Over toverhazelaar

De toverhazelaar, ook wel winterbloesem genoemd, is een grote inheemse bloeiende struik of kleine boom met schitterende heldergele bloemen die in de late herfst of winter (afhankelijk van de soort) bloeien – en kleur en geur geven in een tijd waarin veel op aarde in rust is.

Het grootste deel van het jaar is toverhazelaar een struik die meestal onopgemerkt groeit langs beschaduwde beekoevers en in vochtige bossen van Georgia tot het zuiden van Canada. Zijn lichtgrijze schors en afgeronde groene bladeren passen goed in zijn omgeving. Maar wanneer toverhazelaar bloeit, verschijnen de geurige, kwastvormige gele bloesems vaak tegen een achtergrond van vroege sneeuw.

De botanische naam, Hamamelis, betekent “samen met vruchten”, wat verwijst naar het feit dat de vruchten en bloemen op hetzelfde moment aan dezelfde plant voorkomen. Dit is een zeer unieke eigenschap van inheemse Noord-Amerikaanse bomen. Terwijl de struik bloeit, rijpt het fruit van het vorige jaar. De zaadcapsules exploderen met een hoorbare knal en schieten hun twee harde, glanzende zwarte zaden enkele meters van de moederplant af.

Toverhazelaar knalt niet alleen van kleur, maar heeft ook bloesems met een heerlijk kruidige geur. Ze zijn zeer winterhard en niet vatbaar voor veel ziekten.

Waarom heet het Heksenhazelaar?

De naam van de plant verwijst niet naar hekserij, maar komt van het Middel-Engelse woord wych of wyche, wat buigzaam of flexibel betekent, wat een verwijzing is naar de zeer buigzame takken van de plant. Het woord “hazelaar” in de naam komt van de gelijkenis van de plant met de gewone hazelnoot.

Tuinplanten van toverhazelaar

Toverhazelaar is alleen al vanwege de bloeitijd in de winter een waardevolle tuinplant, maar is ook aantrekkelijk in het voorjaar en de zomer met zijn donkergroene bladeren en sierlijke, spreidende vaasvorm. Vaak wordt de plant gebruikt als een grote struik in de border en gedijt hij goed onder het bladerdak van grotere bomen. De planten zijn over het algemeen rechtopstaand en tamelijk los vertakt. De enigszins zigzaggende takken bieden een interessante vorm, en het opgaande karakter leent zich voor onderbeplanting met bollen of kleine vaste planten.

Er zijn een paar populaire soorten die inheems zijn in Noord-Amerika (H. virginiana, H. vernalis), maar ook niet-inheemse soorten uit Azië.

• De gewone toverhazelaar (H. virginiana) staat bekend om zijn goede herfstkleur, die meestal heldergeel is en bloeit van oktober tot december.
• De lenteklokje toverhazelaar (H. vernalis) is vergelijkbaar met de gewone toverhazelaar, behalve dat de kenmerken over het algemeen kleiner zijn. Het belangrijkste verschil tussen deze inheemse soorten is de bloeitijd, die meestal laat in de winter/vroeg in de lente valt.

Kies de standplaats zorgvuldig, want de gewone toverhazelaar (H. virginiana) kan 2 meter hoog en net zo breed worden. De struikhei (H. vernalis) is over het algemeen kleiner van gestalte en wordt 6 tot 10 meter hoog. Toverhazelaars kunnen kleiner worden gehouden door ze te snoeien als ze uitgebloeid zijn. Ze doen het echter het best in grote plantvakken voor een normale groei. Met hun ondiepe, langzaam groeiende wortelstelsels is het beter om voldoende ruimte te hebben.

Tergen de schaduw, wordt toverhazelaar vaak gebruikt voor het naturaliseren van beboste gebieden, maar deze planten presteren eigenlijk het beste in de volle zon (of, gefilterde schaduw in warme zones) en ontwikkelen helderder herfstbladeren wanneer ze in de volle grond worden geplant.

Ze geven de voorkeur aan vochtige, goed gemengde, goed gedraineerde grond en regelmatig water, en zijn tolerant voor zowel zure als alkalische omstandigheden. Zijn extreme koudehardheid en weerstand tegen insecten en ziekten maken toverhazelaar tot een goede keuze voor een onderhoudsvriendelijke beplanting. Ze zijn matig bestand tegen droogte als ze eenmaal gevestigd zijn.

Toverhazelaar hoeft niet gesnoeid te worden. Door hun spreidende groeiwijze kan het echter nodig zijn ze af en toe te snoeien om een rechtopstaande vorm te behouden, of om ruimte onder het bladerdak te maken. De gewone toverhazelaar (H. virginiana) is bijzonder gevoelig voor uitlopers wanneer hij koloniseert, en deze uitlopers moeten desgewenst worden verwijderd om een opgeruimd uiterlijk te behouden.

Lees meer over heesters voor herfstbeplanting.

Toverhazelaar als natuurlijk geneesmiddel

De inheemse Amerikanen gebruikten het veerkrachtige hout van de plant om strikken te maken. De struik werd ook gewaardeerd om zijn geneeskrachtige kwaliteiten: de samentrekkende bladeren en schors werden gebruikt om bloedingen te stelpen en de angel uit insectenbeten te halen. Van toverhazelaar kon ook thee worden gezet, die als een mild kalmerend middel werkte.

Heden ten dage wordt toverhazelaar nog steeds gebruikt als een samentrekkend middel bij huidontstekingen en -irritaties; de plant bevat looistoffen die helpen zwellingen te verminderen en bacteriën te bestrijden. In feite is het een van de weinige Amerikaanse medicinale planten die door de Amerikaanse Food and Drug Administration is goedgekeurd als ingrediënt in geneesmiddelen zonder recept.

De toverhazelaar die we tegenwoordig in het medicijnkastje vinden, wordt gemaakt door de schors van twijgen en wortels te destilleren met alcohol, waardoor een verzachtende lotion ontstaat die zwellingen vermindert en pijnlijke gewrichten verlicht. Meer dan een miljoen liter toverhazelaar wordt elk jaar verkocht in de Verenigde Staten, waardoor het een van de meest populaire natuurlijke remedies.

Meer informatie over het gebruik van toverhazelaar als een natuurlijke remedie.