Verliet Shakespeare Stratford-upon-Avon na een aanvaring met de plaatselijke autoriteiten of vertrok hij om een literaire carrière na te jagen?

Het is een wonderlijk bedenksel om je Will Shakespeare voor te stellen, de jongen uit het slaperige Stratford-upon-Avon, de zoon van een edelman met hoogstens een gymnasiumopleiding, die in Londen opduikt met een folio briljante, voltooide toneelstukken onder zijn arm en op slag zo populair wordt dat alle andere toneelschrijvers in Londen jaloers op hem zijn. Maar zelfs de Bardolaters moeten toegeven dat Shakespeare geen onmiddellijk succes kon zijn.

Volgens de overlevering zou Shakespeare Stratford-upon-Avon hebben verlaten na een aanvaring met de plaatselijke magistraat en landeigenaar, Sir Thomas Lucy van Charlecote. Volgens Shakespeare’s eerste biograaf, Nicholas Rowe, die in 1709 schreef:

Hij was, door een ongeluk dat jonge kerels vaak overkwam, in slecht gezelschap terechtgekomen; en onder hen waren er die zich regelmatig bezighielden met het stelen van herten, en hem meer dan eens met hen betrokken hadden bij het roven van een park dat toebehoorde aan Sir Thomas Lucy van Cherlecot, vlakbij Stratford. Hiervoor werd hij door die heer vervolgd, naar zijn mening iets te streng; en om dat slechte gebruik te wreken, maakte hij een ballade over hem. En hoewel deze, waarschijnlijk het eerste essay van zijn poëzie, verloren is gegaan, wordt er toch gezegd dat hij zo bitter was, dat de vervolging tegen hem zodanig verergerde, dat hij gedwongen was zijn zaken en familie in Warwickshire voor enige tijd te verlaten en zich in Londen te verschansen.

Het waren zware tijden in de jaren na Shakespeare’s huwelijk. Niet alleen waren de oogsten mislukt en de voedselprijzen gestegen, maar ook was de vervolging van katholieken, in zijn deel aangevoerd door Lucy, verdubbeld en gericht tegen de Ardense familieleden van Shakespeare. In dergelijke tijden kan men zich inderdaad voorstellen dat een jongeman die een groeiend gezin probeerde te voeden of in opstand kwam tegen de vervolging, in aanvaring kwam met de plaatselijke autoriteiten, hoewel het wel een erg onvoorzichtige jongeman zou zijn die een lasterlijke ballade zou verspreiden en zo nog meer moeilijkheden zou uitlokken. Afgezien van de verhalen die een eeuw na zijn dood de ronde doen, is er geen bewijs dat Rowe’s verhaal waar is, en het doet Shakespeare ook geen goed, vooral niet in de ogen van de Bardolaters, die liever andere redenen zoeken waarom hij Stratford verliet.

Sommige biografen hebben bijvoorbeeld beweerd dat hij vertrok om te ontsnappen aan een liefdeloos huwelijk. Maar wat Will ook voor zijn vrouw gevoeld mag hebben, het huwelijk in de Elizabethaanse tijd draaide meer om familieplicht en economische zekerheid dan om liefde en hartstocht. Door te trouwen met een zwangere Anne Hathaway voldeed Shakespeare aan zijn verantwoordelijkheden, zoals hij dat ook deed toen hij na zijn pensionering naar haar terugkeerde. Het is daarom niet waarschijnlijk dat hij haar in de steek zou laten alleen omdat hij niet meer verliefd op haar was.

De meer romantisch gestemde biografen willen graag geloven dat hij vertrok om een literaire carrière na te jagen, maar het concept alleen al van een literaire carrière zou hem en zijn gemeenschap totaal vreemd zijn geweest. Als een inwoner van Stratford-upon-Avon al aan een schrijver dacht, zou hij denken aan een rijke en luie hoveling die sonnetten schreef als een aangenaam tijdverdrijf. De beroepsschrijver begon in die tijd pas op te komen en het was een beroep dat over het algemeen voorbehouden was aan universitair geschoolden die op zijn best nauwelijks rond konden komen, laat staan een gezin konden onderhouden. Het was zeker geen streven voor de zoon van een worstelende zakenman in een kleine stad, die drie kinderen moest voeden. Het is evenmin waarschijnlijk dat Shakespeare Stratford verliet om een lang gekoesterde ambitie te vervullen om zwerver te worden, een beroep dat nog minder middelen bood om een gezin te onderhouden.

Hoe we de details van Rowe’s verhaal ook mogen verdoezelen, één aspect klinkt waar, namelijk dat Shakespeare Stratford onder extreme dwang verliet. Of we Shakespeare nu zien als de wereldlijke heilige van de Bardolaters, of als een man als ieder ander, het is onwaarschijnlijk dat hij zijn vrouw en drie kleine kinderen in een opwelling zou hebben verlaten. Als Shakespeare inderdaad ongewenste aandacht trok, zou hij een blok aan het been van zijn gezin zijn geweest en zou het in hun belang zijn geweest dat hij ver weg zou gaan, ergens waar hij anoniem kon blijven, zoals een grote stad als Londen.

Een andere populaire legende over Shakespeare kwam niet van Rowe, maar werd voor het eerst geïntroduceerd door Samuel Johnson in het voorwoord van zijn editie van Shakespeare’s Plays uit 1765.

In de tijd van Elizabeth, toen koetsen nog ongebruikelijk waren, en gehuurde rijtuigen nog helemaal niet in gebruik, gingen degenen die te trots, te te teer, of te lui waren om te lopen, te paard naar een verafgelegen zaak of vertier. Velen kwamen te paard naar het toneelstuk, en toen Shakespeare naar Londen vluchtte voor de terreur van een strafvervolging, was zijn eerste redmiddel bij de deur van het toneelhuis te wachten, en de paarden vast te houden van hen die geen bedienden hadden, zodat ze na de opvoering weer klaar stonden. In deze functie viel hij zo op door zijn zorgvuldigheid en paraatheid, dat binnen korte tijd iedereen die uitstapte om Will Shakespeare riep, en nauwelijks een andere kelner een paard werd toevertrouwd zolang men Will Shakespeare kon hebben. Dit was de eerste dageraad van beter fortuin.

Deze romantische legende gaat over Shakespeare die in Londen aankomt, arm en zonder vrienden, en die zo wanhopig is om in het theater te komen dat hij bereid is om de onbeduidende taak uit te voeren om de paarden van de opdrachtgevers buiten het speelhuis vast te houden. Werd zijn grote genie op de een of andere manier herkend door een van die theaterbezoekers, misschien de jonge graaf van Southampton zelf die zijn beschermheer werd? Of was de impresario onder de indruk van Wills volharding en geduld om de paarden onder alle omstandigheden vast te houden, nodigde hem uit in de schouwburg en hoorde hij hem op een dag zijn eigen versjes declameren terwijl hij een bezem hanteerde? Zulke beelden zouden misschien mooie kinderverhaaltjes opleveren, maar de waarheid zou veel prozaïscher zijn.

Er is een route tussen Stratford en The Globe die door sommige biografen is opgemerkt maar weinig onderzocht, een route die zo direct is dat hij misschien over het hoofd is gezien als te onromantisch. Ik zou willen beweren dat Shakespeare naar Londen ging, niet met een portefeuille met toneelstukken onder zijn arm, maar met een introductiebrief aan Londens theatrale ondernemer bij uitstek, James Burbage, de vader van Richard Burbage.

James Burbage bouwde The Theatre, het eerste Londense speelhuis waar de Lord Chamberlain’s Men, Shakespeare’s toneelgezelschap, voor het eerst optraden. Zijn oudste zoon Cuthbert zou The Globe bouwen en beheren, terwijl zijn jongere zoon Richard de grootste rollen van Shakespeare vertolkte. Aangezien Richard en Cuthbert gedurende zijn hele bekende carrière zowel artistieke als zakelijke partners van Shakespeare waren, is het niet moeilijk te veronderstellen dat hij zijn carrière met hen begon en eindigde.

James Burbage begon zijn eigen toneelcarrière als lid van Lord Leicester’s Men, en er zijn aanwijzingen dat het gezelschap in Stratford-upon-Avon speelde, dat slechts een twaalftal mijlen verwijderd was van Leicesters buitenverblijf in Kenilworth. Als wethouder was het John Shakespeare’s plicht om alle toneelstukken te bekijken voordat ze aan het publiek konden worden vertoond, dus is het mogelijk dat hij Burbage in die hoedanigheid heeft ontmoet. Gezien zijn latere carrière, moet Will als kind graag de toneelstukken hebben gezien, dus we kunnen ons voorstellen dat John hem meenam en hem voorstelde aan de spelers. Er is ook een andere connectie. Een van John Shakespeare’s zakenpartners in Stratford was ene William Burbage. Hij kan verwant zijn geweest met James en een ontmoeting mogelijk hebben gemaakt.

Dus toen de Shakespeares Will uit Stratford moesten zien weg te krijgen, is het denkbaar dat William Burbage en John Shakespeare samen het plan opvatten om hem naar Het Theater te sturen om voor James Burbage te werken en een vak te leren waarvan zij om goede redenen dachten dat het hem zou passen.

En er is nog een verband. Veel biografen beweren dat Shakespeare hun toneelstukken zo goed kende, dat hij enige tijd moet hebben doorgebracht bij de Queen’s Men, het belangrijkste toneelgezelschap van het land. James Burbage bevond zich in een ideale positie om Shakespeare aan het gezelschap voor te stellen, want niet alleen speelden zij in The Theatre, hun belangrijkste deelgenoten, namelijk John Laneham, William Johnson en Richard Wilson, waren allen Lord Leicester’s Men met hem geweest.

Als Shakespeare inderdaad rechtstreeks naar The Theatre ging toen hij naar Londen ging, had hij geen betere ingang kunnen hebben in de wereld die hij tot de zijne zou maken.