De legende van Koning Arthur, Camelot en de Ridders van de Ronde Tafel houden lezers al meer dan een millennium in de ban. Voortgekomen uit de chaos van de post-Romeinse bezetting van Groot-Brittannië, boden de verhalen een verzamelpunt en een oorsprongsverhaal van de Britse macht en kracht. Velen blijven zoeken naar bewijzen en aanwijzingen voor het bestaan van Koning Arthur, terwijl anderen geloven dat de legendarische verhalen niet meer dan dat zijn, en dat Arthur waarschijnlijk een amalgaam was van verschillende figuren uit die tijd.

Koning Arthur was waarschijnlijk geïnspireerd door verschillende historische figuren

Wat waarschijnlijk het eerste geschreven verslag is waarin de figuur die we nu kennen als Koning Arthur wordt genoemd, werd in de zesde eeuw geschreven door de Welshe monnik Gildas, in een werk over de Romeinse verovering van Brittannië en de nasleep daarvan. In zijn verslag wint een Romeins-Britse militaire leider genaamd Ambrosius Aurelianus een reeks veldslagen tegen de binnenvallende Saksen, met name bij Badon Hill.

Zo’n 200 jaar later duikt Arthur opnieuw op, ditmaal in het werk van de negende-eeuwse historicus Nennius, die een reeks werken samenstelde onder de naam de Geschiedenis van de Britten. Volgens Nennius behaalde Arthur 12 verrassende overwinningen op de Saksen, waaronder die bij Badon. Maar hoewel hij een meesterlijk militair leider was, zegt Nennius niet dat hij een koning was. Historici en archeologen hebben ook moeite gehad om de huidige locaties te identificeren waar Arthur zou hebben gevochten, waardoor velen geloven dat zelfs in dit vroege stadium veel van Arthur’s verhaal al een mythische klank had gekregen – mede dankzij Nennius’ beweringen dat Arthur in zijn eentje meer dan 900 Saksen zou hebben gedood in de Slag bij Badon.

Vele thema’s die centraal staan in de Arthurlegende kwamen pas later aan bod

In 1136 n.Chr., zo’n 500 jaar nadat Arthur zou hebben geleefd, voltooide de Britse geestelijke Geoffrey van Monmouth zijn Geschiedenis van de Koningen van Groot-Brittannië, waarin de Britse geschiedenis tot aan het begin van de zevende eeuw wordt geschetst. Het is in dit boek dat de militaire leider Arthur een upgrade tot koning krijgt. Geoffrey geeft ook het eerste volledige verslag van het leven van Arthur, inclusief zijn geboorte in Tintagel Castle (in het huidige Noord Cornwall, Engeland), het bestijgen van de troon als tiener na de dood van zijn vader en zijn zegevierende gevechten tegen de Saksen.

Het was Geoffrey van Monmouth die ook figuren introduceerde die centraal zouden komen te staan in de Arthur legende, waaronder Ganhumara, of Guinevere, Arthur’s vrouw en koningin, de tovenaar Merlijn en de tovenares Morgan (later bekend als Morgan le Fay), die Arthur geneest nadat hij dodelijk gewond is geraakt in de strijd en naar Avalon is gebracht. Mordred, wiens relatie tot Arthur veranderde naarmate de Arthuriaanse legende later groeide, wordt in Geoffrey’s verslag afgeschilderd als Arthurs dubbelzinnige neef die zich zowel de troon als Arthurs vrouw toe-eigent terwijl Arthur weg is om oorlog te voeren.

Geoffrey’s werk is ook het eerste dat melding maakt van Arthur’s machtige zwaard, hoewel het bekend staat als Caliburn, nog niet als Excalibur.

Geoffrey’s boek, geschreven in het Latijn maar vertaald in verschillende talen, was een populair succes, maar zelfs zijn tijdgenoten wierpen een argwanend oog op zijn geleerdheid. Hij beweerde veel van zijn geschriften te hebben gebaseerd op de vertaling van een oud werk dat hem door een medegeestelijke was gegeven, maar hij was niet in staat, of bereid, het materiaal aan anderen te laten zien. Veel moderne historici, die wijzen op het gebrek aan archeologisch bewijs om Geoffrey’s versie van de geschiedenis te ondersteunen, geloven dat Geoffrey, net als Nennius en anderen vóór hem, waarschijnlijk de biografische details en militaire overwinningen van verschillende mannen aan Arthur heeft toegeschreven om een soort samengestelde Keltische superheld te creëren.

Ondere de historische figuren die Geoffrey mogelijk hebben beïnvloed waren Magnus Maximus, een Romeinse officier in Brittannië die een aanval op Gallië lanceerde, Cassivellaunus, een krijger uit de eerste eeuw v.Chr. die een opstand tegen de Romeinen in Brittannië leidde, en Arvirargus, een Britse koning uit de eerste eeuw n.Chr. die later trouwde met een “grote schoonheid” die de inspiratie kan zijn geweest voor koningin Guinevere.

De Arthurlegende kwam tot bloei in de 12e en 13e eeuw

De Arthur uit het boek van Geoffrey van Monmouth is een broedende, gewelddadige krijger. Het is in zijn volgende incarnatie dat de romantiek centraal komt te staan, dankzij een serie Arthuriaanse verhalen geschreven in Frankrijk. De dichter Chrétien de Troyes, die in de laatste decennia van de 12e eeuw schreef, werd diep beïnvloed door de wereld van middeleeuwse ridderlijkheid en hoofse liefde en zijn gedichten introduceren het personage van Lancelot en zijn overspelige affaire met koningin Guinevere. Troyes is de eerste Arthuriaanse schrijver die Camelot noemt als de plaats van Arthurs hof en die personages introduceert als Perceval, een van Arthurs ridders wiens zoektocht naar de Heilige Graal die door Jezus Christus bij het Laatste Avondmaal werd gebruikt, een centraal punt in de Arthuriaanse legende zou worden.

Robert de Baron, een andere Franse dichter, pikte het werk van Chrétien de Troyes op en doordrenkte zijn drie gedichten met diep religieuze symboliek, waaronder zijn verslag van Jozef van Arimathea, een volgeling van Jezus die zorgde voor het graf waarin hij werd begraven. In het verhaal van de Baron werd de Heilige Graal gebruikt om het bloed van Christus op te vangen tijdens zijn kruisiging en werd vervolgens door Jozef weggevoerd naar Brittannië.

Nauwelijks enkele decennia na Chrétien de Troyes kwam de Vulgate cyclus, een serie verhalen in het Frans die oorspronkelijk werden toegeschreven aan een Welshe klerk, maar die waarschijnlijk door Cisterciënzer monniken waren gecomponeerd. De romance tussen Lancelot en Guinevere staat hier centraal, samen met het leven van Merlijn en de dood van Arthur door toedoen van Mordred (ditmaal Arthurs buitenechtelijke zoon, niet zijn neef). Slechts een paar jaar later werd het Arthurverhaal herschreven, dankzij een groep anonieme auteurs die de Post-Vulgate Cyclus schreven, waarin een groot deel van het liefdesverhaal werd geschrapt om zich bijna uitsluitend te concentreren op de zoektocht naar de Heilige Graal door de Ridders van de Ronde Tafel (naar verluidt een huwelijksgeschenk aan Arthur van Guinevere’s vader).

Het invloedrijkste Arthurverhaal werd waarschijnlijk in de gevangenis geschreven

Hoewel er onder historici enige discussie bestaat, wordt aangenomen dat de auteur van Le Morte d’Arthur (De dood van Arthur) een welgeboren, rijke Engelsman was die regelmatig in overtreding was met de wet en zijn beroemde werk waarschijnlijk in de gevangenis schreef. Sir Thomas Mallory gebruikte veel van de eerdere Arthurverhalen als basis voor zijn boek (oorspronkelijk getiteld The Whole Book of King Arthur and of His Noble Knights of the Round Table) om de eerste volledige vertelling van Arthur’s leven in het Engels te creëren. Alle belangrijke personages en plotpunten zijn hier aanwezig, inclusief de romantiek, rivaliteit en onderlinge ruzies die Camelot bijna ten onder zouden brengen.

Mallory’s boek uit 1485 was een hit en werd na de eerste uitgave verschillende keren heruitgegeven, maar het verhaal raakte al snel uit de gratie, en zijn boek was niet meer verkrijgbaar tot 1816, toen het opnieuw werd uitgebracht. Aangekomen op het hoogtepunt van de literaire en artistieke periode gekend als de Romantiek, liet Mallory’s boek een diepe indruk na op Britse dichters zoals Alfred Tennyson, John Keats en William Wordsworth, en ook op latere Amerikaanse schrijvers zoals Mark Twain, de auteur van de roman A Connecticut Yankee in King Arthur’s Court uit 1889. Mallory’s boek werd ook de basis voor talrijke geïllustreerde versies van de Arthurverhalen, zowel voor kinderen als voor volwassenen, alsook voor zeer invloedrijke schilderijen, toneelstukken en zelfs een musical, Camelot, die de driehoeksverhouding tussen Arthur, Guinevere en Lancelot uitbeeldde, en die sommige historici inspireerde tot het gebruik van de term “Camelot” in verwijzing naar het korte presidentschap van John F. Kennedy, wiens jeugdige aanwezigheid miljoenen over de hele wereld had geïnspireerd.