Ooit of later komen we allemaal wel eens in aanraking met de stukken van William Shakespeare: op het blad, op het toneel of – tegenwoordig misschien wel het vaakst – op het scherm. Meer dan vierhonderd jaar na zijn dood is Shakespeare nog steeds zeer relevant, niet alleen als de meest herkenbare naam in de Engelse literatuur, maar misschien ook als haar beroemdste verteller, zelfs als we zijn hand niet herkennen in moderne bewerkingen die nauwelijks lijken op hun originelen.

Maar als we Shakespeare’s toneelstukken kunnen omvormen tot andere vormen van vermaak waarbij we geen voetnoten hoeven te lezen of verbijsterd in het publiek hoeven te zitten terwijl acteurs archaïsche grappen maken, waarom zouden we Shakespeare dan überhaupt lezen? Hij is soms erg moeilijk te begrijpen, een probleem dat zelfs zijn eerste toehoorders ondervonden, omdat hij zijn toespraken niet alleen met honderden leenwoorden vulde, maar ook met honderden eigen muntsoorten.

De kritiek op Shakespeare’s moeilijkheid gaat terug tot zijn vroegste critici. De zeventiende-eeuwse Engelse dichter John Dryden verklaarde dat de toneelschrijver “zonder twijfel een grotere ziel van poesie had dan ieder ander van ons volk.” In de toneelstukken vinden we “alle kunsten en wetenschappen, alle morele en natuurlijke filosofie.” En toch kon zelfs Dryden in 1664 schrijven dat Shakespeare’s taal “een beetje verouderd” was, en dat “in elke bladzijde wel een of ander solecisme in de spraak, of een of andere beruchte fout in de zin” zat. (Deze problemen zijn soms, maar niet altijd, toe te schrijven aan een schrijffout.)

“Veel van zijn woorden,” schreef Dryden, “en meer van zijn zinnen, zijn nauwelijks te begrijpen. En van de woorden die we begrijpen, zijn sommige ongrammaticaal, andere grof; en zijn hele stijl is zo doorspekt met figuurlijke uitdrukkingen, dat hij even aangetast als onduidelijk is.” Lijkt hard. Hoe kan zo’n schrijver niet alleen overleven, maar ook een bijna goddelijke figuur worden in de literatuurgeschiedenis?

Misschien komt het door al die “poesie”. Shakespeare is zeker een van de meest muzikale schrijvers in de taal. Lees zijn toespraken voor aan kinderen – ze zullen aandachtig luisteren zonder ook maar één woord te begrijpen. Het is beter dat we al vroeg met Shakespeare in aanraking komen, en de muziek leren horen voordat we ons laten meeslepen door overdreven ideeën over hoe moeilijk hij te begrijpen is.

Geschreven in een tijd waarin het Engels een van de snelste en radicaalste verschuivingen onderging van alle talen in de geschiedenis, bewaren Shakespeare’s ingenieuze toneelstukken een rel van geleende, verzonnen en gestolen woorden, van zowel ouderwetse als nieuwerwetse stijlfiguren, en van geleerde en populaire ideeën die door Engeland reizen op weg naar en van een globaliserende wereld. De stortvloeden van verzen die uit de monden van zijn personages stromen geven ons de taal op zijn meest vloeiend, dynamisch en demotisch, vol ongeëvenaarde poëtische fuga’s gepropt naast de ruwheid waar Dryden een hekel aan had.

Dit is de essentie van het moderne – van latere Shakespeare-opvolgers als Samuel Beckett en James Joyce die vrijelijk hoog en laag vermengden en nieuwe manieren van spreken uitvonden. Waarom zouden we Shakespeare lezen? Ik kan geen overtuigender argument bedenken dan Shakespeare’s taal zelf, die verbijstert en verwart, en die door haar vreemdheid zo’n blijvende aantrekkingskracht heeft. Maar welke stukken moeten we lezen en waarom? De TED-Ed video’s hierboven van Iseult Gillespie, en hieronder van Brendan Pelsue, pleiten voor vier van Shakespeare’s grootste werken: The Tempest, Hamlet, A Midsummer Night’s Dream, en Macbeth.

Lees nieuwe feiten over de toneelstukken, en waarom hun tragedie en humor, en hun overvloedige hoeveelheden moord, nog steeds tot ons spreken over de kloof van honderden jaren. Maar bovenal, dat doet ook Shakespeare’s glorieuze sierlijke poëzie – zelfs wanneer we het nauwelijks kunnen begrijpen.

Gerelateerde inhoud:

Hoor 55 uur Shakespeare’s toneelstukken: The Tragedies, Comedies & Histories Performed by Vanessa Redgrave, Sir John Gielgud, Ralph Fiennes & Many More

Hear What Shakespeare Sounded Like in the Original Pronunciation

Take a Virtual Tour of Shakespeare’s Globe Theatre in London

The 1,700+ woorden uitgevonden door Shakespeare*

Josh Jones is een schrijver en muzikant gevestigd in Durham, NC. Volg hem op @jdmagness.