Articles

Waarom schreef Shakespeare in jambische pentameter?

Shakespeare schreef jambische pentameter omdat dat de meest gangbare versmaat van die tijd was. Hij heeft het niet ingesteld. Edmund Spenser gebruikte het in The Faerie Queene:

Lo I the man, whose Muse whilome did maske,
As time her taught, in lowly Shepheards weeds,
Am now enforst a far unfitter taske,
for trumpets sterne to chaunge mine Oaten riet,
And sing of Knights and Ladies° gentle deeds;

En Christopher Marlowe in Dido Queen of Carthage:

Iup. Kom zachte Ganimed en speel met mij,
Ik hou van je, zeg Iuno wat ze wil.

Dichters gebruikten het al minstens sinds het Middel-Engels, zoals Geoffrey Chaucer in Canterbury Tales:

Whan that aprill with his shoures soote
The droghte of march hath perced to the roote,
And bathed every veyne in swich licour
Of which vertu engendred is the flour;

(De eerste paar regels zijn wat losjes in de maatsoort, maar het tweede couplet is tamelijk streng, ruw uitgesproken: en BAH-thed EV’ry VEIN in SWICH li-QUOR/of WHICH vir-TUE en-GEN-dred is the FLOOR “.)

Het “waarom” is eenvoudigweg dat het vrij goed wordt geacht te passen in het natuurlijke ritme van het Engels. Frans en Italiaans gebruiken vaak zes-voet lijnen, die overeenkomen met ongeveer hetzelfde aantal woorden, maar met meer geslacht-gemarkeerde uitgangen. Engelse woorden hebben de neiging beklemtoonde en onbeklemtoonde lettergrepen te mengen, zodat je in het spraakgebruik vrij vaak iambs en trochees krijgt. Ik weet eigenlijk niet waarom we iambische in plaats van trochaïsche verzen hebben gekozen; voor zover ik weet is het willekeurig.

Over waarom hij überhaupt in verzen schreef… deels maakt het stukken makkelijker te onthouden. Een soort structuur helpt je herinneren hoe de woorden in elkaar passen: de ene klank leidt naar de volgende. Liederen zijn nog beter te onthouden, maar blanco verzen lijken voldoende memorabel voor acteurs om meerdere stukken op het repertoire te houden.

En tenslotte, het klinkt gewoon goed. Het publiek houdt van het geluid van vers, dat teruggaat tot de oudheid. Het kan een hypnotiserende kwaliteit hebben.

Iambische pentameter lijkt in het Engels op de juiste plek te zijn: genoeg structuur om memorabel en aangenaam te zijn, zonder zangerig aan te voelen. Verschillende talen kozen voor verschillende vormen om tegemoet te komen aan de gemeenschappelijke klanken in die talen.

Shakespeare schreef bijna uitsluitend in verzen voor zijn vroege toneelstukken, en werd prozaïscher naarmate hij verder kwam, vooral voor komische personages. Vers draagt de kracht van drama bijzonder goed. Toen hij zich meer op zijn gemak voelde om de komedie alleen door woordspelingen te laten dragen, begon hij meer proza te schrijven.