Xiphophorus hellerii HECKEL, 1848

Xiphophorus guntheri Jordan & Evermann, 1896; Xiphophorus jalapae Meek, 1902; Xiphophorus brevis Regan, 1907; Xiphophorus strigatus Regan, 1907; Xiphophorus rachovii Regan, 1911

Etymologie

Xiphophorus: Van het Oudgriekse ξίφος (ksíphos), dat “een soort tweesnijdend zwaard” betekent, en -φóρος (-phóros), dat “dragen” betekent, zinspelend op de aanwezigheid van een gonopodium bij de mannetjes van dit geslacht.

hellerii: genoemd ter ere van de Oostenrijkse botanicus en natuuronderzoeker Karl Bartholomaeus Heller (1824-1880), die tussen 1845-1848 Mexico verkende en de typeserie van X. hellerii naar Wenen bracht.

Classificatie

Orde: Cyprinodontiformes Familie: Poeciliidae

Distributie

Inheems in het zuidoosten van Mexico, het midden van Guatemala, het zuiden van Belize en het noordwesten van Honduras. Zijn verspreidingsgebied strekt zich uit van de Río Nautla (ook wel de Río Filobobos genoemd) in de centrale staat Veracruz, Mexico, tot de afwatering van de Rio Usumacinta in Guatemala, de Río Sarstún (ook wel Sarstoon genoemd) aan de grens tussen Guatemala en Belize, en de ríos Copán en Chamelecón in Honduras.

Binnen deze grenzen komt hij ook voor in diverse riviersystemen in de Mexicaanse staten Campeche, Chiapas, Oaxaca, Quintana Roo, en Tabasco.

Type localiteit is ‘Orizaba, Mexico’, wat overeenkomt met de stad van die naam in de staat Veracruz.

De soort is op grote schaal geïntroduceerd in andere rivierbekkens in Mexico en de rest van de wereld, en is nu aanwezig op alle grote continenten behalve Antarctica. Landen of gebieden waar verwilderde populaties voorkomen zijn Panama, Colombia, Brazilië, Peru, Jamaica, Puerto Rico, Martinique, Bahamas, Verenigde Staten, Hawaii, Oostenrijk, Tsjechische Republiek, Hongarije, Israël, Iran, Democratische Republiek Congo, Namibië, Zuid-Afrika, Zimbabwe, Zambia, Madagaskar, Réunion, India, Sri Lanka, Singapore, China, Hong Kong, Taiwan, Japan, Indonesië, Guam, Papoea-Nieuw-Guinea, Australië, Nieuw-Caledonië, en Fiji.

Habitat

Natuurlijke populaties worden aangetroffen in verschillende soorten habitat van zeeniveau tot ongeveer 1500 m hoogte, met inbegrip van snelstromende, rotsachtige beken, tot bronnen, sloten, vijvers, en rivieren met helder tot troebel water. In de meeste gevallen is het water minder dan 1,5 m diep en is er geen aquatische vegetatie.

In stromend water hebben adulten de neiging zich te verzamelen in gebieden met een grotere stroming, terwijl juvenielen en subadulten een voorkeur vertonen voor rustige randzones.

Ingevoerde populaties kunnen voorkomen in bronnen, beken, rivieren, kanalen, sloten, poelen, kunstmatige reservoirs en andere milieus, en de soort vertoont een zekere tolerantie voor verontreinigde omstandigheden. Waar X. hellerii in grote aantallen buiten zijn natuurlijk verspreidingsgebied voorkomt, zou hij een aantal negatieve gevolgen hebben voor inheemse soorten en ecosystemen.

Maximale standaardlengte

Mannetjes tot 14 cm, vrouwtjes tot 16 cm TL.

AquariumafmetingenTop

Een aquarium met een oppervlakte van 120 ∗ 30 cm of gelijkwaardig zou het kleinst moeten zijn.

Onderhoud

De keuze van decor is niet bijzonder kritisch hoewel het de neiging heeft om er het beste uit te zien in een zwaar beplante opstelling met een donker substraat. Wilde vormen zouden ook moeten passen in een aquarium dat is ingericht als een stromende beek met door water afgesleten rotsen en kleine keien.

De toevoeging van enkele drijvende planten en drijfhoutwortels of -takken om het licht dat de bak binnenkomt te verspreiden, lijkt ook te worden gewaardeerd en geeft een natuurlijker gevoel.

Filtratie hoeft niet bijzonder sterk te zijn, hoewel hij wel een zekere mate van waterbeweging lijkt te waarderen.

Wateromstandigheden

Temperatuur: 16 – 28 °C

PH: 7.0 – 8.0

Hardheid: 179 – 447 ppm

Dieet

Maaganalyses van wilde exemplaren hebben aangetoond dat het een algemene omnivoor is, die zich voedt met een scala aan aquatische en terrestrische ongewervelden, organisch detritus, algen en ander plantaardig materiaal.

In het aquarium is het niet kieskeurig en zal het zo ongeveer alles accepteren wat het aangeboden krijgt. Bieden een evenwichtige voeding bestaande uit goede kwaliteit gedroogde producten samen met kleine levende en diepgevroren voedsel zoals Daphnia, Artemia en chironomid larven (bloedworm).

Gedrag en compatibiliteitTop

In besloten ruimten hebben groepen mannetjes de neiging om dominantiehiërarchieën te vormen en een aanzienlijk deel van de tijd te investeren in het handhaven van hun respectieve posities.

Seksueel dimorfisme

De volwassen mannetjes zijn meestal kleiner dan de vrouwtjes en bezitten een prominent gonopodium, plus de karakteristieke verlenging van de onderste staartvinlob. Bij sommige siervissen kan echter ook de bovenste staartvinlob of andere vinnen verlengd zijn, ook bij de vrouwtjes.

Reproductie

Net als andere leden van de levendbarende familie Poeciliidae hebben mannelijke Xiphophorus een gonopodium, in wezen een gewijzigde anaalvin, die gebruikt wordt voor de inwendige bevruchting van de vrouwtjes.

Het voortplantingsgedrag van Xiphophorus is goed bestudeerd, en van vrouwtjes is bekend dat zij voorkeuren vertonen voor talrijke fysieke en gedragskenmerken, zoals zwaardlengte (lang, kort, of zonder), kleurenpatroon, lichaamsgrootte, verticale strepen op het lichaam, chemische signalen en specifieke paringsgedragingen. In sommige gevallen vertonen wijfjes voorkeuren voor mannelijke kenmerken van andere soorten. Het gedrag van de mannetjes is erop gericht om zowel partners aan te trekken als rivalen te verjagen, terwijl sommige individuen, bekend als “sneakers”,

Vrouwtjes zijn ook in staat om levensvatbaar mannelijk sperma maandenlang op te slaan,

NotenTop

Deze soort behoort tot ’s werelds meest herkenbare aquariumvissen en is alomtegenwoordig in de sierhandel, hoewel de naam vaak verkeerd gespeld wordt als X. helleri (met slechts één i, in tegenstelling tot de correcte spelling X. hellerii) in zowel wetenschappelijke als hobbyistische literatuur.

Selectief kweken heeft geleid tot de ontwikkeling van een verbijsterende reeks van siervormen die de neiging hebben om kleuren, en vaak vin morfologie, te vertonen die niet aanwezig zijn bij wilde vissen. Sommige van deze vormen zijn ook het resultaat van kunstmatige hybridisatie met andere leden van het genus, met name X. maculatus en X. variatus. Zie de bij dit profiel gevoegde afbeeldingen voor enkele (geenszins uitputtende) voorbeelden.

Xiphophorus soorten zijn van nature verspreid over de Atlantische helling van Mexico en aangrenzende delen van Centraal Amerika, hoewel een aantal leden zijn geïntroduceerd in en ingeburgerd in andere landen en gebieden. In het Engels worden ze gewoonlijk aangeduid als “platyfishes” en “swordtails”, en ze worden beschouwd als belangrijk in verschillende gebieden van wetenschappelijk onderzoek, met inbegrip van gedrags-, genetische en biomedische (met inbegrip van de oorzaak en genetica van kanker) studies.

Het geslacht is verdeeld in drie belangrijke fylogeografische clades: de platies, of platyvissen, die in geheel oostelijk Mexico en Centraal-Amerika voorkomen; de noordelijke zwaarddragers, endemisch in de stroomgebieden van de Río Pánuco en de Río Tuxpan in de Sierra Madre Oriental bergen van noordoostelijk Mexico, en de zuidelijke zwaarddragers van zuidelijk Mexico en noordelijk Centraal-Amerika.

De verwantschappen binnen deze groepen zijn ook diepgaand bestudeerd. X. hellerii is lid van de zuidelijke zwaarddragersclade,