In de meeste kerken horen we tegenwoordig dingen als “aanbiddingsdienst”, “aanbiddingsleider”, “aanbiddingspastor” of “aanbiddingsstijl”. Maar hoe bijbels zijn deze uitdrukkingen en titels? Zijn ze geworteld in de Schrift, of zijn ze gecreëerd door de commerciële cultuur die tegenwoordig alomtegenwoordig is in onze kerken? Is muziek synoniem met aanbidding, zoals het algemeen aanvaarde idee is (althans in de praktijk) in kerken vandaag de dag? Er zijn zoveel vragen over dit ene onderwerp, dat veel kerken de vraag uit de weg zijn gegaan door “toe te geven” aan de ene of de andere kant in de debatten rond dit onderwerp. Het resultaat is een groot aantal verwarde kerkgangers, die van de ene kerk naar de andere gaan in de hoop de ware eredienst te vinden in een andere stijl dan de vorige kerk. In de kerkleiding is het grootste deel van de controle gegeven aan uitersten – ofwel degenen die alleen maar dingen willen houden zoals ze geweest zijn, ofwel degenen met een verlangen om een “betere aanbiddingservaring” te creëren door middel van hype en emoties. Er is een veelheid aan boeken geschreven over het onderwerp aanbidding, vele goede en vele slechte, dus het is niet de bedoeling van dit schrijven om aan het lawaai toe te voegen, noch zal dit waarschijnlijk alle serieuze vragen beantwoorden met betrekking tot dit onderwerp. Ik wil vooral wat verwarring ophelderen met betrekking tot de term “aanbiddingsleider”, en hopelijk onderweg wat vragen beantwoorden met betrekking tot aanbidding. Gods Woord, in plaats van stilistische voorkeuren, zal de leidraad zijn omdat niemand van ons wijs genoeg is om te weten hoe we Hem in ons eentje moeten aanbidden.

Wat is dan precies een aanbiddingsleider? Om die vraag te beantwoorden is een definitie van aanbidding op zijn plaats. Een woordstudie is daarbij zeer behulpzaam. Uit een zoektocht naar het woord “aanbidden” of “aanbeden” in de Schrift, blijkt duidelijk dat het woord verschillende connotaties heeft, afhankelijk van de context. Het is ook heel duidelijk dat het mogelijk is om zowel de verkeerde dingen als op de verkeerde manier te aanbidden.1 Daarom is het uiterst belangrijk om goed te kijken naar de houding en de handelingen die het vaakst geassocieerd worden met de juiste aanbidding door de Bijbel heen. Door de hele Bijbel heen worden mensen geïnstrueerd om God te aanbidden2, dus het is duidelijk noodzakelijk dat we weten wat het is en hoe we het moeten doen! Iedere Christen, niet alleen zij die leiding geven aan de kerk, moet een Bijbelse theologie van aanbidding hebben. Persoonlijk zou ik mijn inkomen waarschijnlijk kunnen verdubbelen als ik een dollar kreeg voor elke keer dat ik II Sam. 6:14 (“En David danste voor het aangezicht des Heren met al zijn macht.”) en Psalmen 95, 98, & 100 (“Maak een vreugdevol geluid voor de Heer”) als iemands hele theologie van aanbidding! Een blik op de hele Schrift over de kwestie van aanbidding kan wat meer licht op het onderwerp werpen, en veel heilzamer zijn dan een paar mooi klinkende verzen.

Abraham is de eerste die het woord “aanbidding” gebruikt, verwijzend naar wat hij van plan was met zijn zoon te doen nadat God zijn zoon had gevraagd als een offer van gehoorzaamheid. Meteen in het allereerste gebruik wordt aanbidding verbonden met een actie van enorme opoffering en gehoorzaamheid aan Gods geboden. Door de hele Bijbel heen, vooral in het Oude Testament, wordt aanbidding in verband gebracht met offers en offergaven3 – zozeer zelfs dat het vaak synoniem wordt gebruikt met het brengen van een offer. Andere keren wordt aanbidding in verband gebracht met een groeps- of individuele activiteit, zoals een van de feesten (die waarschijnlijk aanbiddingsfeesten genoemd zouden kunnen worden), of een openbare viering van God. Deze openbare uitingen waren vaak een reactie op Gods voorziening, tussenkomst, bevelen, of waren een individuele uiting, zoals “naar de tempel gaan om te aanbidden” of “aanbidden voor het altaar” – dit alles gewoonlijk vergezeld, wederom, van offers. Meestal was deze aanbidding plaatsgebonden, en daarom spreken we van “plaatsgebonden aanbidding”.4 Weer andere verwijzingen gaan over tijden (meestal nog in de toekomst) waarin God aanbidding eist van een hele natie, of uiteindelijk van alles wat leeft.5 Deze categorie omvat het merendeel van de vermeldingen van aanbidding in de Psalmen. In de kleinste categorische groep van verwijzingen is het woord “aanbidding” niet verbonden met een handeling, maar verwijst het bijna altijd naar een houding van antwoord op wie God is, of wat Hij heeft gedaan, zoals: “Schrijf de Heer de heerlijkheid toe die Hem toekomt; aanbid de Heer in de luister van zijn heiligheid.” (Ps.29:2)6 Van alle “actie”-verwijzingen naar aanbidding in de Bijbel, is de meest voorkomende actie die met het woord wordt geassocieerd die van uiterste nederigheid – het vaakst uitgedrukt in volledige onderwerping, of op zijn minst het buigen van het hoofd.7 In de Psalmen zijn er verzen die zeggen: “aanbid aan zijn voetbank”, wat duidt op een extreme houding van nederigheid en onderwerping aan de wil en de verlangens van God. Deze houding werd ingenomen door slaven of krijgsgevangenen om uiting te geven aan hun dienstbaarheid aan de overweldigers – gewoonlijk vergezeld van een smeekbede om te mogen blijven leven!

In het Nieuwe Testament vinden we een nieuwe categorie van aanbidding, die perfect past bij het nieuwe verbond van genade dat met het bloed van Christus is bezegeld. We zien het plaats-, offer-, en ritueel-gebaseerde godsdienstige systeem van het Oude Testament vervangen door één van hart-verandering, offervaardig leven, en geloof. Het komt niet als een verrassing dat de aanbidding dezelfde veranderingen zou weerspiegelen. Jezus introduceert deze verandering in aanbidding tijdens een gesprek met een vrouw bij een bron in Samaria. De vrouw probeert het gesprek af te leiden door te beginnen over wat volgens haar een controversiële kwestie zou zijn – de juiste plaats voor de eredienst. Jezus beantwoordt haar vraag en nog veel meer door de verbazingwekkende overgang te onthullen van een plaatsgebaseerde aanbidding naar een aanbidding gebaseerd op het hart. In een paar korte woorden verandert hij de hele focus door te zeggen,

“U aanbidt wat u niet kent; wij aanbidden wat wij kennen, want de redding is van de Joden. Maar het uur komt, en is nu aangebroken, dat de ware aanbidders de Vader zullen aanbidden in geest en waarheid, want de Vader zoekt zulke mensen om Hem te aanbidden. God is geest, en zij die Hem aanbidden, moeten aanbidden in geest en waarheid.” (Joh. 4:22-24, ESV)

De hartgerichtheid die in deze uitspraak gevonden wordt, weerspiegelt de algehele verandering in denken van het Oude naar het Nieuwe Testament. Christus doet hier hetzelfde voor de eredienst als Hij elders doet voor de geboden, wanneer Hij geboden als moord en overspel neemt en uitlegt dat de nieuwe weg verder gaat dan de letter van de wet naar het hart van de zaak. Hoewel genade een centraal onderdeel is van het nieuwe verbond, maken de leringen van Christus heel duidelijk dat de ware eredienst die door zijn komst wordt ingeluid veel moeilijker te bereiken is dan de rituele eredienst van offers onder het oude verbond. Het kan bijvoorbeeld gemakkelijk zijn om een wet tegen moord te volgen, maar het is een veel moeilijkere taak om haat en bitterheid in het hart en de geest te vermijden. Het hele boek Hebreeën is een gedetailleerde uitleg van deze verandering en alles wat ermee samenhangt, en culmineert in een reeks vermaningen – een daarvan is: “Laten we daarom dankbaar zijn dat we een koninkrijk hebben ontvangen dat niet aan het wankelen gebracht kan worden, en laten we daarom God een aanvaardbare eredienst aanbieden, met eerbied en ontzag.” (Heb. 12:28, ESV)

Hebreeën 12:28 geeft ons de houding die we moeten gebruiken bij het aanbieden van onze aanbidding – eerbied en ontzag. Het opmerkelijke is dat deze houding precies dezelfde is die het vaakst gebruikt wordt in het Oude Testament, en dezelfde die in de toekomst gebruikt zal worden (aangegeven door Openbaringen), gewoonlijk uitgedrukt door volledige nederigheid, en naar buiten toe gemanifesteerd door buigen of volledige neerbuiging. Dit zou niet als een verrassing moeten komen, gezien het feit dat God niet verandert, noch ooit veranderd is, noch ooit zal veranderen! Daarom is de houding die vereist is voor de juiste aanbidding dezelfde – volledige en totale onwaardigheid. Dit is altijd de onmiddellijke reactie van elke persoon die ooit in Gods tegenwoordigheid is geweest. Zij die oog in oog komen te staan met Gods aanwezigheid vertrekken altijd met een veel lagere kijk op zichzelf, en een drastisch hogere kijk op Gods heiligheid, macht en majesteit. Kortom, zij aanbidden met eerbied en ontzag!

Hieruit blijkt heel duidelijk dat een bijbelse houding van aanbidding er een is van volledige en totale afwezigheid van zichzelf, gekoppeld aan een groter zicht op en bewustzijn van God; Zijn eigenschappen, heiligheid, macht en majesteit. Een juiste houding is een goede plaats om te beginnen, maar is op zichzelf geen totale aanbidding. Onder het oude verbond ging aanbidding bijna altijd gepaard met offers. We zien het precedent hiervoor in Abrahams daad van offerdienst toen hij op Gods verzoek bereidwillig zijn zoon offerde. Hij kon niet weten dat God dit offer niet zou aannemen. Hij wist niet dat hij zijn geliefde zoon niet zou verliezen. Hij was gewoon bereid om het belangrijkste in zijn leven aan God te geven, omdat God belangrijker voor hem was. Het hele tafereel is een prachtig portret van het nieuwe verbond. Net zoals God voorzag in een vervangend lam voor Abrahams geliefde zoon, heeft Hij er ook een voor ons voorzien – Zijn eigen geliefde Zoon. Maar Abraham moest nog steeds actief bereid zijn om het grootste offer van zijn leven te brengen. Hoe komen we aan het idee dat onze aanbidding onder het nieuwe verbond ons minder zou kosten? Christus zegt ons dat we moeten aanbidden in geest en waarheid, en Paulus legt welsprekend uit wat dat precies betekent in Romeinen 12, waar staat: “Ik roep u dan op, broeders, door de barmhartigheden Gods, om uw lichamen te stellen tot een levend, heilig en Gode welgevallig offer, dat is uw geestelijke eredienst.” (Rom. 12:1, ESV)

Daar staat het zwart op wit. Het offer van het Oude Testament was vee. Het offer van het Nieuwe Testament is… u. Als we in de Nieuw Testamentische kerk willen aanbidden, moeten we actief bereid zijn om God alles te geven wat ons dierbaar is. God vroeg Abraham niet of hij gewoon bereid was zijn zoon te offeren, Hij dwong hem het te doen – pas op het allerlaatste moment greep Hij in. Op dezelfde manier wil Hij niet dat wij op zondag in de kerk over offers zingen en dat “aanbidding” noemen. Hij wil dat wij een leven van opoffering leiden, altijd op het randje van het opgeven van alles wat ons dierbaar is voor Hem. Dit is waar Jezus naar verwees toen Hij zei: “Indien iemand achter Mij wil komen, die verloochene zichzelf, neme zijn kruis op en volge Mij. Want wie zijn leven wil behouden, zal het verliezen, maar wie zijn leven verliest om mijnentwil, zal het vinden.” (Matt. 16:24-25, ESV) De meesten zouden zeggen dat de apostel Paulus, schrijver van Rom. 12:1, zijn leven verloor ter wille van Christus. Hij had het echter al lang voor zijn laatste ademtocht gegeven (2 Tim. 4:6-7). Zijn leven was er een van opoffering – persoonlijk, financieel, lichamelijk en emotioneel. Zijn leven was er een van aanbidding, waardoor hij kon zeggen: “Leven is voor mij Christus, en sterven is voor mij gewin.” (Fil. 1:21, ESV)

Dus, wat is aanbidding in de Nieuw Testamentische kerk? Als we het bijbels moeten definiëren, zou onze definitie ongeveer als volgt kunnen luiden:

Aanbidding is een overweldigend en voortdurend bewustzijn van Gods heiligheid en majesteit, resulterend in een houding van nederigheid en eerbied, gedemonstreerd door een leven dat streeft naar gelijkenis met Christus, en gekenmerkt door persoonlijke opoffering op alle niveaus op een voortdurende basis.

Bedenk dat de bovenstaande definitie geen allesomvattende definitie van aanbidding is. Iedereen aanbidt, de hele tijd, of ze nu God aanbidden of niet, een god, bezittingen, zichzelf, of uiteindelijk de god van deze wereld, Satan. De bovenstaande definitie heeft betrekking op de nieuwtestamentische kerk en de aanbidding van God door alle leden (waarnaar wij op een meer en meer consequente basis moeten streven). Een voortdurend aanbiddend christen is een geheiligd christen, en wij bevinden ons allen in het proces van heiliging in verschillende stadia. Voor een meer volledige en allesomvattende definitie van aanbidding maak ik graag gebruik van een definitie uit Harold Best’s boek Unceasing Worship8, “Aanbidding is de voortdurende uitstorting van alles wat ik ben, alles wat ik doe en alles wat ik ooit kan worden in het licht van een gekozen of kiezende god.”

Dus, met aanbidding gedefinieerd in de Nieuw Testamentische kerk, brengt het ons terug in de cirkel naar onze oorspronkelijke vraag. Wat is dan precies een aanbiddingsleider? Ik zou er nog een vraag aan toe willen voegen. Kan aanbidding geleid worden? Het antwoord op deze vragen heeft meerdere facetten. Allereerst, vanuit een kerkelijk aspect, kan aanbidding worden aangemoedigd en gedemonstreerd, maar uiteindelijk niet worden geleid. Lofprijzing, wat (bijbels gezien) een van de uiterlijke uitingen van aanbidding is, kan in organisatorische en collectieve zin geleid worden. De meeste aspecten van aanbidding zijn echter persoonlijke beslissingen, die nauw verbonden zijn met het heiligingsproces als geheel. Dit zou inzicht moeten geven in de rol van een “aanbiddingspastor”. De primaire verantwoordelijkheid van een aanbiddingspastor zou discipelschap moeten zijn – onderwijzen door voorbeeld, bediening, opoffering, en één-op-één discipelschap hoe precies te aanbidden in geest en waarheid. Muziek en gezamenlijke lofprijzing kunnen het platform zijn van waaruit zijn discipelschapskansen voortkomen, maar zouden niet de hoeksteen moeten zijn van zijn of de kerkelijke theologie van aanbidding. Hoe zit het met de kerken die gebruik maken van een “aanbiddingsleider” (en deze gewoonlijk in een zeer verheven positie verheffen) – die zich volledig richt op de lofprijzing van aanbidding, vaak met uitsluiting van opoffering, gebed en nederigheid? Ik zou deze kerken willen uitdagen om uw kijk op aanbidding te heroverwegen door uw theologie en definitie van aanbidding zorgvuldig te evalueren, en deze theologie zorgvuldig te verduidelijken aan uw kerkelijke lichaam. Veel verwarring en schade komt voort uit een verkeerde focus op een enkel aspect van aanbidding. “Aanbiddingsoorlogen” zouden niet bestaan als de Kerk als geheel een juiste theologie van aanbidding zou hebben. In plaats daarvan hebben we verdeeldheid, strijd en ernstige schade over één aspect van de uiterlijke expressie van aanbidding (muziek), en de kwestie van ware bijbelse aanbidding is volledig verloren gegaan. Ik geloof dat dit precies is wat Satan, de schepper van verwarring, het liefste wil. Jezus zelf verklaarde: “Een huis dat tegen zichzelf verdeeld is, kan niet standhouden”, en verdeeldheid is altijd Satans eerste en meest effectieve instrument geweest in zijn strijd tegen het lichaam van Christus.

Moet een kerk een aanbiddingsleider hebben? Ik stel dat elke kerk er een heeft. Echter, het is hoogstwaarschijnlijk niet de persoon die de muziek leidt, en het is misschien niet eens iemand van de kerkleiding. De “aanbiddingsleider” van je kerk offert misschien nederig tijd op om week na week de kerkcampus te onderhouden, of is misschien een van de geslotenen van je kerk – ijverig en vurig aan het vasten en bidden voor Gods leiding in je kerk en de levens van de aanwezigen. Uw kerk heeft waarschijnlijk nooit uw aanbiddingsleider geëerd, die misschien al jaren stilletjes discipelen van Christus aan het voortbrengen is. Sterker nog, een ware aanbiddingsleider zou waarschijnlijk de eerste zijn om publieke goedkeuring uit de weg te gaan. Waarom? Omdat ware aanbidding van God een leven brengt om Gods heiligheid meer van dichtbij te ontmoeten, wat altijd resulteert in meer nederigheid en eerbied, zoals we al hebben bestudeerd. Nee, een aanbiddingsleider is geen rockster, vol van zichzelf en glorie. Jezus, het enige perfecte voorbeeld van een aanbiddingsleven, heeft zich nooit zo gedragen. Hij “nam de gedaante aan van een dienstknecht en werd geboren in de gelijkenis van mensen. En in menselijke gedaante gevonden, heeft Hij Zich vernederd door gehoorzaam te worden tot de dood, ja, de dood aan een kruis.” (Fil. 2:8-9)9 Christus is, als hoofd van de Kerk, onze ultieme aanbiddingsleider.

Ik persoonlijk zie vandaag de dag niet al te veel mensen, die beweren aanbiddingsleider te zijn, die bereid zouden zijn om hun kruis met Christus op te nemen. De positie is zo verheven in onze kerken vandaag de dag, dat onze “aanbiddingsleiders” bijna de status van beroemdheid krijgen (sommigen van hen bereiken die status zelfs naar wereldse maatstaven, en worden als voorbeeld gesteld voor alle anderen om te volgen). Door de foutieve theologie van de Kerk over aanbidding, is de hele “sleutel tot aanbidding” overgedragen aan deze groep mensen. Mensen worden op een dwaalspoor gebracht door het nieuwste loflied gelijk te stellen aan aanbidding, en door de ultieme aanbidders gelijk te stellen aan de leden van de lofprijsband in popcultuurstijl. Ik hoop dat je duidelijk kunt zien waarom dit zo schadelijk is voor de Kerk in het algemeen. De belangrijkste aspecten van aanbidding – die van zelfopoffering, nederigheid en eerbied – gaan vaak volledig verloren in het gebrul van een PA-systeem en een paar getalenteerde mensen op het podium. Lange periodes van nederig gebed en het zoeken van Gods aangezicht zijn verdwenen, vervangen door een emotionele “high” die wordt aangeprezen als een “aanbiddingservaring”. Aanbidding wordt door kerkgangers gezien als iets dat alleen haalbaar is voor muzikale professionals, in plaats van iets dat ze leren door discipelschap en het voorbeeld van de kerkleiding. Het resultaat is een trotse en hooghartige kerk, die met andere kerken wedijvert om populariteit, net zoals popmuzikanten proberen hoger in de populariteitskaarten te komen.

Vanwege deze competitieve geest zijn er twee uitersten in kerkstijl ontstaan. De ene houdt krampachtig vast aan oude muzikale standaarden en claimt het monopolie op “de juiste manier van doen.” Het andere uiterste verwerpt bijna alles wat door de tijd getest is en beweert de “ware aanbiddingservaring” te bieden. Het ene stagneert de waarheid, terwijl het andere die vermindert. Beiden gebruiken emotie als referentie – waarbij de één de meeste emotionele dingen afwijst, en de ander de meeste niet-emotionele dingen. Sommigen proberen het iedereen naar de zin te maken door beide stijlen aan te bieden – in feite hun eigen kerk verdelend, maar de financiën van beide helften laten stromen. In recentere jaren is de muzikale kloof kleiner geworden en tot op zekere hoogte in evenwicht, maar de kerk heeft onderweg het meest waardevolle stukje van de puzzel verloren – een theologie van ware aanbidding.

Muziek is een klein onderdeel van een bijbelse theologie van aanbidding, en is in feite slechts één aspect van de uiterlijke uitdrukking van onze aanbidding. De waarheid is, dat je een aanbiddingsleider in je kerk kunt zijn. Als je eenmaal hebt begrepen wat de Bijbel leert over aanbidding, word je meteen geconfronteerd met moeilijke beslissingen. Je aanbidt al iets, maar bijbelse aanbidding richt die aanbidding op God. Wat je aanbidt is uiteindelijk jouw keuze, maar God wil al jouw aanbidding. Zoals het onderricht van Christus en het portret van de vroege Kerk in de Schrift aangeven, is dit geen gemakkelijke weg. Echte aanbidding houdt in dat je een levend offer wordt. Ik weet niet hoe het met jou zit, maar dit is moeilijk voor mij – ik ben een egoïstisch en egocentrisch persoon. Ik hou niet van opoffering. Het doet pijn, het is uiterst ongemakkelijk, het snijdt diep in mijn wensen en verlangens, en dat is helemaal het punt. Maar hoe vuriger ik Gods aangezicht zoek, hoe gemakkelijker het wordt. Egoïsme is geen optie bij de ontmoeting met de grootheid van God. Het aanbieden van onze aanbidding aan God, in plaats van aan onszelf (Satans grote misleiding), wordt gemakkelijker naarmate we Hem beter begrijpen.

Tot besluit daag ik u uit om God te aanbidden. Begin met uw kijk op God. Leer Hem kennen, zoek Hem vurig, en offer elk aspect van uw leven aan Hem. Streef ernaar een levend offer te worden. Leef nederig, als een dienaar, niet trots, als een ster. Een offer krijgt geen erkenning, het geeft eenvoudig zijn leven voor degene die aanbeden wordt. Naarmate je meer van God te weten komt en Hem beter kunt aanbidden, leid anderen dan naar hetzelfde altaar. Discipel hen, en help hen door dezelfde problemen waar jij mee worstelt. Een aanbiddingsleider doet wat Christus deed, discipelen en reproduceren – in essentie het vermenigvuldigen van je offer en je aanbidding. Als dan een groep levende offers (ook wel: aanbiddende gelovigen) samenkomt in een lokale kerk, zal het offer van lof nederig, zoet en welgevallig voor God zijn.10