Categoria: Communicatie & Migratie
Autor: Laura Manzi

‘Zamni’ (2018) is een van de films die deelnamen aan de 2020-editie van het Global Migration Film Festival. De korte film, die werd geselecteerd om op regionaal niveau te worden vertoond door het Regionaal Bureau voor Midden-Amerika, Noord-Amerika en het Caribisch gebied, vertelt over de ervaringen en het dagelijks leven van vier Haïtiaanse migranten in Chili en hun integratieproces in het Zuid-Amerikaanse land.

In dit interview vertelt de jonge regisseur Rubén Sánchez, welke doelstellingen en motivaties hem naar de creatie van de korte film hebben geleid.

Waarom heb je jonge Haïtiaanse migranten gekozen als de protagonisten van je werk? Is er iets in hun profiel dat hen onderscheidt van andere migrantengemeenschappen in Chili?

Wat ons opviel is dat de Haïtiaanse bevolking hier in Chili degene is die het het moeilijkst heeft om in de samenleving te integreren. Een van de belangrijkste redenen is dat zij een andere taal spreken, het Creools, en dat is een nog grotere barrière als je bedenkt dat het Chileense Spaans veel idiomen kent en de neiging heeft om heel snel te worden uitgesproken. Een andere belemmering voor integratie is het racisme en de afwijzing van de Haïtiaanse bevolking door sommige sectoren van de samenleving: op grond van etniciteit, nationaliteit, taal of andere vooroordelen. Dit leidt tot meer segregatie en niet tot integratie.

In de korte film zijn er veel scènes die verschillende landschappen laten zien: de zee, het bos, de stad. Wat is de rol van de natuur in het integratieproces van migranten?

Klimatologische omstandigheden en landschappen kunnen een uitdaging zijn voor integratie. Haïti is bijvoorbeeld erg vlak, er zijn geen bergen en het klimaat is tropisch. Hier in Chili zijn de natuur en de microklimaten zeer divers (het noorden heeft hogere temperaturen, het zuiden is vochtiger en regenachtiger, terwijl de centrale zone een mengeling hiervan is).
De natuur heeft echter ook een symbolische functie in de documentaire. De bergketen, die het Chileense landschap kenmerkt, is de grote grens die ieder mens moet overschrijden om Chili te bereiken. Dit rechtvaardigt de scène waarmee de film opent en sluit en waarin een van de hoofdrolspelers zich bevindt in het Embalse del Yeso, een plaats hier in Santiago, midden in het gebergte. We wilden die scènes daar filmen als een meer oneirische manier om die enorme muur voor te stellen die als een grens is om over te steken om Chili te bereiken, en die tegelijkertijd de grote muur symboliseert die in de cultuurschok zit waarmee de Haïtiaanse bevolking wordt geconfronteerd.

‘Het leven is een cirkel. Een perfecte cirkel waar wij geen deel van uitmaken’: de hoofdpersonen in de film hebben werk, gaan naar school, leren Spaans. Wat zijn dan de elementen die hun integratie in de gastgemeenschap, deze ‘cirkel’ waarvan zij zijn uitgesloten, blijven verhinderen?

De cultuurschok is groot. Als de gastsamenleving deze ‘angst voor het onbekende’ beleeft, reageert de Haïtiaanse migrantenbevolking op haar beurt en dit genereert een angst voor de gemeenschap waar ze wonen. Het gebrek aan integratie wordt bemoeilijkt door vooroordelen en doordat initiatieven die de culturele rijkdom waarderen niet worden bevorderd. Ik denk dat dit is waar het ons als samenleving aan ontbreekt: meer onderwijs. Als er geen goed onderwijs is, zullen er geen mensen zijn die niet kunnen integreren; we moeten nog steeds goed opgeleid en “vermenselijkt” worden. Ik heb het gevoel dat we op een bepaalde manier ook ‘ontmenselijkt’ zijn. Dat is wat de documentaire wil vastleggen: nadenken over de menselijkheid die we nodig hebben, de menselijkheid die we nodig hebben om anderen te integreren, om te laten zien dat we eigenlijk allemaal hetzelfde zijn, dat we allemaal mensen zijn en dat we allemaal dromen hebben.

Hoezeer is de regisseur zichtbaar in zijn werk? Hoe komt het dat u geïnteresseerd bent in het onderwerp migratie?

De kwestie van de Haïtiaanse migratie was, voor mij, een persoonlijke zorg, omdat ik woon in een van de steden in Chili met de grootste Haïtiaanse bevolking. Ik was dagelijks getuige van deze afwijzing van de Haïtiaanse bevolking in de ogen van de mensen, in opmerkingen die fluisterend werden uitgewisseld in de bus wanneer ik naar de universiteit ging. Ik maakte me daar zorgen over.
Ook heb ik, voordat ik me inschreef voor audiovisuele communicatie, maatschappelijk werk gestudeerd, en veel cursussen gehad over het migratievraagstuk en het daarmee samenhangende sociale beleid. Ik heb veel onderzoek gedaan naar Haïtiaanse migratie, wat me in staat stelde het centrale idee van de korte film te vatten. Tijdens het opnameproces had ik de kans om deze jonge mensen (Haïtiaanse migranten) te ontmoeten, om hun cultuur te beleven, om hun eten te proeven. Ik was vervuld van een cultuur die ik niet kende, ik was vervuld van kennis, van een nieuwe ervaring. Ik zou willen dat deze documentaire meer mensen zou bereiken, dat ze zou veranderen wie we zijn en dat ze onze menselijkheid zou cultiveren.