden en deel uit te maken van de academische wereld.”

Volgens de BBC werd ze door haar overwegend mannelijke klasgenoten betutteld omdat ze de chimpansees namen en persoonlijkheden had gegeven. “Ik gaf ze geen persoonlijkheden, ik beschreef slechts hun persoonlijkheden,” vertelde ze aan de nieuwsbron. “Sommige wetenschappers zeiden dat ik ze gereedschappen had geleerd. Dat zou fantastisch zijn geweest als ik dat had kunnen doen.”

En, zoals ze zei tijdens de 2019 One Young World top in Londen, haar onderzoeksmethoden werden vaak afgewezen in Cambridge.

“Je kunt je leven niet op een zinvolle manier delen met een hond, een kat, een konijn enzovoort, en niet weten dat de professoren het mis hadden,” zei ze, volgens CNBC. “En nu is dierlijke intelligentie, in het bijzonder, iets waarin mensen echt geïnteresseerd zijn.”

Goodall behaalde een Ph.D. in ethologie, de wetenschap van het gedrag van dieren in 1966, en zette haar onderzoek in Gombe nog 20 jaar voort.

“Zij was op dat moment de belangrijkste onderzoeker van chimpansees in de wereld,” zegt Shivey. “Toen haar doctoraalscriptie werd ingediend bij de commissie (zonder naam), zei een van de leden dat het naar Jane Goodall moest worden gestuurd, omdat zij meer wist over chimpansees dan wie dan ook.”