De yakuza behoeven geen introductie. De georganiseerde misdaadgroepen duiken overal op in Japanse en Amerikaanse films. Naast de Italiaanse maffia zijn ze de bekendste misdaadgroep.

De naam yakuza komt van een verliezende hand in een traditioneel Japans kaartspel. Ya ku sa – acht, negen, drie. De groep begon in de Tokugawa periode, ook bekend als de Edo periode, met de ogenschijnlijk vreemde combinatie van gokkers en rondtrekkende marskramers die hun krachten bundelden (Hill, 2004). De yakuza hebben zich altijd aan hun wortels gehouden, zoals u aan het eind van dit artikel zult zien.

Tijdens de vorming van de yakuza gebruikten de Tokugawa autoriteiten de groep om hen te helpen de bevolking te controleren en inlichtingen te verzamelen over de heren van elk gebied. De ontluikende yakuza fungeerden ook als arbeidsmakelaars voor bouwprojecten van de overheid en zelfs als organisatoren van festivals. Die rol vervullen ze ook nu nog (Hill, 2004; Adelstein, 2010).

In hun hele geschiedenis hebben de yakuza zich alleen tijdens korte perioden van vervolging ondergronds verstopt. Ze hebben lang genoten van zo niet de sanctie van de regering, dan toch de tolerantie van de regering. In de jaren dertig werd de organisatie hard aangepakt, totdat de ineenstorting van de economie tijdens de Tweede Wereldoorlog hen mogelijkheden bood op de zwarte markt. Toen de economie in de naoorlogse jaren verbeterde, verschoof de yakuza naar bars, clubs, restaurants en seksuele dienstverlenende bedrijven naast hun oude rollen als arbeidsmakelaars en bouwfirma’s (Hill, 2004).

De yakuza vochten vaak met hun verschillende takken die streden om de dominantie. Het geweld sloeg zelden over op burgers en overheidsfunctionarissen, maar in de jaren zestig en tachtig noopten de conflicten de Japanse regering tot ingrijpen wanneer het publiek zich bedreigd voelde. De publieke perceptie van de yakuza veranderde van ruwe diamanten met een eigen erecode tot misdadigers, afhankelijk van het geweldsniveau van de bendes en hun mix van legale en illegale acties.

In de jaren zestig kreeg de regering genoeg van de bendeoorlogen en trad zij hard op. Dit leidde tot de ontbinding van veel vooraanstaande bendes en dwong de yakuza om zich minder bezig te houden met gokken en andere misdaden. Ze gingen zich toeleggen op chantage, beschermingspraktijken, politieke inlichtingen, onroerend goed en aandelenhandel. Ze gingen zich bezighouden met het innen van schulden en andere diensten waar vraag naar was bij de consument.

De yakuza beschermden soms schuldenaars tegen schuldeisers tijdens economische recessies.Wanneer beide partijen yakuza achter zich hadden, braken er soms gewelddadige conflicten uit. Maar meestal kwamen de bendes tot een schikking tussen de partijen (Hill, 2004).

In het midden van de jaren 1980 splitste de Yamaguchi-gumi zich na een geschil over de opvolging van de leider. Er brak een vijf jaar durend conflict uit dat resulteerde in 25 doden en 70 gewonden – vier burgers raakten gewond – en meer dan 500 arrestaties. Vergeleken met Amerikaanse bendeoorlogen zou dit als goedaardig worden beschouwd, maar naar Japanse maatstaven was dit een grote gebeurtenis (Hill, 2004). Ter vergelijking: in 1974 waren er alleen al in Los Angeles 70 bende-gerelateerde moorden. De 4 burgerdoden zijn ongebruikelijk tijdens de yakuza oorlog. Ze vallen doorgaans geen niet-leden aan (Adelstein, 2010).

Als criminele bendes zijn de yakuza, zeker in vergelijking met de Italiaanse maffia, zachtaardig. De yakuza houden zich doorgaans niet bezig met diefstal, gewapende overvallen of andere straatcriminaliteit. In de jaren negentig en het begin van de jaren 2000 bezaten ze kantoorgebouwen, hun eigen visitekaartjes en zelfs fanbladen. Naar schatting 40% van alle leningen aan kleine bedrijven ging naar bedrijven die door de yakuza waren opgericht (Adelstein, 2010). De organisaties werken als effectenmakelaars en zelfs als makelaarskantoren.

De Japanse regering erkent en reguleert 22 yakuza-organisaties. Sommige regeringsfunctionarissen hebben een beroep gedaan op de yakuza om schandalen op te ruimen en schuldenproblemen op te lossen (Adelstein, 2010). Ze worden beschouwd als broederlijke organisaties en hun leiders treden vaak op als publieke figuren. Zo gaf het hoofd van de Yamaguchi-gumi, Kiyoshi Takayama, op nieuwjaarsdag enveloppen gevuld met geld aan de kinderen van Kobe.

De yakuza-hiërarchie

Denk aan de yakuza-structuur als een piramide met drie lagen. Binnen elke laag zweren rekruten trouw aan de oyabun, een vaderfiguur, en de oyabun brengt verslag uit aan de oyabun in de laag boven hem. Zij dwingen absolute loyaliteit af.

Het hoogste niveau ontvangt lidmaatschapsbijdragen van alle lagere niveaus, en het hoofdkwartier gebruikt het geld om operaties te financieren, zoals aandelenmarktondernemingen of woekeraars. Het hoofdkwartier kan opereren als een private equity-groep, die geld steekt in grootschalige fraude.

Naar schatting 86.000 yakuza-leden zijn er in Japan. Terwijl misdaadgroepen in de VS het aantal leden hebben zien afnemen, groeit de yakuza (Adelstein, 2010).

Yakuza houden vast aan hun traditie om tatoeages te laten zetten. Tatoeages worden in de Japanse samenleving geassocieerd met delinquentie en misdaad. Veel hotels en zwembaden en kuuroorden weren getatoeëerden vanwege deze associatie.

Politieke invloed

Sinds hun oprichting in de Tokugawa-periode hebben de yakuza invloed gehad op de politiek. Ze noemen zichzelf ninkyo dantai, ridderlijke organisaties, en kunnen de macht van politieke partijen verschuiven. De Liberaal-Democratische Partij van Japan zou zelfs niet kunnen bestaan zonder de financiële en politieke steun van Yoshio Kodama, een rechtse activist en industrieel met yakuza-betrekkingen. In ruil daarvoor kreeg de yakuza een overeenkomst dat er geen serieuze repressie tegen hen zou plaatsvinden. De yakuza zou voor alle doeleinden legaal blijven. Een ander voorbeeld: in 2007 gaf de 40.000 leden tellende Yamaguchi-gumi hun steun aan de Democratische Partij van Japan op in ruil voor het nog een paar jaar tegenhouden van een wet op criminele samenzwering (Adelstein, 2010).

Vingers knippen

We kunnen het niet over de yakuza hebben zonder het te hebben over vingers knippen. Yubitsume, of vingerkortingen, is zelfverminking om te boeten voor een fout. Het gaat om het afsnijden van de pink bij het gewricht.

De daad verzwakt de greep op messen, zwaarden en vuurwapens, waardoor het lid in het nadeel is bij toekomstige gevechten. De overtredende kobun, soldaat, zou meer afhankelijk worden van zijn baas voor bescherming.

De daad wordt meestal niet opgelegd. Eerder beslist de overtreder zelf als een demonstratie van berouw in de hoop een zwaardere straf te ontlopen. De baas kan besluiten dat de Yubitsume niet genoeg is. De overtreder kan dan gedwongen worden seppuku te plegen of van school gestuurd worden als de overtreding ernstig genoeg is.

Geamputeerde vingers om een straf te ontlopen worden shuniyubi¸of dode vinger genoemd. Wanneer de vinger wordt geamputeerd om een conflict op te lossen, wordt hij ikiyubi of liefdevolle vinger genoemd. Deze vinger is een symbool van oprechte loyaliteit. De man is niet noodzakelijkerwijs een overtreder.

De wens van yakuza om minder op te vallen heeft geleid tot de afname van deze praktijk. Financiële straffen en verbanning genieten nu de voorkeur (Bosmia, 2014).

Yakuza en film

Ten slotte kennen de meesten van ons yakuza door films. We associëren ze met hard-boiled gangsters die doen wat nodig is voor de groep. Maar toen de yakuza-films begonnen, werden vrouwen met het genre geassocieerd. Helaas negeerden westerse geleerden en filmers vrouwelijke yakuza-verhalen en actrices als Misora Hibari. In plaats daarvan richtten ze zich op de mannelijke helden, sterren en regisseurs.

Yakuza films verschenen aan het eind van de Geallieerde Bezetting met Misora Hibari die in deze periode veel yakuza personages speelde. In veel verhalen ging ze zelfs gekleed als man. Deze vrouwelijke personages vertegenwoordigden de verbeterende naoorlogse Japanse identiteit en verlangens (Coates, Jennifer, 2017):

Deze associatie van het vrouwelijke lichaam met de natie wordt in de naoorlogse yakuza-film weerspiegeld in de veelvuldige kostumering van de vrouwelijke yakuza-heldin in rood en wit, de kleur van de Japanse vlag.

Deze actrices namen patriarchale rollen op zich, zelfs voor hun vrouwelijke personages-bescherming van andere vrouwen, kinderen, en sekswerkers. Coates (2017) legt uit hoe belangrijk het is dat vrouwen deze typisch mannelijke rol op zich nemen:

Terwijl de yakuza-heldin een model is van individualisme en vrouwelijke emancipatie, zijn de motivaties achter haar genderprestaties ingebed in neoConfuciaanse patriarchale waarden. Op deze manier hechten de vrouwelijke yakuzaheldinnen uit de jaren vijftig en zestig een door het bezettingsbeleid gevormd Japans zelfbeeld aan een ingebeelde ’traditionele’ Japanse context.

De yakuza kwam symbool te staan voor het nieuwe Japan en de nieuwe Japanse onafhankelijkheid. Door de mix van legale en illegale activiteiten van de criminele organisatie kunnen ze in een grijs gebied bestaan. Ze verschijnen als broederschappen en als helden; ze verschijnen als gevaarlijke misdadigers en eerzame schurken. Het moderne Japan kan veel van zijn cultuur en gebruiken terugvoeren op de lange vrede van de Tokugawaperiode. De yakuza behoren daartoe. In veel opzichten zou Japan zich zonder de yakuza op een andere manier hebben ontwikkeld.

Adelstein, Jake (2010) The Last Yakuza. World Policy Journal 27 (2). 63-71.

Bosmia, Ananda e.a. (2014) Yubistume: ritualistic self-amputation of proximal digits among the Yakuza. J. Inj Violence Res. 6 (2) 54-56.

Coates, Jennifer (2017) Gokken met de natie: Heroines of the Japanese Yakuza Film 1955-1975. Japanese Studies 37 (3) 353-369.

Hill, Peter (2004) The Change Face of the Yakuza. Global Crime. 6 (1) 97-116.

Hill, Peter (2003) Heisei Yakuza: Burst Bubble and Botaiho Social Science Japan Journal. 6 (1) 1-18.