Articles

Waarom verloor Frankrijk van Duitsland in 1940?

Reclame

Na enkele maanden van “schijnoorlog” viel het Duitse leger Frankrijk en de Lage Landen eindelijk aan op 10 mei 1940. In minder dan twee weken tijd trok de Wehrmacht vanuit het noorden door het land.

Het Franse leger was een van de machtigste ter wereld, maar het lijkt erop dat het niet in staat was stand te houden – wat leidde tot het grote Franse debacle van de 20e eeuw, toen op 22 juni 1940 de regering van maarschalk Philippe Pétain de wapenstilstand met nazi-Duitsland tekende en het schandelijke verhaal van de Franse collaboratie begon.

Hoe is dit gebeurd? En waarom zo snel? FRANCE 24 sprak met historicus Michaël Bourlet, voormalig hoogleraar geschiedenis aan de militaire academie van Saint-Cyr Coëtquidan, die enkele mythes over de flagrante mislukking van de Slag om Frankrijk ontrafelde.

Er heerst een algemeen beeld dat het Franse leger slecht was voorbereid op de Duitse aanval – is dat een afspiegeling van de werkelijkheid?

Het Franse leger van 1939-40 wordt sterk geassocieerd met de roemloze “nepoorlog”, vervolgens de militaire nederlaag in mei-juni 1940 gevolgd door de ineenstorting van de politiek tot collaboratie in juni 1940. Dit wordt nog steeds herinnerd als een enorme nederlaag in het Franse collectieve geheugen.

Het idee dat het leger slecht was voorbereid, slecht gemotiveerd en slecht uitgerust tegen de onoverwinnelijke Wehrmacht is een mythe die is geconstrueerd door het Vichy-regime van Pétain. Helaas wordt deze mythe vandaag de dag nog steeds gebruikt, omdat het een goed excuus is: het is veel gemakkelijker om je nederlaag toe te geven als je zegt dat je een zwak leger had tegenover een veel sterker leger.

>> Exodus: Vluchtelingen herinneren zich de vlucht voor de Duitse invasie in 1940

Het Franse leger had de uitrusting en het personeel – vijf miljoen man, meer dan in 1914 – om het echt tegen de Duitsers op te nemen. De defensie-uitgaven waren sinds het midden van de jaren dertig gestegen, waardoor het mogelijk was de luchtmacht te versterken, een krachtige marinevloot op te bouwen, te zorgen voor een goed uitgerust leger en de Maginot-linie aan te leggen, een versterkte grens aan de oostelijke grenzen van Frankrijk.

Dus het oppercommando was verre van inactief voor de oorlog. Ze hadden deze middelen en ze creëerden een strategie om ze te gebruiken – kleine offensieven met afgebakende doelen, doorlopende fronten en het gebruik van vuurkracht om de vijand in zijn bewegingen af te snijden.

Zowel in Frankrijk als internationaal wordt het Franse leger van 1940 gezien als een leger dat moed ontbeerde. Denkt u dat dit beeld juist is?

Het is waar dat sommige commandanten niet wisten hoe te reageren op de Duitse aanval, en dat sommige eenheden – na de inactiviteit van de “nepoorlog” – in paniek raakten of zich opdoekten. Maar voor het grootste deel vochten de Franse soldaten met moed en vasthoudendheid.

Statistieken tonen aan hoe wreed de gevechten waren. Ongeveer 60.000 Franse soldaten sneuvelden tussen mei en juni. Het Duitse leger verloor 30 procent van zijn tanks en vliegtuigen tijdens de Slag om Frankrijk. Het dodental wordt geschat op 27.000 doden en vermisten in juni en 21.000 in mei.

Had het Franse leger nog enig succes?

Wel, zoals altijd, was het een militaire campagne met vele facetten, en de mate van succes was afhankelijk van het terrein, de kwaliteit van het leiderschap, de kwaliteit van de wapens waarover ze beschikten enz. Er waren enkele succesvolle episodes, zoals de nederlaag van het Italiaanse leger aan het Alpenfront in juni 1940. En hoewel je ze niet echt succesvol kon noemen, maakten de Fransen het de Duitsers in sommige gevechten knap lastig.

‘Bloed, zwoegen, tranen en zweet’: Churchill’s ‘electric’ speech, 80 years on

Zo probeerden ze in Stonne in de Ardennen, van 15 tot 27 mei, druk uit te oefenen op de flank van het Duitse offensief na de beroemde doorbraak van de Wehrmacht bij Sedan. Het dorp werd ten minste 17 keer ingenomen en weer teruggenomen, maar de Fransen slaagden er niet in door te breken. Niettemin brachten zij de Duitsers aanzienlijke schade toe.

Ik denk ook aan enkele gevechten in de Slag om de Schelde in België. Franse infanteristen verhinderden tussen 21 en 26 mei dat de Duitsers het Scheldekanaal overstaken en vertraagden daarmee de opmars van de Wehrmacht naar het noorden. De zes infanteriedivisies van het Franse 1ste Leger zijn een ander goed voorbeeld. Zij werden door de Duitsers omsingeld in de omgeving van Lille, maar vochten door tot 1 juni, en maakten zo de beroemde evacuatie van het Britse Expeditieleger uit Duinkerken mogelijk.

Waarom verloren de Fransen dan zo snel?

De Duitsers namen risico’s tijdens de Slag om Frankrijk. Ze concentreerden hun tanks in de Ardennen, op moeilijk begaanbaar terrein, tussen de Maginotlinie en de hoofdmacht van het Franse leger in het noorden. Vervolgens trokken ze door de Ardennen terwijl het Franse leger naar het noorden was getrokken, om te vechten tegen de Wehrmacht divisies die door België waren getrokken. Zo omsingelden ze de geallieerde troepen en sloten ze in bij het Engelse Kanaal, voordat ze zuidwaarts gingen richting Parijs.

Sinds 1945 zijn er miljoenen verklaringen voor de Franse nederlaag naar voren gebracht, van de aard van de bruggen over de Maas tot de politieke instellingen van de Derde Republiek en de Maginotlinie – die onlangs is gebruikt als analogie om de moeilijkheden van Frankrijk tegen het coronavirus te verklaren.

Zoals we hebben gezien, had het Franse leger genoeg manschappen, en veel materieel en wapens van goede kwaliteit. Het moreel was goed – ondanks dat het een beetje was gedefleerd door de “nep-oorlog”.

De redenen voor de nederlaag waren intellectueel en doctrinair. Het is het oude cliché van het uitvechten van de vorige oorlog. De commandanten waren te zeer gericht op de lessen van de Eerste Wereldoorlog; zij konden niet denken aan de werkelijke oorlog die zij in het heden moesten voeren. Ze waren niet in staat zich aan te passen. De Duitsers – daarentegen – namen risico’s.

Dit artikel is vertaald uit het Frans.

Dagelijkse nieuwsbriefOntvang elke ochtend het belangrijkste internationale nieuws

Abonneer u

Neem het internationale nieuws overal met u mee! Download de France 24 app

google-play-badge_EN