Centraal-Azië is een regio die zijn geheimen eeuwenlang geheim heeft gehouden, met sommige landen, zoals Oezbekistan, die zich tot voor kort verzetten tegen openstelling voor de wereld. Sommige toegewijde reizigers hebben hun weg gevonden naar de “Stans,” maar buiten de naam van het land en de status als een voormalig onderdeel van de USSR, de meeste hebben niet veel kennis van de landen in deze regio. Als u begint na te denken over een reis naar Oezbekistan, moet u dat absoluut doen, maar hier is wat u moet weten voordat u het land bezoekt.

Oezbekistan zelf is een moderne uitvinding.

Foto: eranicle/

Dat wil zeggen, het concept Oezbekistan bestond zelfs een eeuw geleden nog niet. De Oezbeekse Socialistische Sovjet Republiek werd opgericht in 1925. Daarvoor waren er verschillende door de Sovjet-Unie gecontroleerde Socialistische Sovjetrepublieken. Deze waren ontstaan uit eerdere geopolitieke staten, waaronder het Emiraat van Bukhara, het Khanaat van Khiva en de Guberniya van Turkestan – een deel van het Russische Rijk. Vóór deze formaties leefden de Centraalaziaten in nederzettingen en als deel van nomadische stammen die werden geregeerd door Khans, Emirs en Keizers. De mensen trokken door de regio zonder rekening te houden met grenzen zoals wij die vandaag de dag kennen.

Oezbekistan is niet alleen het “land van de Oezbeken.”

Foto: Andrey N Bannov/

In het land dat nu Oezbekistan heet, wonen al eeuwenlang verschillende etnische groepen – Tadzjieken, Kirgiezen, Oeigoeren, Karakalpakken, Turkmenen, Afghanen, en meer. In het oostelijke deel van het land, met name in Bukhara en Samarkand, identificeert de meerderheid van de mensen zich als etnische Tadzjieken. Hun dialect van het Perzisch wordt daar veel gesproken, evenals in de stad Ferghana in het uiterste oosten van het land. Het westelijke deel van Oezbekistan heeft een opmerkelijke autonome regio, de Republiek Karakalpakstan, waar een taal wordt gesproken die lijkt op het Kazachs. Andere nationaliteiten, zoals Turkmenen, Kazachen en Oeigoeren zijn ook sterk aanwezig in verschillende regio’s.

Deze invloeden en hun interactie met de Oezbeekse traditie hebben geleid tot een verschillende esthetiek, keuken en gewoonten. Zo is de Khorezmische Lazgi dans (bijvoorbeeld surnay lazgi op muziek waarin het surnay koperinstrument een belangrijke rol speelt) gemakkelijk te onderscheiden van andere dansen met zijn felle kostuums met verenhoeden en energieke bewegingen. Bukhara’s oude traditie van Shashmaqam muziek is prominent aanwezig, evenals haar Perzische wortels.

Samarkand is beroemd om zijn patir, een soort gerezen brood gemaakt met dierlijk vet of boter. Ook andere nationaliteiten zijn in de vorige eeuw in Oezbekistan komen wonen of hebben zich er gevestigd, zoals Russen, Koreanen, Georgiërs, Armeniërs, Polen, Oekraïners en Grieken. Een verrassend voorbeeld: in een museum in Khiva kunt u meer te weten komen over Duitse Mennonieten die in de 19e en 20e eeuw in Khorezm woonden. Er zijn gebruiksvoorwerpen te zien en informatie over hoe en waarom ze zich in het dorp Oq-machit (“witte moskee”) vestigden.

De culturele mix betekent dat er veel verschillende keukens zijn.

Foto: Sun_Shine/

Door de sovjetpraktijk van vrijwillige en gedwongen verhuizingen van mensen uit hun plaatsen van herkomst, komen in Oezbekistan etenswaren van verschillende etnische groepen soms samen op één tafel. Tataarse belish (kleine vriendschappelijke pastei van vlees en aardappelen) en chebureki (platte, gefrituurde deegzakken met gehakt) worden door iedereen met evenveel enthousiasme gegeten. Koreaanse, nu lokale, markavcha (licht gemarineerde geraspte wortel), pigodi (gestoomde broodjes), en kuksi (koude bouillon met noedels en groenten) zijn typische fast-food eetgerechten. Je kunt ook delagman proberenFoto: MehmetO/

Gastvrijheid is een karaktertrek in heel Centraal-Azië, en Oezbeken zijn er trots op dat ze die van generatie op generatie doorgeven. Je kunt bij iemand thuis worden uitgenodigd voor een maaltijd of de weg worden gewezen door een vreemdeling die je verdwaald ziet. Mensen in Oezbekistan zijn vastbesloten om ervoor te zorgen dat je het naar je zin hebt, wat vele vormen kan aannemen, van het geven van advies tot een glaasje wodka. Als u uiteindelijk bij iemand thuis komt eten, wees dan voorbereid op het zeer enthousiast en vaak serveren van eten. Om ervoor te zorgen dat uw gastheer begrijpt dat u echt vol zit, laat dan een beetje op uw bord liggen. Het is ook goed om met iets voor de tafel te komen – snoep of een dessert om te delen is voldoende. Neem geen alcohol mee, zelfs niet als u uw gastheer of gastvrouw hebt zien drinken, want hij of zij zou daar wel eens terughoudend mee kunnen zijn als er familie aanwezig is.

De plaatselijke interpretatie van de islam is gematigd.

Foto: MehmetO/

Meer en meer mensen praktiseren actief de islam, maar er zijn er nog genoeg die op vrijdag gaan bidden en op zaterdag iets gaan drinken. Als buitenlanders wordt niet van u verwacht dat u uw benen, armen of hoofd bedekt, tenzij u een moskee bezoekt die in werking is. In toeristische gebieden zult u waarschijnlijk niemand choqueren door uw gewone kleren te dragen. In andere delen van het land, afhankelijk van hoe landelijk het is, zal het typisch zijn voor zowel mannen als vrouwen om zich aan de bescheiden kant te kleden. Het is ook de moeite waard te bedenken dat de mensen die in dit deel van de wereld wonen er historisch gezien verschillende geloofsovertuigingen op na hielden – het Zoroastrisme, het Boeddhisme en het Hindoeïsme waren enkele van de belangrijkste religies die vóór de Islam bestonden. Zelfs toen het grootste deel van de bevolking moslim werd, waren er joden in plaatsen als Bukhara en christenen toen de Russen zich in Centraal-Azië begonnen te vestigen.

Amir Timur is de held bij uitstek.

Photo: Nixy Jungle/

Je kunt Tashkent niet bezoeken zonder een standbeeld van Tamerlane te paard tegen te komen. Na de onafhankelijkheid werd Amir Timur gekozen als een historische figuur die de nieuw gecreëerde Oezbeekse nationale identiteit zou helpen vormen. Het beschermheerschap van de veroveraar op het gebied van kunst en wetenschappen wordt sterk benadrukt. Hij maakte van Samarkand de hoofdstad van zijn rijk en volgens de legende liet hij de beste architecten en bouwers uit zijn veroverde gebieden komen om de nieuwe gebouwen van de stad te bouwen. De stad Shakhrisabz is vooral beroemd omdat het de geboortestad van de heerser is en omdat Tamerlane er in 1380 Oqsaroy, een monumentaal paleis, liet bouwen.

De USSR blijft hangen.

Foto: Polina LVT/

Zelfs nu Oezbekistan zijn uiterste best doet om de USSR van zich af te schudden, is het mogelijk om een soort nostalgie naar die tijden op te snuiven. Op vlooienmarkten, bij mensen thuis en in de meest trendy cafés kun je snuisterijen of servies uit de Sovjet-Unie vinden. Als je van Brutalistische of gewoon betonnen gebouwen houdt, is er in Tasjkent geweldige architectuur te zien. Het Staatsmuseum voor Geschiedenis, voorheen het Lenin Museum, en het Druzby Narodov (Vriendschap der Volkeren) Paleis zijn uitstekende voorbeelden. Als u door de Navoi, Shota Rostaveli of Oqqorgon (vroeger Novomoskovskaya) straat loopt, let dan op de vier tot vijf verdiepingen hoge gebouwen uit het Stalin-tijdperk met ingewikkelde gevelversieringen. In veel van de gebouwen zijn Centraal-Aziatische decoratietradities verwerkt – patronen, mozaïeken en houtsnijwerk.

Oezbeken houden ervan om lokaal te kopen, en u zou een stukje van het land mee naar huis moeten nemen.

Foto: Iryna Hromotska/

De “handgemaakte” hausse van vandaag de dag is ongekend in de moderne geschiedenis van het land. In de USSR mochten ambachtslieden hun kunst niet privé beoefenen, alleen in gespecialiseerde werkplaatsen. Op ruimere schaal werden traditionele ambachten niet aangemoedigd. Dit leidde tot een achteruitgang van de volkskunst. Pas de laatste 15 jaar heeft Oezbekistan een ware renaissance doorgemaakt van de etnisch geïnspireerde mode en ambachten, zoals zijde, borduurwerk, pottenbakken, houtsnijwerk, enzovoort. De Oezbeekse bevolking heeft vaak veel waardering voor traditie en heeft eindeloze manieren gevonden om deze te combineren met moderne praktijken. Een van de populaire lokale merken die dit al jaren doet, is Kanishka. In Oezbekistan gemaakte goederen hebben niet alleen meer culturele flair, maar ze zijn ook goedkoper. De nette, echte lederwaren in The Black Quail winkels zijn een koopje voor de kwaliteit. Zoals hun slogan “Born in Uzbekistan” suggereert, is het meeste leer afkomstig uit Oezbekistan en ontworpen en verwerkt tot portefeuilles, portemonnees, tassen, accessoires en meer.