“Yaavat sthasyanti girahay,

Saritah cha mahita le,

Taavat ramaayama katha,

Lokesu prachyansiyat.”

(Zolang bergen en rivieren bloeien op het oppervlak van de aarde, zo lang zal de legende van Ramayana bloeien in deze wereld.)

Vele versies van de Ramayana zijn geschreven sinds Sage Valmiki voor het eerst zijn epos componeerde. Sindsdien zijn er meer dan 300 originele Ramayana’s geschreven in het Sanskriet en in verschillende regionale talen van India. Elk is een kostbaar literair werk en een onschatbare filosofische verhandeling.

T. Shankar, CEO, Management Solutions, en ooit directeur van A.F. Fergussons and Co., is een onafhankelijk onderzoeksgeleerde en een fervent student van de Ramayana, die de mythe en magie van het epos onderzoekt. Hij geeft lezingen over het onderwerp op verschillende fora en deelt zo zijn bevindingen. Fragmenten uit een interview:

Er is er maar één, maar toch zijn er door de millennia heen vele Ramayana’s gecomponeerd. Wat is daar volgens u de reden van?

Valmiki’s Ramayana en de daaropvolgende versies zijn in het Sanskriet geschreven. Ik denk dat dichters de noodzaak voelden zich te richten op de lokale taal om het grote epos naar de mensen te brengen. De daaropvolgende Ramayana’s waren trans-creaties en weerspiegelen daarom veranderingen in de loop van de tijd.

Wat zijn de historische mijlpalen in de lange lyrische reis van de vele Ramayana’s?

In zijn verzamelde essays citeert A.K. Ramanujam de Belgische priester Camille Bulk – die als eerste Tulsidas’ ‘Ram Charit Manas’ uit Avadhi in het Engels vertaalde – die zei dat er meer dan 300 originele Ramayana’s zijn. Ramanujam en Bulk spreken ook van duizend Kannada en Telugu Ramayana’s. Malayalam heeft 300 Ramayana’s. Bhasa schreef een toneelstuk over het epos in de 2e eeuw voor Christus, Kalidas schreef zijn poëtische ‘Raghuvamsa’ in de 5e eeuw na Christus, en Bhavabhoota schreef een gedramatiseerde versie van het epos in de 7e eeuw na Christus. In totaal zijn er 25 Sanskriet Ramayana’s. Een van de vroegste Ramayana’s in de volkstaal is het Tamil-epos van Kamban dat in de 9e of 12e eeuw werd geschreven. Er zijn vele stamversies, waaronder de beroemde Bhil Ramayana.

Kunt u ons enkele overeenkomsten en verschillen tussen de vele Ramayana’s vertellen?

Het verhaal in grote lijnen is hetzelfde. Hoewel Valmiki wordt erkend als aadhikavi, is elke schrijver van de oorspronkelijke Ramayana een dichter en filosoof. En elke Ramayana is een meesterwerk. Wat de verschillen betreft, in Valmiki’s Ramayana ontmoeten Sita en Rama elkaar alleen wanneer Rama de Siva dhanush breekt, terwijl Kamban vele verzen wijdt aan Rama en Sita’s prenuptiale ontmoeting in een tuin, vereeuwigd in het couplet “Annalum nokinaan, Avalum nokinaal.” Zij worden hier gezien als Vishnu en Lakshmi, terwijl Valmiki Rama ziet als een man met de 16 kwaliteiten van Purushotam, zoals beschreven door Narada. De beroemde ‘Lakshman rekha’ wordt in het geheel niet genoemd in de werken van Tulsidas, Valmiki, Kamban en Ezhuthachan. Kritibhasa Ojha in Oriya en de Bengaalse Ramayana spreken over de ‘Lakshman rekha’ terwijl het 13e eeuwse epos van Ranganath Reddy verwijst naar zeven ‘rekhas’!

Hoe zit het met de sociale realiteiten en veranderingen die in deze teksten tot uitdrukking komen?

Mijn theorie is dat de heersende sociale omstandigheden een belangrijke invloed hadden op het vertellen van het epos op verschillende momenten in de tijd. In de 17e eeuw, toen Tulsidas ‘Ram Charit Manas’ schreef en Eknath ‘Bhavartha Ramayana’ componeerde, heersten er in de regio Hindoe-Moslim spanningen. In de sociale context verwijst Bhavartha Ramayana naar de benarde situatie van weduwen, met name Kausalya. Maula’s Telugu-epos uit de 15e eeuw stelt brahmanen vragen over hun behandeling van andere kasten. Het sociaal-economische scenario wordt weerspiegeld in veel van de Ramayana’s. Kamban, die schreef op het hoogtepunt van de Chola glorie, spreekt van grote welvaart en een goed geklede en met juwelen versierde bevolking.

Hoe zit het met de Jain Ramayana?

Samengesteld in de 3e eeuw na Christus, beweert de Jain Ramayana dat Hindoes Ravana hebben verguisd. Volgens het Jain epos is Sita de dochter van Ravana en was het niet Rama maar Lakshmana die hem doodde.

Waarom bent u aan deze odyssee begonnen om ‘De vele Ramayana’s’ te ontrafelen en te presenteren?