Deze Maand van de Vrouwengeschiedenis, leer meer over de geschiedenis van vrouwen in het theater.

Maart is de Maand van de Vrouwengeschiedenis! Dit is de perfecte maand om de geschiedenis van vrouwen in het theater in de schijnwerpers te zetten, want het is een zeer interessante geschiedenis…

De westerse traditie van theater vindt haar oorsprong helemaal terug in het oude Griekenland en Rome. De Grieken begonnen hun theaterpraktijk met tragische toneelstukken, die rond 532 v.Chr. begonnen. Het probleem was dat de Griekse cultuur de vrouw als inferieur aan de man beschouwde, zodat de rol van de vrouw in de maatschappij in veel opzichten zeer beperkt was. Vrouwen mochten niet op het toneel staan omdat dat als “gevaarlijk” werd beschouwd. Mannen speelden zowel mannelijke als vrouwelijke personages! “De Grieken geloofden dat het te gevaarlijk zou zijn om vrouwen in het openbaar te laten optreden en dat het gevaar geneutraliseerd werd door mannen hen te laten portretteren. (En hoe zit het met de Romeinen? Wel, de Romeinen hadden een gelijkaardige kijk op vrouwen, wat het onmogelijk maakte voor hen om op het toneel te komen. Maar na verloop van tijd kwamen er in Romeinse toneelstukken wel een paar vrouwelijke acteurs voor.

Antigone, een vrouwelijk personage in de Griekse mythologie en toneelstukken. Zij had een dappere en uitdagende persoonlijkheid. (Bron)

Toneel was ook in de Middeleeuwen een belangrijke traditie. Middeleeuws theater was zeker een spannende aangelegenheid, maar in hoeverre waren er vrouwen bij betrokken? Het antwoord… niet heel veel, maar soms. Er was nog steeds een perceptie in de samenleving dat theater iets was dat beter geschikt was voor mannen en niet voor vrouwen. Een interessante uitzondering was de Duitse schrijfster Hrothsvitha, die “door sommigen wordt beschouwd als de eerste persoon sinds de oudheid die drama componeerde in het Latijnse Westen” (Bron) Zij schreef verschillende toneelstukken, en haar stukken hadden de neiging vrouwen voor te stellen als mensen met sterke, nobele persoonlijkheden. Dit was in tegenspraak met het beeld dat de meeste mensen in haar samenleving van vrouwen hadden, namelijk dat ze zwak van karakter waren.

Hrotsvitha. (Bron)

In de 17e eeuw gebeurde er in Europa iets groots: Opera! Het mooie van deze vorm van muziektheater was dat er ook vrouwelijke zangers in werden opgenomen. Dit beviel de streng christelijke kerk echter niet. Hun overtuiging was dat het onrein en ongepast was voor vrouwen om op het podium te staan. Daarom zongen castraten soms rollen waarvoor een hogere stem nodig was. Deze mannen met een hoge stem waren een alternatief voor vrouwen, maar dat weerhield vrouwen er niet helemaal van om operazangeres te worden. Toen, nog steeds in de 17e eeuw, vond de Engelse Restauratieperiode plaats. Een grote stap voorwaarts voor vrouwen in het theater was Aphra Behn, die het aandurfde om tegen de culturele normen in te gaan door de eerste professionele vrouwelijke toneelschrijfster te worden. Tot dan toe was het ongehoord voor vrouwen om hun brood te verdienen met het schrijven van toneelstukken! Vrouwelijke acteurs speelden soms mannelijke personages, ook al was in het verleden het omgekeerde gebeurd: “Men zou kunnen verwachten dat de toelating van vrouwen op het toneel verband hield met een vraag naar meer realisme, maar het feitelijke resultaat was niet alleen dat mannen en vrouwen rollen kregen die bij hun sekse pasten, maar ook dat de imitatie van het andere geslacht nu beide kanten op kon gaan.” (Bron)

Aphra Behn. (Bron)

Naarmate de jaren verstreken, wonnen vrouwen in het theater langzaam maar zeker terrein, ondanks de trends en tradities die vrouwen nee zeiden. Dit gebeurde ook in het vroege Amerikaanse theater. Er waren vrouwelijke toneelschrijvers, vrouwen die op het toneel acteerden, toneelstukken die vrouwelijke personages een prominente rol gaven, en ook, veel vrouwen in het theaterpubliek. “Vrouwen hielpen de dynamiek van het theater in de tweede helft van de 19e eeuw te veranderen en waren direct verantwoordelijk voor de stijging van de populariteit ervan.” (Bron) Hoewel mannen nog steeds een grotere aanwezigheid hadden in de theaterwereld, deden vrouwen een aantal behoorlijk interessante dingen. Een opmerkelijk voorbeeld was het Burlesque theater uit het Victoriaanse tijdperk, tijdens de 19e eeuw in zowel Engeland als Amerika. Deze flitsende, sexy, hilarische shows waren parodieën op klassieke verhalen. Vrouwen waren vaak te zien in mannelijke rollen. Het spelen van gekke personages en het omkeren van de gendernormen creëerde zeker geen respectabele reputatie voor deze vrouwen… maar dit was een belangrijke stap voor vrouwen omdat het hen in staat stelde zich op een rebelse manier los te maken van veel beperkende sociale verwachtingen.

Een Victoriaanse Burlesque-actrice. (Bron)

Naarmate de tijd verstreek, kwamen er steeds meer soorten theater. En naarmate het theater zich in verschillende richtingen uitbreidde, werd ook het belang van vrouwen in het theater groter. Het lijdt geen twijfel dat vrouwen vandaag de dag een belangrijk deel van het theater uitmaken en op allerlei manieren deelnemen. Maar er was geen gemakkelijke weg die naar dit punt leidde. Het is jammer dat het theater historisch gezien oneerlijk is geweest tegenover vrouwen. Toch waren er veel vrouwen die zoveel van theater hielden dat ze de behoefte voelden om de culturele verwachtingen te trotseren en toch mee te doen. Laten we hen dankbaar zijn. Zonder hen zou het theater van vandaag er heel anders uitzien!

Bronnen:

http://en.wikipedia.org/wiki/Representation_of_women_in_Athenian_tragedy
http://en.wikipedia.org/wiki/Theatre_of_ancient_Rome
http://news.harvard.edu/gazette/2003/07.17/18-crossdressing.html
http://xroads.virginia.edu/~ma02/volpe/theater/theater/women.html
http://en.wikipedia.org/wiki/History_of_theatre
http://en.wikipedia.org/wiki/Hrotsvitha
http://en.wikipedia.org/wiki/Victorian_burlesque