Op 4 juli 1845 besloot Henry David Thoreau dat het tijd was om alleen te zijn. Hij vestigde zich in een bos aan de oever van Walden Pond, in Concord, Massachusetts, en bouwde voor zichzelf een kleine hut. “Ik ging naar het bos omdat ik bewust wilde leven,” schreef hij beroemd in Walden. Dit werk – samen met Civil Disobedience, ook geïnspireerd door zijn tijd aan de vijver – zou een van de meest invloedrijke geschriften in de Amerikaanse geschiedenis worden, en de aanzet geven tot politieke bewegingen van abolitionisme tot milieuactivisme tot burgerrechten. Na twee jaar, twee maanden en twee dagen in relatieve eenzaamheid, verliet Thoreau zijn post op deze dag in 1847.

“Het is echt de beroemdste vakantie in de Amerikaanse geschiedenis,” zegt David Ward, een historicus bij de National Portrait Gallery. “Wat hij in het boek deed, was dat hij die twee jaar van ervaringen nam en ze samenvatte in een kunstwerk.”

Voor een van de meest gevierde schrijvers en filosofen van het land, kwam Thoreau uit een bescheiden gezin. “Zijn vader was potloodmaker en deed het niet erg goed,” zegt Ward. Maar al op jonge leeftijd werd ontdekt dat hij begaafd was, en zijn ouders schraapten genoeg geld bij elkaar om hem naar privéscholen te sturen, waaronder Harvard, waar hij gulzig las en academisch uitblonk. Na zijn afstuderen, zwierf Thoreau tussen verschillende onderwijsposten voordat hij werd ondergedompeld in de transcendentalistische beweging en in de leider ervan, Ralph Waldo Emerson, een mentor vond.

“Emerson en Thoreau hadden een soort relatie waarin Emerson hem onder zijn hoede nam en hem begeleidde,” zegt Ward. “Hij begint te schrijven en Emerson herkent zijn talent.” Gedeeltelijk door Emersons aansporingen begon Thoreau een dagboek bij te houden en schreef hij voor het tijdschrift Dial. Naarmate zijn intellectuele ontwikkeling voortschreed, leefde hij met en werkte hij voor Emerson, waarbij hij zich vertakte in nieuwe genres. “Hij stopte met het schrijven van poëzie en begon te schrijven over zijn persoonlijke ervaringen,” zegt Ward. “Je zou het bijna intellectuele journalistiek kunnen noemen.”

Uiteindelijk, toen hij rusteloos werd en inspiratie nodig had, besloot Thoreau een nieuw leven te beginnen in de natuur. “Hij wilde weg uit de rat race van productie en handel,” zegt Ward. Hij begon aan zijn nu beroemde experiment om eenvoudig te leven. Hij deed zijn best om te overleven zonder geld, door gewassen te verbouwen en te verzamelen wat hij kon uit het bos bij Walden Pond. Maar, in tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, was Thoreau’s ballingschap niet bedoeld als een volledige ontsnapping aan de maatschappij. “Het punt was voor hem om zichzelf te cultiveren, niet om een soort alternatief voor Amerika te cultiveren,” zegt Ward. “Hij blijft betrokken bij de samenleving. Wat hij probeert te doen is het te hervormen, niet er voor weg te lopen.”

De meest beruchte episode van zijn tijd in Walden Pond was de nacht die hij in de gevangenis doorbracht nadat hij weigerde stembelasting te betalen. Hij vond dat steun verlenen aan de regering zou betekenen dat hij al haar acties goedkeurde, inclusief de Mexicaans-Amerikaanse oorlog, die mogelijk de slavernij naar het westen had kunnen verspreiden. Deze ervaring werd de kern van de ideeën in het essay Verzet tegen de burgerregering, beter bekend als Burgerlijke ongehoorzaamheid. “Metaforisch gezien leeft Thoreau alleen omdat hij moreel alleen leeft, hij vertrouwt alleen op zijn eigen geweten,” zegt Ward. “Dat is het punt van burgerlijke ongehoorzaamheid – dat één man alleen, door een gewetensverklaring af te leggen, een corrupte regering kan omverwerpen.”

Dit concept, samen met andere uitgedrukt in zijn latere werk Walden, waren enorm radicaal voor hun tijd. “Het was een zeer radicale verklaring van Amerikaans individualisme, wat op dat moment, in de jaren 1840 en 50, niet de norm was,” zegt Ward. Thoreau’s steun aan John Brown, de abolitionist die openlijk pleitte voor het gebruik van geweld om de slavernij te beëindigen, maakte van hem een randfiguur. “Toen Amerika de slavernijkwestie overwoog, nam Thoreau vanaf de jaren 1840 het meest radicale standpunt in,” zegt Ward.

Maar decennia en zelfs eeuwen later zou de impact van zijn woorden duidelijk voelbaar zijn in de hele samenleving. Civil Disobedience, in het bijzonder, is door leiders als Mahatma Gandhi en Martin Luther King aangehaald als inspiratie voor hun sociale bewegingen. Velen zien in Walden en elders de kiemen van de moderne milieubeweging, jaren vooruit op hun tijd. “Hij heeft echt het idee aangewakkerd van de natuur als iets dat beschermd moet worden,” zegt Ward. “Al heel vroeg kreeg hij het idee dat de verdeling van arbeid, en handel, en het maken en uitgeven van geld nadelige gevolgen kan hebben voor zowel individuen als de samenleving.”

Na een eenvoudig leven bij Walden Pond, ging Thoreau veel reizen als een amateur natuuronderzoeker, en schreef hij overvloedig. Er zijn maar weinig foto’s van hem bewaard gebleven, maar één ervan, een kleine daguerreotypie uit 1956, bevindt zich in de collectie van de Portrait Gallery. Het werd, op typisch Thoreau-achtige wijze, spaarzaam gemaakt. “Een lezer stuurde hem een biljet van 5 dollar en zei dat hij zijn werk zo bewonderde dat hij graag een foto bij het boek wilde,” zegt Ward. “Thoreau ging naar de stad, ging naar de daguerreotypist, en liet een kleine daguerreotypie maken, waarschijnlijk de goedkoopste variant die je kon laten maken. Hij stuurde het met het wisselgeld terug naar deze man in Ohio.”

Heden ten dage is Thoreau’s invloed in de Amerikaanse cultuur onmiskenbaar. Ironisch genoeg komt dit voort uit het feit dat hij tevreden was met het denken op zijn eigen voorwaarden, soms volledig buiten de maatschappij. “Hij lijkt een zeer eenzame en op zichzelf staande man,” zegt Ward. “Maar hij is in geen geval een kluizenaar, of een crank. Hij was erg sociaal en goedgehumeurd en betrokken bij de wereld, het is gewoon dat zijn kijk erop heel anders was dan die van anderen.”