Ondanks het feit dat meer dan de helft van alle doctoraten aan vrouwen wordt toegekend, schommelt het percentage vrouwelijke docenten met een vaste aanstelling in de EU en de VS tussen 20% en 33%, en daalt het in vakgebieden zoals techniek zelfs tot 5%. In veel Europese landen zijn de cijfers nog ontmoedigender. In België (15,6%), Duitsland (17,3%), het Verenigd Koninkrijk (17,5%), Frankrijk (19,3%), Zwitserland (19,3%) en Zweden (23,8%) bekleden vrouwen zeer weinig hogere academische functies (rang A). Wanneer vrouwen worden aangenomen, worden zij over het algemeen in lager betaalde, niet op een vaste aanstelling gerichte functies geplaatst. De belemmeringen voor vrouwen doen zich in alle stadia voor, met inbegrip van aanwerving, aanbevelingsbrieven, studentenevaluaties, peer reviews, toekenning van beurzen, financiering, verzoeken om dienstverlening en bevordering tot een vaste aanstelling. Bovendien zijn de beloningsverschillen aanzienlijk. In het Verenigd Koninkrijk bijvoorbeeld verdienen vrouwelijke academici 12% minder dan hun mannelijke collega’s.

Studies tonen consequent aan dat vrouwen in hun loopbaan worden belemmerd door de onbewuste vooroordelen van besluitvormers. Dit gebeurt zowel bij de aanwerving als bij promoties. In een beroemde studie beoordeelde de faculteit de CV’s met mannelijke namen als “aanzienlijk bekwamer en aantrekkelijker” dan die van een vrouw met identieke criteria, wanneer namen op CV’s van laboratoriummanagers willekeurig werden toegewezen. Zelfs wanneer een vrouw werd gekozen, kreeg zij een lager salaris aangeboden. Ondanks de talrijke voordelen van de aanwezigheid van vrouwelijke professoren – verhoging van de klassenparticipatie, het bieden van diverse perspectieven, het fungeren als rolmodel voor vrouwelijke studenten, en het verhogen van de cijferprestaties van vrouwelijke studenten – bevinden vrouwen in de academische wereld, vooral in door mannen gedomineerde vakgebieden, zich in een ernstig nadeel.

Sociale wetenschappers hebben bevestigd dat mensen zich niet bewust zijn van hun eigen vooroordelen en schijnbaar niet in staat zijn om onbevooroordeelde, op verdienste gebaseerde beslissingen te nemen. Deze onbewuste vooroordelen omvatten affiniteitsvooroordelen, bevestigingsvooroordelen en beschikbaarheidsvooroordelen, om er een paar te noemen. Het concept van cognitieve vooringenomenheid werd voor het eerst geïntroduceerd door Daniel Kahneman en Amos Tversky, die uitleggen dat mentale snelkoppelingen leiden tot denkfouten.

Affiniteitsvooringenomenheid treedt op wanneer we een voorkeur tonen voor mensen die op ons lijken. Dit betekent dat wanneer beslissingen worden genomen door een homogene groep, zoals een commissie van blanke mannelijke professoren, er een natuurlijke voorkeur is om mensen aan te nemen die op hen lijken. Bevestigingsbias treedt op wanneer een besluitvormer alleen informatie waardeert die zijn buikgevoel ondersteunt. Een interviewer zal bijvoorbeeld alleen kenmerken opmerken die hun eerste evaluatie van hun voorkeurskandidaat bevestigen.

Availability bias komt om de hoek kijken wanneer mensen het gemakkelijker vinden om zich informatie voor de geest te halen die ze onlangs hebben bekeken. Neem dit beroemde raadsel als voorbeeld: Een vader en zoon hebben een vreselijk auto-ongeluk waarbij de vader om het leven komt. De zoon wordt met spoed naar het ziekenhuis gebracht. Net als hij onder het mes wil, zegt de chirurg: “Ik kan niet opereren, die jongen is mijn zoon! Leg uit. Uit een onderzoek aan de universiteit van Boston bleek dat de meeste deelnemers niet konden antwoorden omdat ze zich de chirurg niet gemakkelijk konden voorstellen als de moeder van de jongen.

Hoewel er veel verklaringen zijn aangevoerd voor de obstakels waarmee vrouwen in de academische wereld worden geconfronteerd, mogen de onbewuste vooroordelen van besluitvormers niet over het hoofd worden gezien. Dit is een zeer moeilijk aan te pakken probleem, omdat besluitvormers zich bijna altijd niet bewust zijn van hun eigen vooroordelen. Bovendien heeft onderzoek aangetoond dat het informeren van mensen over hun vooroordelen in feite kan leiden tot extra vooroordelen.

Een oplossing die in het Ierse genderactieplan 2018-2020 wordt aangedragen, is het creëren van een beperkt aantal leerstoelen voor alleen vrouwen. Het doel is ervoor te zorgen dat in 2024 40% van alle hoogleraarsposities in de academische wereld door vrouwen wordt bekleed. De EU heeft al eerder doelstellingen vastgesteld voor een evenwichtige verdeling van mannen en vrouwen in overheidsfuncties en bestuursfuncties, met gevolgen voor het niet halen van die doelstellingen, variërend van het eisen van een verklaring waarom de doelstelling niet is gehaald (zoals in Spanje) tot aanzienlijke boetes (zoals in Italië). Dit soort maatregelen is tot dusverre succesvol gebleken in de EU.

Hoewel een aantal democratische landen eisen hebben gesteld aan het evenwicht tussen mannen en vrouwen, lijken de VS en het VK dergelijke maatregelen afkerig te vinden. Zoals het er nu voorstaat, is het mogelijk dat we met de inzet van de EU voor een evenwicht tussen mannen en vrouwen aanvullende vrijwillige en wetgevende maatregelen zullen zien om de aanwezigheid van vrouwen in de academische wereld in die hele regio te vergroten.

Over

Kimberly A. Houser is assistent-professor aan de Oklahoma State University, waar zij cursussen geeft in bedrijfsrecht en de wet van opkomende technologieën. Haar onderzoek richt zich op gebieden waar de Amerikaanse federale overheid de veranderingen in de maatschappij en technologie niet heeft bijgehouden, waarbij ze benadrukt hoe de huidige wetgeving niet tegemoet komt aan de behoeften van de mensen. Voordat ze les ging geven, werkte Houser als advocaat in Chicago en later voor een tech-start-up in Austin.

Houser’s onderzoek richt zich op privacy, big data, kunstmatige intelligentie, en onbewuste vooroordelen / genderdiversiteitskwesties. Houser haalde afgelopen herfst de nationale krantenkoppen met haar paper waarin ze onderzocht hoe de belastingdienst privacy- en databeveiligingswetten overtreedt door persoonlijke informatie van burgers te dataminen. Haar nieuwe paper over het oplossen van de diversiteitscrisis in de tech-industrie door het verantwoord gebruik van kunstmatige intelligentie zal verschijnen in het Stanford Technology Law Journal. Ze heeft presentaties gegeven op verschillende internationale conferenties en evenementen, en is auteur van een van de eerste commerciële boeken over de risico’s van online posten en hosten, The Legal Guide to Social Media. Als Kimberly niet aan het lesgeven, onderzoeken of praten is over hoe de belastingdienst ons stalkt, speelt ze graag fantasievoetbal.