Xanthan v. Starch

Individuen die ofwel lijden aan dysfagie of zorgen voor iemand met dysfagie kennen uit de eerste hand de beangstigende en levensbedreigende symptomen en complicaties die kunnen optreden. Misschien wel de gevaarlijkste van deze symptomen is aspiratiepneumonie.

Aspiratie is de actie of het proces van ademhalen en wordt typisch geassocieerd met dysfagie wanneer er vloeistof of voedsel in de luchtwegen terechtkomt. Dit verhoogt het risico van de patiënt op het ontwikkelen van aspiratiepneumonie, een potentieel dodelijke ziekte die vaak moeilijk te identificeren en te behandelen is. Aspiratiepneumonie is een ontsteking van de longen of bronchiën die wordt veroorzaakt door het inademen van vreemd materiaal, zoals voedsel, speeksel, vloeistoffen of braaksel. Wanneer dit neerslaat in de longen, produceert het immuunsysteem een plaatselijke ontsteking om het geïnfecteerde gebied te isoleren van de rest van de long.

Klik hier voor meer informatie over Thick It

Het vermijden van aspiratie is een primaire zorg bij de zorg voor dysfagiepatiënten. Gelukkig zijn er manieren om te helpen bij de preventie. Het indikken van dranken met zetmeel of xanthaan vermindert het risico op aspiratie, maar er zijn verschillende eigenschappen die de twee verdikkingsmiddelen van elkaar onderscheiden.

Gemodificeerd maïszetmeel dat voor dysfagievoeding wordt gebruikt, bevat een hoog gehalte amylopectine, een onoplosbaar bestanddeel dat geleert, maar niet stolt in vloeistoffen. Het is doorzichtig en bouwt een hoge viscositeit op over een breed temperatuurbereik. Wanneer het zetmeelkristal aan een drank of voedingsmiddel wordt toegevoegd, zwelt het op, absorbeert het water en bouwt het viscositeit op. Het kan echter uren duren voordat het zetmeel volledig gehydrateerd is.

Xanthangom is een polysaccharide; de structuur bevat een cellulose ruggengraat met vertakkingen van de suikers galactose en mannose. Net als zetmeel bouwt ook xanthaangom viscositeit op bij uiteenlopende temperaturen. Recentelijk zijn producenten begonnen xanthaan te klaren om het transparanter te maken en de functionaliteit voor dysfagiepatiënten te verbeteren. Vergeleken met zetmeel is xanthaan sneller volledig gehydrateerd, heeft het minder product nodig om een hogere viscositeit op te bouwen en is het stabieler in de tijd.

Vergeleken met zetmeel is er veel minder xanthaan nodig om de gewenste consistentie te bereiken bij het indikken van een drank, en patiënten zullen minder snel met xanthaan ingedikte vloeistoffen opzuigen in vergelijking met met zetmeel ingedikte vloeistoffen (Leonard n.d.). Als de patiënt een met zetmeel verdikt product opzuigt, werken de trilhaartjes (kleine haarachtige structuren in de luchtpijp die het vreemde materiaal uit de longen verwijderen) hard om het opgezogen zetmeel te verwijderen. Met Xanthaan verdikt voedsel of drinken bevat minder verdikkingsmiddel, waardoor er minder verdikkingsmiddel in de luchtwegen terechtkomt als het toch wordt opgezogen. Hoewel de trilhaartjes nog steeds hard moeten werken om het opgezogen xanthaangas te verwijderen, wordt er minder energie verbruikt om het op te ruimen in vergelijking met het grotere volume zetmeel (Dysphagia 2014). Wanneer xanthaanvloeistoffen worden opgezogen, is de kans kleiner dat ze longletsel veroorzaken dan opgezogen zetmeel-verdikte vloeistoffen (Domer 2014).

Key Properties of Xanthan and Starch

Stability

Het vermogen om in de loop van de tijd een consistente viscositeit te behouden, is een belangrijke eigenschap van een verdikkingsproduct. In een institutionele omgeving worden dranken vaak ruim voor het serveren opgemaakt.
Zetmeel wordt na verloop van tijd dikker, en een drank die met een nectarconsistentie is gemengd, kan een honingconsistentie krijgen tegen de tijd dat hij wordt opgediend. Xanthaan behoudt na verloop van tijd een stabielere viscositeit dan zetmeel, waardoor zorgverleners meer flexibiliteit hebben bij het bereiden en serveren van voedingsmiddelen en dranken, en patiënten meer tijd hebben om ze veilig te consumeren (Black Mountain n.d.).

Consistentie

Het dunner worden van een dysfagieproduct kan ook zorgen baren. Zetmeel heeft de neiging te verdunnen in zure omstandigheden die in veel sappen en voedingsmiddelen voorkomen. Het is ook minder temperatuurstabiel dan xanthaan. Als de warmte toeneemt, zwelt zetmeel op en wordt het dikker, terwijl xanthaangrond stabieler blijft. Het invriezen van zetmeelproducten gevolgd door ontdooien kan leiden tot het loskomen van het zetmeel van de vloeistof, waardoor het risico op aspiratie toeneemt. Xanthaan behoudt zijn consistentie tijdens invriezen en ontdooien zonder te ontmengen.

Daarnaast bevat menselijk speeksel een enzym dat amylase heet. Amylase breekt amylose en amylopectine af – de twee componenten van zetmeel – waardoor zetmeel en water van elkaar gescheiden worden en de drank dunner wordt. Een patiënt met dysfagie heeft over het algemeen meer tijd nodig om te eten dan iemand die geen slikstoornis heeft. Hoe langer het speeksel aan het zetmeelproduct wordt blootgesteld, hoe meer het zetmeel afbreekt en hoe meer scheiding er optreedt tussen de vloeistof en het verdikkingsmiddel. Xanthaanthaanproducten zijn resistent tegen amylase, dus in tegenstelling tot zetmeel heeft het enzym geen effect op de xanthaangolecule, waardoor het risico op aspiratie afneemt.

Clarity

Esthetiek speelt een grote rol in hoe we voedsel en dranken waarnemen en ervan genieten. We verwachten dat water helder is. Zetmeel maakt water troebel in plaats van doorzichtig, terwijl water vermengd met xanthaanglans veel helderder is. Dit kan het voor de patiënt smakelijker maken, wat kan leiden tot een betere therapietrouw, waardoor de patiënt beter gehydrateerd blijft. Bovendien heeft xanthaan een gladde textuur, terwijl zetmeel de neiging heeft korrelig te zijn, vooral direct na menging met vloeistof.

Conclusie

Xanthaan is een effectievere keuze van drank- en voedselverdikkingsmiddel voor patiënten met dysfagie. Vergeleken met zetmeel is er minder product nodig om de gewenste viscositeit te bereiken; de viscositeit blijft stabieler in de tijd en consistent over een temperatuurbereik; xanthaan vertroebelt dranken niet; en het geeft een lager risico op aspiratie.

Links van belang

Thick-It Food and Beverage Thickener: http://thickit.com/

GLOSSARY OF TERMS

AMYLASE – Een enzym dat de hydrolyse van zetmeel tot suikers katalyseert. Het is aanwezig in het speeksel van de mens en sommige andere zoogdieren, waar het het verteringsproces begint.

POLYSACCHARIDE – Polymere koolhydraatmoleculen die bestaan uit lange ketens van monosacharide-eenheden die aan elkaar zijn gebonden door glycosidebindingen en bij hydrolyse de samenstellende monosachariden of oligosachariden geven. Zij variëren in structuur van lineair tot sterk vertakt.

STARCH – Een koolhydraat dat bestaat uit een groot aantal glucose-eenheden die door glycosidebindingen met elkaar zijn verbonden.

THICKENED PROTOCOL – Of verdikt vloeistofprotocol, patiënten die moeite hebben met slikken die verdikte vloeistoffen moeten drinken om verstikking te voorkomen en te voorkomen dat er vloeistof in de longen komt. De drie gebruikelijke consistenties van ingedikte vloeistoffen zijn nectardik, honingdik, en pudding (of lepel) dik.

VISCOSITEIT – De staat van dik, kleverig en halfvloeibaar zijn in consistentie, als gevolg van interne wrijving. Een grootheid die de grootte van de inwendige wrijving uitdrukt, zoals gemeten door de kracht per oppervlakte-eenheid die weerstand biedt aan een stroming waarin parallelle lagen op eenzelfde afstand van elkaar eenzelfde snelheid hebben ten opzichte van elkaar.

XANTHAN GUM – Een polysaccharide afgescheiden door de bacterie Xanthamonas campesteris, gebruikt als voedingsadditief en reologiemodificator. Het is samengesteld uit pentasaccharide herhalingseenheden bestaande uit glucose, mannose en glucouronzuur.

***Let op: dit bericht wordt gesponsord door Thick It

Leonard, R., PhD, White, C., MA, McKenzie, S., MS, & Belafsky, P., Md. PhD. (n.d.). Effects of Bolus Rheology on Aspiration in Patients with Dysphagia.

Dysphagia (2014) 29:737-807 p744-5

Domer, Amanda et al. (2014). The Effects of Aspirated Thickened Water on Survival of Pulmonary Status in a Lagomorph Model. UC Davis Study.

Black Mountain case study, data on file (n.d.).

Kemboi, J. en Karunanithy, C. (n.d.). The addition of supplements to different brands of nectar consistency thickened water and their effect on viscosity over time:
An overview. University of Wisconsin.

Stetzer, Douglas A. Thickener Composition, Thickened Nutritive Products, Methods for Preparing Thickened Nutritive Products and Methods for Providing Nutrition. 11 aug. 2015