Wanneer publieke figuren worden betrapt op het verfraaien van hun prestaties of kwalificaties, hetzij door overdrijving of onjuiste verklaring, spreken mensen overal hun verontwaardiging uit. Nu steeds meer politici, CEO’s en andere grote namen proberen hun cv te verbeteren, de details van een verhaal verkeerd hebben verteld of op een andere manier de feiten niet goed hebben weergegeven, is de algemene reactie van een steeds meer afgemat publiek: “Wat dachten ze wel niet?”

Zo blijkt, wat zij dachten verschilt niet veel van ieder ander. Verfraaiing is een deel van de menselijke natuur, zeggen deskundigen, en bijna iedereen is schuldig aan het op een of ander moment. Overdrijvingen die in het begin onschuldig leken, kunnen echter ernstige gevolgen hebben die je carrière kunnen beëindigen. “Het kan verwoestend zijn; ik denk dat het een persoon kan ruïneren,” zegt Alan Strudler, een professor in juridische studies en bedrijfsethiek aan Wharton. Dat is jammer, voegt hij eraan toe, “want verfraaiing is gewoon een menselijke zwakheid. Maar als je eenmaal betrapt bent op bedrog, zelfs als het een gewoon bedrog is, zullen mensen je niet meer vertrouwen. En als de band van vertrouwen eenmaal verloren is, is het verschrikkelijk moeilijk om te herstellen.”

In de huidige werkomgeving, waar niemand meer binnenkomt voor een sollicitatiegesprek zonder eerst te worden gegoogeld – en waar koetjes en kalfjes in de lift of opmerkingen tijdens een personeelsvergadering slechts een Twitter-post verwijderd zijn van het bereiken van een wereldwijd publiek – is het gemakkelijker dan ooit om te worden betrapt op een overdrijving, merken Wharton-deskundigen en anderen op. Maar de verleiding om te verfraaien is ook nog nooit zo groot geweest, zeggen ze, omdat recessie-vermoeide werknemers zich onder druk gezet voelen om hun waarde te rechtvaardigen en een 24-uurs nieuwscyclus eist dat leiders een onmiddellijk, sound-bite-ready antwoord hebben op alles.

“De vragen komen wanneer er iets gebeurt dat de sociale façade breekt dat we allemaal eerlijk zijn en we allemaal te vertrouwen zijn,” zegt G. Richard Shell, een professor in juridische studies en bedrijfsethiek aan Wharton. “Als iemand iets egoïstisch heeft gedaan, komt er een barst in de façade en dan moet iedereen uitzoeken wat dat betekent. Onthult de scheur een soort van verraderlijk persoon, of onthult het dezelfde soort ongelukkige persoon die we allemaal daaronder zijn?”

Finding the Line

Het soort zelfbedrog dat de meeste mensen toepassen valt in het midden van een spectrum dat aan de ene kant wordt bezet door mensen die de waarheid volledig vertellen, en als gevolg daarvan vaak worden beschouwd als “onbeleefd en sociaal onbekwaam – denk aan een klein kind dat een dinergast vertelt dat ze dik is,” zegt Shell – en aan de andere kant van het spectrum door pathologische leugenaars, die een fantasiewereld bewonen waarvan zij denken dat die echt is.

“Zelfbedrog is iets waar iedereen vatbaar voor is,” merkt Shell op. “Er is veel onderzoek dat zegt dat als we geen positieve illusies hebben, dat een teken van depressie is…. We denken graag dat we belangrijker, vaardiger en ervarener zijn dan we zijn. Als er een test komt, en iemand vraagt wat je ervaring is, of wat je basis is om iets te beweren, dan is het verleidelijk om iets te verzinnen.” Uit een rapport uit 2003 van de Society of Human Resources Management bleek inderdaad dat 53% van alle sollicitaties een of andere vorm van onjuiste informatie bevat. Hoewel slechts 8% van de respondenten in een enquête van CareerBuilder uit 2008 toegaf te liegen op hun cv, zei bijna de helft van de ondervraagde aanwervende managers dat ze een kandidaat hadden betrapt op het verzinnen van een bepaald aspect van zijn of haar kwalificaties. Bijna 60% van de werkgevers zei dat ze sollicitanten die betrapt waren op onjuiste verklaringen over hun achtergrond, automatisch hadden afgewezen.

De uitdaging, zeggen deskundigen, is om de grens van onschuldige opsmuk niet te overschrijden naar een schadelijkere vorm van uitweiding. In sommige gevallen zijn de grenzen van wat aanvaardbaar is en wat niet duidelijk – weinigen zouden bijvoorbeeld toevoegingen goedkeuren die de wet overtreden, of anderen ernstige schade toebrengen. Even gevoelig voor verwijten zijn gevallen waarin leidinggevenden van een bedrijf of leiders binnen een organisatie blijken te hebben opgenomen graden die ze nooit hebben verdiend, of functies die ze nooit hebben bekleed, op hun cv, volgens Wharton operations en informatie management professor Maurice Schweitzer.

Hij vertelt het verhaal van Marilee Jones, een voormalig decaan van toelatingen aan het Massachusetts Institute of Technology en de auteur van een populaire gids voor het toelatingsproces van universiteiten. Hoewel ze universiteitsaanvragers aanmoedigde hun prestaties niet te overdrijven, nam Jones in 2007 ontslag uit haar functie nadat ontdekt was dat ze in 1979 op haar eerste sollicitatie twee academische graden had verzonnen en er later nog een derde aan had toegevoegd. “Ik denk dat wat er gebeurt is dat mensen zich onder druk gezet voelen en een verkeerde voorstelling van zaken geven om zichzelf een voorsprong te geven, en dat is moeilijk te corrigeren,” merkt Schweitzer op. “In het geval van Jones loog ze over haar opleiding toen ze bij het MIT ging werken en het duurde 28 jaar voordat ze dat doorhadden. Op een gegeven moment wordt het moeilijk om het van een CV te halen.”

In een meer recente geruchtmakende zaak werd advocaat-generaal van Connecticut en kandidaat voor de senaat van de VS Richard Blumenthal ervan beschuldigd zijn militaire staat van dienst verkeerd te hebben voorgesteld. Blumenthal zou verschillende verklaringen hebben afgelegd over het vechten in de Vietnam-oorlog, maar hij maakte eigenlijk deel uit van de Marine Corps Reserve in die tijd, dienend in Washington, D.C., en Connecticut. Verfraaiingen evolueren vaak en Blumenthal’s zaak “is een klassiek voorbeeld,” zegt Schweitzer. “Er zit een kern van waarheid in – hij diende in het leger tijdens de Vietnam-periode en na verloop van tijd gingen zijn beweringen steeds verder van de waarheid afwijken. Nogmaals, niemand controleert deze dingen dus werd het een bekend refrein. Mensen worden aangemoedigd door de misleidingen waar ze mee wegkomen, tot het punt waarop ze het gevoel krijgen dat ze ermee weg kunnen komen.”

Een zekere mate van verfraaiing wordt in sommige situaties verwacht – marketing- en reclamecampagnes, bijvoorbeeld. In aanbevelingsbrieven en sollicitatiegesprekken, “verwachten we dat mensen het positieve accentueren,” stelt Schweitzer. “We verwachten dat in aanbevelingsbrieven staat dat iemand geweldig is, terwijl hij misschien alleen maar goed is, en op cv’s verwachten we dat mensen hun werk in gloedvolle bewoordingen beschrijven.”

Meer dubbelzinnig zijn versieringen waarbij mensen alleen met de eer gaan strijken voor het werk van een team, of een verkeerde voorstelling geven van het geld dat wordt bespaard door een efficiëntieproces, zegt Schweitzer. “Ik denk dat de reden waarom deze verkeerd voorgestelde universitaire graden of werkervaringen zo verontrustend zijn, is omdat ze duidelijk de grens hebben overschreden. Je hebt het diploma of je hebt het niet…. Overclaimen van krediet is iets dat in deze vagere categorie valt waar mensen mee wegkomen, en ik denk dat een deel ervan verwacht wordt.”

Druk om te presteren

Het acceptatieniveau voor verfraaiing heeft veel te maken met de cultuur waarin mensen leven en werken en het soort waarden waarmee ze opgroeien, merkt Monica McGrath, een Wharton adjunct-managementprofessor, op. “Er is de bedrijfscultuur en dan is er nog de specifieke cultuur van een bedrijf als BP of Facebook; elk bedrijf heeft zijn eigen organisatienormen voor wat beloond wordt,” zegt ze. “Ik denk dat er ook het systeem is waarin we leven, dat we nu in de Verenigde Staten leven onder deze omstandigheden op dit moment. Al deze systemen beïnvloeden ons gedrag op een dagelijkse basis.”

In sommige landen, en bedrijfsculturen, wordt het nemen van enkel krediet voor een teamprestatie gezien als zelfverheerlijking en afstotend, terwijl leidinggevenden in andere omgevingen kunnen worden bekritiseerd omdat ze niet assertief genoeg zijn over hun prestaties als ze de bijdragen van een groep erkennen. “Ik werk met vrouwelijke executives die me blijven vertellen dat ze meer zelfpromotie moeten tonen omdat ze elke keer als ze ‘mijn team’ zeggen denken dat ze niets gedaan hebben,” merkt McGrath op. De druk van de recente recessie heeft veel Amerikaanse werknemers in het defensief gebracht, vervolgt McGrath, en ze kunnen worden gedreven tot onjuiste verklaringen die in strijd zijn met hun kernethiek in het belang van het behoud van hun baan. “Helaas hebben veel bedrijven op dit moment te kampen met zeer schaarse middelen, dus we moeten er allemaal voor vechten”, merkt McGrath op. ” ‘Ik moet de beste en de slimste zijn en als ik niet helemaal de beste en de slimste ben, zal de veronderstelling zijn dat ik niet heb wat nodig is en ik vervangbaar ben.”

Het verstrikt raken in de druk om te leveren kan ertoe leiden dat mensen worden afgeleid van de waarheid en worden ontmoedigd van gedrag dat hen op de lange termijn zou kunnen helpen. McGrath stelt voor om niet verder te kijken dan de recente blunders van BP CEO Tony Hayward, die belachelijk is gemaakt voor het onderschatten van de milieu-impact van de olieramp van het bedrijf in de Golf van Mexico. “Ik denk dat hij in een andere context hiernaar zou kijken en bij zichzelf zou denken: ‘God, wat denk je?'”, zegt ze. “De stress van de situatie, de cultuur van de organisatie en onze wens om te behouden wat we hebben, komen allemaal samen als een perfecte storm, en daar ben je plotseling zeggen: ‘Oh de lekkage is niet zo slecht.'”

Vaak bepalen de leiders in een bepaalde omgeving de norm voor welke acties van anderen zullen worden getolereerd. Als overdrijving wordt beloond, of als goedaardig wordt behandeld, binnen een bepaalde werkomgeving, dan krijgen werknemers de indruk dat het wordt geaccepteerd – of zelfs aangemoedigd. “Als je bij een bedrijf werkt, zie je de CEO, en wat de CEO doet en gelooft,” zegt McGrath. “Het kan zijn dat ik zo verstrikt ben in wat ik moet leveren, dat ik niet eens besef dat wat ik moet doen is verfraaien en verdoezelen…. In het bankwezen geloofden de meeste mensen echt dat wat ze deden in het belang van hun klanten was; maar het was echt in hun eigen belang. Ze zagen het als: ‘Het was mijn werk om dat te doen.'”

Als werkloze werknemers worden geconfronteerd met ongekende concurrentie voor een beperkt aantal vacatures, groeit de verleiding om verfraaiing te gebruiken als een manier om hun cv te laten opvallen, zegt Debra Forman, een executive coach gevestigd in Toronto. Sommigen willen overdrijven om aan de minimumnormen voor een bepaalde functie te voldoen, maar Forman heeft ook veel oudere werknemers ontmoet die hun opleiding en ervaring willen bagatelliseren om niet overgekwalificeerd te lijken voor een bepaalde baan. “Ook daar moet je voorzichtig zijn, want mensen zijn bang om iemand aan te nemen die onderschat wat hij of zij doet,” merkt Forman op. “Ik vertel mensen niet noodzakelijkerwijs te spelen met hun cv’s, maar zo veel als nadenken over wat de hiring manager zoekt en hoe je daar op een eerlijke manier mee om kunt gaan.”

Spreading Like Wildfire

Dankzij het internet en andere technologische ontwikkelingen hebben onjuiste verklaringen uit het verleden een veel langere houdbaarheid, en verfraaiingen zijn kwetsbaarder om te worden ontdekt. Toen Hillary Clinton tijdens haar kandidatuur voor het presidentschap in 2008 vertelde over haar landing in Bosnië onder vuur van sluipschutters, bijvoorbeeld, kwamen er snel nieuwsbeelden aan het licht waaruit bleek dat haar beweringen niet klopten. Wat cv’s betreft, ze bestaan niet langer alleen op papier, maar op Facebook, persoonlijke websites en LinkedIn, waar ze vaak voor iedereen toegankelijk zijn.

Forman, die leidinggevenden adviseert om op internet te zoeken naar potentiële klanten voordat ze hen ontmoeten, herinnert zich dat hij onlangs een conferentie bijwoonde waar de spreker onmiddellijk een verklaring opvolgde door het publiek te vragen om zijn opmerkingen niet op Twitter te plaatsen. “Ik dacht: ‘Waarom zei je het dan?'”, zegt ze. “Mensen moeten onthouden dat dingen voortleven nadat ze uit je mond zijn gekomen. Denk na voordat je praat; het gaat gewoon terug naar de basis. En nu hebben we hulpmiddelen die dingen als een lopend vuurtje verspreiden.” Deze opmerkingen verdwijnen nooit, voegt ze eraan toe, “omdat dingen niet sterven op het internet.”

Hoewel Schweitzer het ermee eens is dat ons vermogen om anderen op feiten te controleren “ongekend” is, merkt hij op dat er nog steeds grenzen zijn aan wat kan worden geverifieerd met een eenvoudige zoekopdracht op het web. “Als ik je vertel dat ik deel uitmaakte van een procesverbetering die 25 miljoen dollar bespaarde, is dat moeilijk te controleren. Het is moeilijk om te weten of ik wel of niet deel uitmaakte van die procesverbetering en het is moeilijk om te weten wat de besparingen werkelijk waren.” Het is makkelijker om gewoon te controleren of de persoon op zijn minst aanwezig was tijdens de gebeurtenis die hij of zij beschrijft.

De beste manier om carrièrebeschadigende onjuiste verklaringen te voorkomen, is om bedreven te raken in zelf-editing, zegt Schweitzer, en om open te staan voor het toestaan van een coach of vriend om beweringen uit te pluizen die de grens overschrijden. “Als mensen onvoorbereid zijn, zullen ze in het heetst van de strijd onder druk eerder iets zeggen dat niet waar is of de eer opstrijken voor dingen die ze niet hebben gedaan. Of ze kunnen hun prestaties verfraaien met het risico dat ze een ethische grens overschrijden,” voegt hij eraan toe. “De beste aanpak is om je voor te bereiden, om te anticiperen op het soort vragen dat je gaat krijgen. Je wilt je heel comfortabel voelen met het werk dat je hebt gedaan en een heel duidelijk verhaal hebben over wat je hebt gedaan en waar je met de eer kunt strijken.”

Maar geheugen is subjectief, en mensen hebben de neiging om zich de geschiedenis te herinneren door de lens van hun huidige realiteit, merkt Stewart Friedman op, een Wharton-managementprofessor en directeur van het Wharton Work/Life Integration Project. Wanneer mensen toegeven aan hun natuurlijke neiging om te verfraaien, wordt de mogelijkheid tot vergeving en genoegdoening grotendeels bepaald door het bewijs van hun karakter tot op dat moment. “Reputaties zijn echt en worden in de loop van de tijd opgebouwd. Het maakt het voor iemand een stuk makkelijker om je te vertrouwen als ze van iemand anders hebben gehoord dat je betrouwbaar bent,” zegt hij. “We hebben niet genoeg tijd om alles te controleren en er zijn niet genoeg advocaten in de wereld om overal contracten voor te hebben. Daarom is vertrouwen zo’n belangrijk aspect van het organiseren van je leven en je carrière.”