Dokters vragen om een urinetest om te helpen bij de diagnose en behandeling van een reeks aandoeningen, waaronder nieraandoeningen, leverproblemen, diabetes en infecties. Het testen van urine wordt ook gebruikt om mensen te screenen op illegaal drugsgebruik en om te testen of een vrouw zwanger is.

Urine kan worden getest op bepaalde eiwitten, suikers, hormonen of andere chemicaliën, bepaalde bacteriën en de zuurgraad of alkaliteit.

Dokters kunnen ook veel afleiden uit hoe uw urine eruit ziet en ruikt. Donkere urine kan bijvoorbeeld een teken van uitdroging zijn; een troebel uiterlijk kan wijzen op een infectie; als de urine een roodachtige kleur heeft, kan er bloed in zitten; en een zoet ruikende urine kan een teken van diabetes zijn.

Heb ik een infectie?

De meest voorkomende reden voor het analyseren van urine is om een bacteriële infectie in uw urinewegen vast te stellen, het afvoersysteem van uw lichaam om urine af te voeren. Urineweginfecties komen vooral bij vrouwen voor, bijna 50% in hun leven.

Urineonderzoek vertelt u niet alleen of er sprake is van een infectie, het kan ook het organisme identificeren dat de infectie veroorzaakt. Daardoor weet de arts hoe hij de infectie het best kan behandelen, onder meer door het juiste type antibioticum voor te schrijven (een antibioticum waarvoor dat specifieke micro-organisme gevoelig is).

Bij de huisarts wordt bij de eerste test gebruikgemaakt van een dipstick- of striptest (soms ook een snelle urinetest genoemd). Hierbij wordt een speciaal behandelde plastic of papieren strip in een urinemonster gedoopt dat in een steriel plastic potje is verzameld.

De arts vergelijkt de kleur van het teststrookje met een tabel met standaardkleuren. Als de teststrook witte bloedcellen (leukocyten), bloed en/of chemische stoffen, nitrieten genaamd, aantoont (positief is voor), is er waarschijnlijk sprake van een infectie.

Daarna stuurt de arts een urinemonster naar het laboratorium voor verdere tests. Daar kan een laborant het monster onder een microscoop bekijken om bacteriën en cellen op te sporen. Als het aantal witte bloedcellen boven een bepaald niveau ligt, of als er organismen worden gevonden (en de patiënt symptomen heeft), is een infectie zeer waarschijnlijk.

Verder onderzoek in het laboratorium houdt in dat de bacteriën uit de urine worden gekweekt (door ze in een speciaal medium te laten groeien) en dat er verschillende antibiotica op worden getest om te zien welke het meest effectief is.

Hoe uw urinemonster in het ziekenhuis wordt behandeld, kan anders zijn. Grotere ziekenhuizen hebben een laboratorium ter plaatse en patiënten zullen meestal op de spoedeisende hulp wachten op de resultaten van de microscopische evaluatie door het laboratorium. Artsen beginnen dan met de behandeling met deze extra informatie.

Patiënten die van de spoedeisende hulp naar huis worden gestuurd, moeten nog steeds naar de huisarts voor de definitieve laboratoriumuitslagen, zoals de antibioticagevoeligheden. Als u in het ziekenhuis wordt opgenomen, wordt de behandeling gestart en mogelijk gewijzigd zodra deze resultaten bekend zijn.

Steriele monsters zijn van vitaal belang

Om deze tests geldig te laten zijn, moet het urinemonster steriel zijn (zonder besmetting). Om een steriel monster in het ziekenhuis te verkrijgen, kan het nodig zijn een katheter (een buisje dat urine uit de blaas verzamelt) of een naald in de blaas te brengen (suprapubische aspiratie).

Maar de meest gebruikelijke methode is door te vragen om een urinemonster halverwege de urinestraal (ook wel bekend als clean-catch urinemonster). Dit is wanneer u het eerste deel van de urinestraal in het toilet plast, het middelste deel van de stroom in een steriele container opvangt en vervolgens de rest van de blaas in het toilet leegt.

Het idee is dat de eerste weggegooide urine eventuele bacteriën of huidcellen uit de penis of vagina spoelt, waardoor het monster in het midden van de stroom een echt representatief monster is om te testen.

Instructies zijn vaak vaag

Maar veel patiënten zullen zich herinneren dat hen werd gevraagd een urinemonster te geven zonder dat hen duidelijk werd uitgelegd hoe dat moest. Ze krijgen gewoon een monsterpotje en aanwijzingen om naar het toilet te gaan.

Zonder instructies weten patiënten misschien niet hoe ze hun uitwendige genitaliën moeten voorbereiden. Voor vrouwen betekent dit het scheiden van de schaamlippen of de lippen van de vagina, terwijl voor mannen de voorhuid moet worden teruggetrokken.

Patiënten krijgen ook geen duidelijk advies over hoe zij het monster moeten afgeven. Als gevolg daarvan kunnen zij de container en het deksel verontreinigen door hun handen niet te wassen, en hun monster bevat vaak de eerste in plaats van midden in de urinestraal.

In deze gevallen zijn wat daadwerkelijk in het monster terechtkomt verontreinigende stoffen; cellen en bacteriën van de handen; of cellen en bacteriën van het onderste deel van de urinewegen en de genitaliën.

Treurig genoeg voor vrouwen is de kans groter dat hun anatomie in meer van deze laatste verontreiniging resulteert. Zij urineren via de urethra (de buis van de blaas) en door een deel van de vagina, terwijl mannen meestal rechtstreeks in de container urineren.

Waarom is een monster zonder verontreiniging belangrijk?

Als het monster verontreinigd is, zijn er verschillende gevolgen. Het laboratorium zal de verontreiniging melden en de arts adviseren voorzichtig te zijn met het interpreteren van de resultaten. Een besmet monster kan echter leiden tot een onjuiste diagnose en een onjuiste of onnodige behandeling.

Er zal waarschijnlijk een nieuw monster nodig zijn. Dit veroorzaakt vertragingen in diagnose en behandeling, mogelijke ongerustheid bij de patiënt en extra kosten.

In ons ziekenhuis, waar de spoedeisende hulp maandelijks meer dan 1.000 mid-stream monsters verzamelt, zijn de monsters van vrouwen meer dan 40% van de tijd verontreinigd. In een recente proef werden visuele instructies in de vorm van cartoons gegeven over hoe de monsters te verzamelen.

We besteedden bijzondere aandacht aan het wassen van de handen en de afnametechniek. Het aantal besmette monsters werd met 15% verminderd. Dit kan een besparing van meer dan 150 herhalingsonderzoeken per maand opleveren en deze instructies worden nu aan alle patiënten op de spoedafdeling gegeven.

Als u niet zeker weet hoe u een steriel monster moet nemen, vraag uw arts of verpleegkundige dan om meer informatie. Het kan u de tijd, het ongemak en de zorgen besparen om terug te komen voor een nieuw monster.

Dit artikel is bijgewerkt om de anatomie van een vrouw te verduidelijken.