De meesten van ons hebben het wel eens meegemaakt: iemand in je omgeving zien geeuwen en plotseling een bijna onweerstaanbare drang voelen om hetzelfde te doen. Het is gemakkelijk om aan te nemen dat geeuwen gewoon neerkomt op slaperigheid, maar velen van ons hebben dit fenomeen ervaren, zelfs als we ons niet moe voelen. Het komt zo vaak voor dat velen stilstaan en zich afvragen: “Wacht… is gapen besmettelijk? Kan ik een geeuw ‘vangen’?”

Onverrassend genoeg is het antwoord op die vraag niet zo eenvoudig. Geeuwen is geen verkoudheid en is niet “besmettelijk” in de traditionele zin van het woord – maar er is een fascinerende fysiologische oorzaak voor waarom de ene geeuw van de ene persoon vaak die van anderen triggert (en het heeft bijna niets te maken met snoozen).

Laten we eens onderzoeken wat er precies aan de hand is achter dit vreemde fenomeen dat ons met onze kiezen laat pronken, of we nu wel of niet aan een dutje denken.

Waarom we gapen

Om te begrijpen wat er aan de hand is met “besmettelijk” gapen, moeten we begrijpen waarom we gapen, en hoe dit een rol speelt in onze algehele fysiologie. Zelfs voor onderzoekers is de functie van geeuwen nog steeds een mysterie – en de meeste wetenschappers kunnen alleen maar theoretiseren waarom we de drang hebben om te geeuwen.

De eerste en meest bekende theorie voor waarom we geeuwen (u raadt het al) is dat we ons slaperig of verveeld voelen. Als we moe zijn, zuigen we niet zo krachtig of consequent lucht in onze longen als wanneer we volledig alert zijn – dus gapen zou de manier van ons lichaam kunnen zijn om zuurstofniveaus aan te vullen.

De tweede is dat gapen eigenlijk helpt om de hersenen te “koelen”. Wetenschappers denken dat door het krachtig strekken van de kaak de bloedtoevoer naar ons gezicht, hoofd en nek dramatisch toeneemt – en wanneer dit gepaard gaat met het aanzuigen van koele lucht, helpt gapen het bloed en ruggenmergvloeistof dat vanuit de hersenen naar beneden stroomt af te koelen. Sommige deskundigen suggereren dat dit de reden is dat we meer geeuwen als het buiten koud is.

Maar veel onderzoekers hebben ontdekt dat er een nog onverwachtere oorzaak voor geeuwen zou kunnen zijn – een die meer psychologisch dan fysiologisch is. Volgens onderzoeker Dr. Adrian G. Gussisberg van de Universiteit van Genève, kan geeuwen eigenlijk bepaalde sociale voordelen hebben – en zou het een onbewuste manier kunnen zijn waarop we onze mentale of fysieke toestand aan anderen overbrengen.

Om een soortgelijke reden denken veel wetenschappers dat geeuwen “besmettelijk” lijkt te zijn – en waarom sommige van die onderzoekers denken dat geeuwen verband kan houden met een belangrijke menselijke eigenschap: empathie.

I Yawn, You Yawn, We All Yawn

Sommige onderzoekers die het fenomeen van besmettelijk geeuwen bestuderen, geloven dat deze schijnbaar onschuldige impuls iemands mate van empathie kan aangeven. Het is een theorie die wordt ondersteund door een aantal studies die vinden dat mensen met een hogere sociale competentie meer kans hebben om besmettelijk geeuwen te ervaren.

In feite voelt naar schatting 60-70% van de mensen de drang om te geeuwen wanneer ze iemand in het echt zien geeuwen, wanneer ze naar een foto kijken van iemand die geeuwt of zelfs alleen maar erover lezen (heb je al geeuwt?).

Maar niet iedereen is vatbaar voor besmettelijk geeuwen. Mensen die geclassificeerd zijn als sociopaten of psychopaten hebben veel minder kans om aan besmettelijk gapen te doen. Aangezien een van de belangrijkste psychologische kenmerken van zowel psychopathische als sociopatische persoonlijkheden het onvermogen is om de emoties van anderen te herkennen en te begrijpen, is dit in overeenstemming met de theorie dat gapen een empathische reactie is.

Geeuwen in het hele dierenrijk

Het zijn niet alleen mensen die aanstekelijk gapen ervaren. Wetenschappers hebben geeuwen waargenomen bij apen, honden, katten, een klein aantal vogels en zelfs bij sommige soorten reptielen! Het komt vooral voor bij soorten die in sociale groepen leven, waar eigenschappen als empathie een rol kunnen spelen bij overleving.

Terwijl de meeste diersoorten alleen met soortgenoten aan besmettelijk geeuwen doen, reageren sommige dieren ook op geeuwen van mensen – namelijk gedomesticeerde honden. Sommige onderzoekers geloven dat dit voortkomt uit de langdurige band van honden met de mens. Omdat honden in de nabijheid van mensen zijn geëvolueerd, hebben ze waarschijnlijk meer empathie voor onze emoties en gevoelens.

Koop je het niet? Hier is een leuk experiment voor huisdieren ouders: gapen in het volle zicht van uw hond en kijken om te zien of uw huisdier de gunst terug (spoiler: ze meestal doen).