Zittend in kleermakerszit op de grond en naar beneden kijkend, half geconcentreerd op de zwarte lijn die over de vloer loopt, vang ik uit mijn ooghoek de beweging van de boeddhistische priester op. Zijn blote voeten maken een gedempt geluid op de vloer van de tatami mat terwijl zijn houten keisaku stok in zijn handen rust. Als hij voor me langs loopt, sla ik mijn handen ineen en leg ze tegen mijn borst. Hij stopt voor me en we buigen naar elkaar. Dan kruis ik mijn armen, mijn handen op mijn schouder, en leun voorover, mijn rug blootstellend. Hij plaatst de keisaku lichtjes op de linkerkant van mijn rug en voelt de spieren tussen de ruggengraat en het schouderblad. Ik voel de stok omhoog gaan en dan…

Whack

Whack

Een kleine pauze om de juiste plaats te vinden aan de andere kant van mijn rug

Whack

Whack

Ik til mijn hoofd weer op, de steek van de stok is al verdwenen, en buig opnieuw voor de priester. Hij gaat verder naar zijn volgende dankbare slachtoffer.

Om dit schijnbaar vreemde tafereel te verklaren, zal ik zazen moeten beschrijven. Zazen is een meditatie die wordt beoefend door de drie zenboeddhistische sekten in Japan en over de hele wereld. Zowel priesters als gewone mensen beoefenen zazen als een methode om zich te ontspannen en de geest tot rust te brengen. De beoefenaars doen zazen vaak dagelijks, net zoals je tanden poetsen of je haar kammen en wassen. Net zoals deze hygiënische routines belangrijk zijn voor de lichamelijke gezondheid, is zazen-meditatie belangrijk voor de geestelijke gezondheid van de beoefenaar. Het kan zittend of staand, alleen of in een groep, en thuis of in een tempel worden gedaan.

Ik heb een zazen-groepsessie meegemaakt, waarbij een priester ons door het proces begeleidde. Boeddhistische priesters zoals hij zijn experts in zazen; als onderdeel van zijn opleiding tot boeddhistisch priester deed hij uren achtereen zazen. Wij zaten op kussens terwijl hij ons uitlegde hoe zazen te doen en wat het doel ervan is. Hier volgen enkele van de dingen die ons werden verteld en hoe mijn ervaring met het uitproberen ervan aanvoelde.

Houding

Traditioneel wordt zazen met de benen gekruist gedaan in een Kekkafuza- (volledige lotus) of Hankafuza- (halve lotus) houding. Ik kon mijn benen alleen in een halve lotus dwingen, maar ik vond het te pijnlijk om vol te houden, dus ging ik maar in kleermakerszit zitten. De handen moeten in de afgebeelde positie zijn. Je moet rechtop zitten. Deze houding, vooral als je zo onbuigzaam bent als ik, is nogal pijnlijk als je geen kleine pauzes neemt.

Focus

Wanneer je mediteert, moeten je ogen naar beneden kijken, naar de grond. Omdat mijn ogen naar beneden waren gericht, begon ik al snel het gevoel te krijgen dat ik tussen slaap en bewustzijn in zat. Dit is het gevoel dat je probeert te voelen, want het is het beste om je omgeving te kunnen accepteren terwijl je ook in een andere gemoedstoestand verkeert.

Tellen

Ik had nog nooit gemediteerd en dus werd ik me al snel scherp bewust van een simpel feit: mijn geest raast voortdurend. Ik denk niet dat ik uniek ben in overpeinzen; iedereen in deze drukke wereld heeft zorgen uit het verleden en voor de toekomst. Dus, hoe maak je je hoofd leeg om tot de juiste ontspannende meditatie te komen. Om dit probleem op te lossen, vertelde de priester ons om ons te concentreren op onze ademhaling en langzaam tot tien te tellen, steeds weer opnieuw. Dit tellen is bedoeld om je hoofd leeg te maken en je te dwingen je op het heden te concentreren.

Keisaku

Het wapen (stok) waarmee ik beschreven heb geslagen te worden, wordt een keisaku genoemd. Het is bedoeld om mediterende priesters wakker te maken tijdens lange sessies en de concentratie te herstellen. De priester liet ons zien hoe het werkt om het te ervaren. Je buigt naar de priester als je de slagen “toegediend” krijgt. De stok doet, ondanks de nogal luide klap, geen pijn.

Kyoten

Tussen de twee blokken tijd dat we mediteerden, stopte de groep om enkele soetra’s te chanten. Mijn Japans is zeer beperkt en de woorden van de kyoten zijn zelfs voor moedertaalsprekers uiterst moeilijk te begrijpen, dus hoewel ik kon meezingen, had ik geen idee wat ik zei. Toch waren er herhalingen die me in een meditatieve geestestoestand leken te brengen. Ik realiseerde me dat de betekenis er niet zo veel toe deed als dit vluchtige gevoel.

Doel

Het doel van zazen is zowel ontspanning als het opruimen van de geest. Deze beroemde parabel belicht een deel van het “doel” van zazen: een Zenpriester praat met een professor die over Zen komt vragen. De priester schenkt de professor thee in, maar blijft doorgaan nadat deze vol is. De professor zegt hem te stoppen en dat hij overal thee morst. De priester maakt dan een vergelijking met de man en het kopje; net zoals de priester het kopje niet meer kan vullen dan het al is, kan hij ook niet meer ideeën in een man gieten die er al vol van is.

Dit illustreert een deel van het punt van zazen. We zitten voortdurend vol met ideeën die het onmogelijk maken om nieuwe informatie te verwerken. Werk, familie, en willekeurige hobbels op de weg van het leven dragen allemaal bij aan de stress van een persoon. Door te stoppen en zich via zazen op het hier en nu te concentreren, kan men met een frisse blik kijken.