VRAAG: Welke rol had keizer Constantijn in Kerstmis?
ANSWER:
Hoe kan een Romeinse keizer iets te maken hebben met een gebeurtenis die driehonderd jaar voordat hij op de troon zat plaatsvond? Onnodig te zeggen dat Constantijn niets te maken had met de geboorte van Jezus. Maar hij speelde wel een belangrijke rol in de beslissing wanneer Jezus’ geboorte door de eeuwen heen gevierd zou worden. Tot op de dag van vandaag weet niemand met zekerheid wanneer Jezus werd geboren, en er is geen historische vermelding van iemand die de geboorte viert tot in de vierde eeuw.
Flavius Valerius Aurelius Constantinus, beter bekend als Constantijn I of Constantijn de Grote, werd geboren rond het jaar 275 na Christus – bijna drie eeuwen na Jezus. Hij vereerde het pantheon van Romeinse goden zoals al zijn voorgangers hadden gedaan en in het bijzonder de Romeinse zonnegod, Sol. Toen hij echter op weg was om zijn machtigste rivaal in Italië, Maxentius, bij de rivier de Tiber in 312 na Christus te bevechten, kreeg hij een visioen. In dat visioen zag hij het kruis van Christus bovenop de zon met de woorden: in hoc signo vinces – “in dit teken zult gij overwinnen”. Nadat hij de strijd gewonnen had, werd hij een groot voorstander van het christendom. Het jaar daarop ontmoette hij keizer Licinius, de heerser van de oostelijke provincies, om het Edict van Milaan te ondertekenen, dat gelijke rechten gaf aan alle religieuze groepen binnen het Romeinse Rijk. Hij gaf in beslag genomen eigendommen van christenen terug, bouwde een groot aantal kerken, schonk land, en riep in 325 na Christus het eerste Concilie van Nicea bijeen om af te rekenen met valse leer binnen de kerk. Hoewel hij zijn heidense wortels niet volledig verliet en zich pas op zijn sterfbed in 337 na Christus liet dopen, deed hij veel om de groei van de kerk te bevorderen.
Ofwel als middel om zijn rijk te verenigen, ofwel om de bekering tot het christendom gemakkelijker te maken, probeerde Constantijn christelijke en heidense tradities te vermengen. In die tijd werden twee prominente heidense winterfeesten gevierd. Het eerste, dat op 17 december begon en zeven dagen duurde, eerde Saturnus, de Romeinse god van de landbouw. Het tweede, dat begon op 25 december en duurde tot 1 januari, herdacht de geboorte van Mithras, de Perzische god van het licht. Constantijn voegde veel van de tradities van deze feesten samen met het geboorteverhaal uit de Bijbel en Kerstmis was geboren. Vanaf het begin was Kerstmis een feestdag (of heilige dag), werden geschenken uitgewisseld, kwamen families en vrienden bijeen om te feesten, en werd een geboorte gevierd; net als in de Romeinse en Perzische feesten.
De eerste vermelding van 25 december als de datum van Jezus’ geboorte wordt gevonden in een vroeg-Romeinse kalender uit 336 na Christus.
Hoewel de verslagen van Jezus’ geboorte (Mattheüs 1:18-2:23, Lucas 1:26-38, 2:1-20) ons geen hints geven over de datum, geven zij ons wel een schat aan informatie over de betekenis ervan. De baby die in Bethlehem geboren is, is de Zoon van God (Mattheüs 1:20; Lukas 1:32, 35), de Verlosser (Mattheüs 1:21; Lukas 2:11), God met ons (Mattheüs 1:23), en de Koning die aanbidding waardig is (Mattheüs 2:2; Lukas 1:33).