Deel van: Taalsequentie
Vervolg op: An Introduction to Generative Syntax
Inhoudssamenvatting: 800 woorden, 8 min lezen

Uitleg Substitutie

Bedenk de zin “Ik kocht deze grote gedichtenbundel met de rode kaft”.

In het dagelijks taalgebruik vervangen we woorden en zinsdelen vaak door indexeringswoorden zoals “een”. De betekenis van deze woorden kan uit de context worden afgeleid.

Op het eerste gezicht lijkt indexeringsvervanging gericht op een tak in de syntaxisboom. Bijvoorbeeld:

• Ik kocht die grote van gedichten met de rode kaft (“een” vervangt het zelfstandig naamwoord)
• Ik kocht er een (“een” vervangt de hele zelfstandig naamwoordzin)

Maar er zijn verschillende andere vervangingen die niet volgen uit takvervanging:

• Ik kocht die grote.
• Ik kocht die kleine
• Ik kocht die grote van gedichten met de blauwe kaft

Misschien is onze notie van naamwoordzinnen te plat. Misschien hebben we extra knooppunten nodig om de structuur binnen de zelfstandig naamwoordzin te beschrijven. We zullen deze tussenliggende knooppunten N’ noemen, (waarbij N → N’ → N” = NP):

Deze nieuwe boom voorspelt met succes alle substitutieverschijnselen, door “één” te modelleren als vervanging van diverse “N-balk”-knooppunten:

We kunnen op vergelijkbare wijze diepte aanbrengen in onze werkwoordsgroepen (VP’s), door gebruik te maken van tussenliggende V’-knooppunten (“V-bar”):

De X-Bar syntaxisboom biedt een eenvoudige verklaring van de “doe dat”-vervangingseffecten:

• Ik zal dat op kantoor doen vóór het feest.
• Ik zal dit doen voor het feest.
• Ik zal dit doen.

Een algemene theorie van zinnen

We kunnen onze oorspronkelijke NP en VP regels herzien om onze tussenliggende N’ en V’ knooppunten weer te geven:

Wat als zelfstandig naamwoord en werkwoord zinnen instantiaties zijn van een algemenere zinsstructuur? Net zoals de groepentheorie overlap in de axioma’s van optellen en aftrekken identificeert, onderzoekt de X-bar-theorie de gelijkenis tussen NP- en VP-regels.

Er zijn slechts vier soorten zinsdelen:

1. Het hoofd draagt de centrale betekenis van de zin. Beschouw de zin “De lange student die het rode shirt draagt, stelde vragen aan haar professor, na de lezing.” De centrale betekenis blijft behouden als we alle niet-kop woorden verwijderen: “student stelde vragen”.
2. De specificator wijst naar het hoofd. Voor zelfstandige naamwoorden zijn dat determinatoren (“de”) en bezittelijke voornaamwoorden (“haar”). Voor werkwoorden wordt deze rol soms vervuld door bijwoorden (“snel”).
3. Het complement heeft de neiging zich nauw verbonden te voelen met de kop van een zin (b.v. “van gedichten” in “een gedichtenbundel”).
4. Het complement daarentegen heeft de neiging meer facultatief te zijn (b.v. “groot” in “groot boek”).

Adjuncten vs. complement

Gezien het feit dat adjuncten en complementen beide vaak in voorzetselzinnen staan, is het misschien verrassend dat ze zich verschillend gedragen. Het onderscheid tussen adjuncten en complementen verklaart waarom dit het geval is. Laten we eens kijken naar vier gedragsverschillen:

Verschil #1. Adjuncten kunnen vrij worden geordend.

Zie ons voorbeeld van de werkwoordsuitdrukking:

Deze regel betekent dat onze twee adjuncten kunnen worden herschikt, maar dat het complement NP zijn oorspronkelijke positie moet behouden

• Ik zal de brief in het kantoor voorlezen voordat het feest begint (Oorspronkelijke volgorde: geldig)
• Ik zal in het kantoor de brief voor de partij lezen (Adj herschikking: geldig)
• *Ik zal in het kantoor voor de partij de brief lezen (Compl. herschikking: ongeldig)

Differentiatie #2. Vervanging van het complement kan niet stranden.

Bijvoorbeeld,

• Ik zal dit doen in het kantoor vóór het feest (Adj is gestrand: geldig)
• *Ik zal dit doen de brief vóór het feest (Compl is gestrand: ongeldig)

Overweeg een ander deel van de spraak dat we nog niet hebben overwogen: voegwoorden zoals “en” en “of”.

Verschil #3. Voegwoorden verbinden adjuncten met elkaar, en complementen met elkaar. Maar adjunct-complement-bindingen zijn niet-grammaticaal.

Kijk eens naar ons voorbeeld van een zelfstandig naamwoord:

Drie voorbeelden om te illustreren hoe conjunctie werkt:

• Ik heb de bundel met gedichten en korte verhalen gekocht. (Compl-compl conjunctie: geldig)
• Het boek met de rode kaft en de zwarte rug. (Adj-adj conjunctie: geldig)
• *Het boek met gedichten en met de rode kaft. (Compl-adj conjunctie: ongeldig)

Wat X-Bar Theory Tells Us About Memory

Eerder introduceerde ik het onderscheid tussen episodisch en semantisch geheugen:

• Semantisch: vermogen om feiten en concepten te onthouden (bijv, handen hebben vijf vingers)
• Episodisch: vermogen om zich gebeurtenissen of episodes te herinneren (b.v. het diner van afgelopen dinsdagavond)

Concepten worden geleerd door gemeenschappelijke kenmerken uit episodische herinneringen te halen. Als je genoeg metalen blokken op vier cilinders ziet ronddraaien, consolideer je deze objecten uiteindelijk in het CAR-concept:

In de filosofie vermoed ik dat de begrippen noodzaak en contingentie betrekking hebben op respectievelijk het semantische en het episodische geheugen.

In de taalkunde vermoed ik dat complementen helpen bij het lokaliseren van begrippen in het semantische geheugen, terwijl adjuncten helpen bij het episodische lokaliseren. In de zin “Ik kocht de gedichtenbundel met de rode kaft”, helpt het complement ons het concept POEM-BOOK te activeren, terwijl het adjunct zinsvoorspellingen creëert die het in ons episodisch geheugen lokaliseren.

Takeaways

• Met vlakke syntaxisbomen is het moeilijk om substitutie door indexering te verklaren (bijv, “kocht een boek” → “kocht er een”)
• Als we syntaxisbomen binair maken, door tussenliggende X’ (“X-Bar”) knooppunten te introduceren, wordt substitutie eenvoudiger.
• Naamwoord- en werkwoordzinnen parametriseren dus een meer algemene zinsstructuur.
• Zinnen hebben vier soorten constituenten: hoofd, specifier, complement, en adjuncten.
• De verschillen tussen complementen en adjuncten zijn instructief:
  • Alleen adjuncten kunnen worden herschikt.
  • Indexatievervanging kan het complement niet stranden.
  • Conjunctie kan niet over categorieën heen binden
• In menselijke cognitie kunnen complementen en adjuncten overeenkomen met respectievelijk semantisch en episodisch geheugen.