Onze grootouders en ouders vertellen verhalen over de tijd dat bij kinderen routinematig de amandelen werden verwijderd. Maar bij mensen die in de jaren zestig en later zijn geboren, gaan de verhalen over routineoperaties over het trekken van derde kiezen, ook wel verstandskiezen genoemd.

Als wetenschapper die de evolutie en ontwikkeling van gezichten en tanden bij mensen en andere dieren bestudeert, wanneer ik een zaal mensen vraag of ze verstandskiezen hebben laten trekken, schieten de handen van ten minste de helft van het publiek omhoog.

Mensen willen hun verhaal over verstandskiezen delen, maar ook vragen: Waarom hebben we verstandskiezen? Waarom worden ze geïmpacteerd? Waarom evolueren we ze niet gewoon weg?

Mensen zijn primaten. De naaste levende neven van onze soort zijn Afrikaanse apen, met name chimpansees. Apen hebben verstandskiezen, apen ook. Het hebben van verstandskiezen is gewoon een deel van onze evolutionaire erfenis.

Geëvolueerde verstandskiezen?

Zoals de rest van je tanden, vormen verstandskiezen zich in je kaakbeen. Maar ze worden pas laat gevormd vergeleken met onze andere tanden.

De tweede kiezen beginnen zich te ontwikkelen rond je derde. Verstandskiezen beginnen vaak pas op negenjarige leeftijd te groeien, maar er zijn grote verschillen: ze kunnen al vanaf vijf jaar en zelfs al vanaf vijftien jaar beginnen. Ze komen door het tandvlees tussen 17 en 24 jaar, zo niet ouder.

Een tand die niet goed door het tandvlees en in de mond komt, wordt “geïmpacteerd” genoemd. Een verstandskies die niet goed door het tandvlees en in de mond komt, is een “doorgeslagen tand”. Doorgeslagen tanden kunnen gepaard gaan met problemen als tandvleesproblemen, cysten of schade aan de tweede kies.

Zelfs als verstandskiezen slecht beginnen te trekken, kunnen ze in de loop van je twintiger of dertiger jaren draaien en van positie veranderen.

Verstandskiezen zijn niet alleen de tanden die het vaakst doorgeslagen worden, maar ook de tanden die vaak helemaal niet worden gevormd.

Omdat verstandskiezen niet essentieel zijn voor het voortbestaan van de moderne mens, vraagt men zich vaak af of de evolutie deze hinderlijke eigenschap aan het uitwieden is. Maar ik denk van niet.

Vooreerst, geïmpacteerde verstandskiezen kunnen ons problemen bezorgen, maar ze doden ons zelden. Zelfs als ze dat deden, zou de evolutie tegen verstandskiezen moeten selecteren, dan zouden geïmpacteerde kiezen ons uit de genenpoel moeten verwijderen voordat we kinderen kregen. Dit zou ons ervan weerhouden genen door te geven die tot impactie zouden kunnen leiden.

Maar het is onwaarschijnlijk dat specifieke “impactiegenen” überhaupt bestaan. Er zijn echter verschillende risicofactoren voor impactie, waaronder wat we eten.

Krappe ruimte

De belangrijkste reden dat we geïmpacteerde verstandskiezen krijgen, is gebrek aan ruimte aan de achterkant van het kaakbeen. Ons team ontdekte dat wanneer verstandskiezen zich heel laat ontwikkelen en tevoorschijn komen, het grootste deel van deze ruimte al wordt opgeëist door de eerste en tweede kies, zodat de verstandskies niet naar boven en door het tandvlees kan bewegen.

Een aanverwant probleem is de groei van de kaak en de totale lengte. Als de kaak niet lang en snel genoeg groeit, hebben de later gevormde verstandskiezen ook te weinig ruimte en kunnen ze niet goed doorkomen, als ze al doorkomen.

Maar ruimte is niet het hele verhaal. Wetenschappers kunnen nog steeds niet verklaren waarom sommige verstandskiezen geïmpacteerd raken. We hebben nieuwe manieren nodig om tandartsen te helpen betrouwbaar te voorspellen welke verstandskiezen risico lopen.

Iets om op te kauwen

Kunnen we, uitgaande van wat we wel weten, impactie voorkomen? Misschien.

Apen hebben zelden geïmpacteerde verstandskiezen. Hetzelfde geldt voor mensen die niet-geïndustrialiseerde diëten eten.

Onze kaken zijn geëvolueerd om biomechanische stimulatie te verwachten van een dieet van bijvoorbeeld noten, ongekookte groenten en rauw vlees. Tegenwoordig voeden we onze kaken met zacht, bewerkt voedsel, zoals smeuïge pindakaas op knapperig brood. Als gevolg daarvan hebben we de afgelopen decennia het groeipotentieel van onze kaken waarschijnlijk niet optimaal benut.

Als je nog in de groei bent, kun je nu actie ondernemen. Begin met het eten van knapperiger, kauwer voedsel, zoals noten en rauwe groenten. En als u kinderen heeft, moedig hen dan aan om kaakbewegend voedsel te eten zodra het gezond is om dat te doen. Hoewel de wetenschap nog niet met zekerheid kan zeggen of het werkt, kan het waarschijnlijk geen kwaad.

Een volksgezondheidsprobleem?

Miljoenen verstandskiesoperaties worden elk jaar wereldwijd uitgevoerd. Het behandelingspercentage voor verstandskiesproblemen is hoger dan het percentage van de impactie zelf. Tot een derde van deze operaties zijn onnodig.

Extractieoperaties brengen ook risico’s met zich mee, zoals letsel aan nabijgelegen tanden, zenuwen, kaakbot of sinussen. Dat is een grote verspilling van tijd, energie, geld, vermijdbare pijn en risico. Het vermijden van niet-essentiële operaties is de reden waarom we niet langer routinematig kinderen sturen voor een tonsillectomie.

Gezonde, doorgebroken verstandskiezen zijn meestal geen groot probleem voor de meeste mensen. Het kan zijn dat ze deze moeilijk bereikbare tanden extra voorzichtig moeten poetsen om rotting te voorkomen.

Sommige geïmpacteerde verstandskiezen vormen geen risico. Maar andere kunnen de tweede kies en het omringende kaakbot beschadigen, of een infectie en pijn veroorzaken. Deze kiezen moeten er waarschijnlijk uit.

Wanneer moet u ze laten trekken? Sommige chirurgen geven de voorkeur aan het vroegtijdig verwijderen van verstandskiezen, op 16- of 17-jarige leeftijd, ook al kunnen deze kiezen nog goed draaien en naar behoren uitgroeien. Aan de andere kant kan het op latere leeftijd verwijderen van kiezen hard aankomen bij oudere, fragiele of zieke patiënten.

Wachtend wachten kan een redelijke aanpak zijn, en een die wordt bepleit door verschillende federale en volksgezondheidsinstanties, evenals tandartsen.

De kiezen zijn niet per se essentieel, maar ze zijn ook niet nutteloos. Ze zijn gereedschappen om te eten, een deel van ons lichaam, en een fascinerend geval studie van hoe de evolutie van de menselijke cultuur en dieet kan de menselijke ontwikkeling en groei beïnvloeden.