In de nasleep van de moord op George Floyd in Minneapolis gaan overal ter wereld de protesten tegen Black Lives Matter door. In de VS en veel Europese landen hebben protesten geleid tot het omverwerpen van koloniale en slavernijmonumenten en tot het eisen van verregaande veranderingen om systemisch racisme aan te pakken.

Maar Black Lives Matter-protesten zijn ook gehouden in landen met een zwarte meerderheid, waar ze een aantal ongemakkelijke waarheden aan de orde hebben gesteld. In Jamaica waren de protesten en het publieke debat de afgelopen weken gericht op het hoge aantal moorden door de politie en andere sociale onrechtvaardigheden op het eiland. Maar er is ook gediscussieerd over colorisme – discriminatie van mensen met een donkere huidskleur.

Op 6 juni vond een klein Black Lives Matter-protest plaats voor de Amerikaanse ambassade in Kingston. De demonstranten richtten zich vooral op buitengerechtelijke executies door politie en andere veiligheidstroepen. Volgens Amnesty International heeft Jamaica een van de hoogste percentages dodelijke schietpartijen door de politie ter wereld.

Twee dagen na de moord op George Floyd, eind mei, werd Susan Bogle, een arme vrouw met een verstandelijke handicap, naar verluidt in haar huis doodgeschoten tijdens een politie-militaire operatie in August Town, een wijk van Kingston. Demonstranten droegen plakkaten met haar naam, evenals die van andere slachtoffers van politiegeweld, waaronder Mario Deane, die in 2014 in politiehechtenis stierf.

De demonstranten benadrukten dat deze slachtoffers van politiegeweld één ding gemeen hadden: ze waren arm, en vanwege Jamaica’s complexe klasse- en kleurverhoudingen, meestal donkergekleurd.

Enkele dagen na de moord op Bogle bezocht de premier van Jamaica, Andrew Holness, haar familie en zei dat het incident volledig zou worden onderzocht. Maar hij kreeg te maken met een online tegenreactie van degenen die zeiden dat het bezoek een ongevoelige PR-stunt was in plaats van een poging om het hoge aantal politiemoorden, bendegeweld of de algemene benarde situatie van arme Jamaicanen zinvol aan te pakken.

Colourism in Jamaica

Maar terwijl de publieke debatten zowel in de kranten als op de sociale media zich grotendeels concentreerden op de buitengerechtelijke moorden, werden er ook vragen gesteld, vooral door jonge Jamaicanen, over de rol van colourism in de Jamaicaanse samenleving.

De prevalentie van het bleken van de huid is slechts één uiting van colourisme in Jamaica. Dergelijke vooroordelen vinden hun oorsprong in de slavernij, toen slavenkinderen die door blanke planters of opzichters werden verwekt – vaak als gevolg van seksueel geweld – speciale privileges kregen. Zij werden onder meer vrijgesteld van arbeid op het veld omdat zij dicht bij blanken stonden en per definitie blank waren.

Lees meer: Colourism – how shade bias perpetuates prejudice against people with dark skin

Colourism en white-on-black discriminatie in Jamaica, de VS en andere delen van Amerika, moeten worden gezien als twee kanten van dezelfde medaille. Colourisme zou niet bestaan zonder Europees kolonialisme en het gebruik van tot slaaf gemaakte Afrikanen op suikerplantages. In mijn eigen onderzoek heb ik betoogd dat kleurlingenhaat in de Jamaicaanse samenleving een publiek geheim is geweest – iets dat algemeen bekend is, maar zelden openlijk wordt erkend. Degenen die het hebben aangedurfd om het aan de kaak te stellen, zijn meestal verguisd. En tegenwoordig betekent dat steeds vaker dat ze worden uitgescholden en bedreigd op sociale media.

Een welkom debat

Het publieke debat in de nasleep van de moord op George Floyd suggereert dat meer Jamaicanen bereid zijn openlijk te erkennen dat een lichte huid bevoorrecht is en dat dit een vorm van racisme is. En dit geldt niet alleen voor degenen die aan de ontvangende kant van het colorisme hebben gestaan. Een man met een lichte huidskleur twitterde bijvoorbeeld dat hij wist dat hij vaak beter werd behandeld vanwege zijn huidskleur.

Maar er zijn ook nog steeds veel mensen die beweren dat racisme iets is wat in de VS gebeurt en dat “classisme” op Jamaica voorkomt. Met andere woorden, het feit dat sommige Jamaicanen een goede baan of de beste plaats in een restaurant krijgen, is gewoon te danken aan hun bevoorrechte klasse en heeft weinig of niets te maken met huidskleur.

Sinds Jamaica in 1962 onafhankelijk werd, is het land getuige geweest van diverse “rassenuitbarstingen” – rassenincidenten die hebben geleid tot een publiek debat over ras en huidskleur. Een berucht geval was het zogenaamde Skyline-incident in 1972, toen de donkere minister van Huisvesting Anthony Spaulding het Skyline-hotel van racisme beschuldigde omdat het hem en zijn vrienden niet had willen bedienen omdat een van zijn vrienden had geweigerd zijn pet af te nemen, zoals het hotelbeleid voorschreef.

Maar geen van deze incidenten heeft de raciale status quo veranderd: een lichte huidskleur blijft privileges verlenen, zowel in de openbare als in de privésfeer. Zo hebben diverse studies aangetoond dat er een nauwe correlatie bestaat tussen rijkdom en huidskleur.

Het valt nog te bezien of deze meest recente raciale uitbarsting zal leiden tot actie om het colorisme aan te pakken. Het feit dat het nu openlijker aan de orde wordt gesteld, is een positieve stap voorwaarts.