Daags na de verpletterende nederlaag van Antonio López de Santa Anna bij San Jacinto, werd hij gevangen genomen door een Texaanse cavaleriepatrouille die de restanten van zijn leger aan het verzamelen was. De Mexicaanse generaal, die vermomd was als een gewone soldaat, werd naar Sam Houston gebracht, die op een deken onder een eik lag, met een door een kogel verbrijzelde enkel. Er vond een onderhandeling plaats tussen Houston, Santa Anna, en de Texaanse minister van oorlog Thomas Jefferson Rusk, waarin Rusk Santa Anna vroeg om orders uit te schrijven waarin het deel van zijn leger dat niet bij San Jacinto was verslagen werd geïnstrueerd zich uit Texas terug te trekken.

Santa Anna stemde toe en stuurde zijn persoonlijke secretaris, Ramon Caro, terug naar zijn tent om zijn draagbare schrijftafel en persoonlijke schrijfgerei mee te nemen, zodat hij de orders kon schrijven. Caro liet ook Santa Anna’s bed en een kist met persoonlijke bezittingen naar de plek brengen waar Houston lag, en uiteindelijk werd zijn tent verplaatst en naast die van Houston neergezet. De Mexicaanse generaal sliep de volgende nachten in zijn eigen bed, terwijl Houston en de rest van het Texaanse leger, zoals gebruikelijk, op de grond sliepen. Dit viel niet in goede aarde bij de Texanen, van wie velen Santa Anna ter plekke wilden executeren.

Omdat het slagveld bedekt was met de rottende lijken van Mexicaanse soldaten en de stank ondraaglijk was, verplaatsten het Texaanse leger en hun gevangenen hun kamp een paar dagen na de slag naar een nabijgelegen plantage die eigendom was van Dr. George Patrick. Daar, op 26 april 1836, hielden de Texanen wat bekend werd als de veiling van de buit. Eerst werd de schatkist van het Mexicaanse leger, die bestond uit ongeveer 12.000 dollar in zilveren pesos, onder de soldaten verdeeld, waarbij elke man ongeveer 9 dollar kreeg, die velen van hen omdraaiden en uitgaven aan de enorme voorraad van buitgemaakte Mexicaanse voorraden en vee. Het bieden was levendig en de soldaten kochten musketten, zadels, dekens, sporen, paarden en muildieren. Onder de geveilde items bevonden zich ook enkele persoonlijke bezittingen van Santa Anna, afkomstig uit zijn kampkist. Houston nam niet deel aan de veiling, maar een aantal van zijn collega-officieren gingen samen naar binnen en kochten Santa Anna’s hoofdstel en zadel met gouden stijgbeugels voor $800 en overhandigden deze aan Houston. Volgens historicus Stephen L. Moore kocht Adjudant-Generaal John Wharton voor $400 aan goederen voor Houston. Het bewijsmateriaal van de veiling wijst er sterk op dat iemand, mogelijk Wharton, ook de zilveren kamerpot van de Mexicaanse generaal heeft gekocht en aan Houston heeft geschonken als grap.

De pot, in het Spaans bekend als een bacinica, is acht duim in diameter en vier en een halve duim diep. De twee sierlijke handvaten eindigen in serpentijnvormige koppen, hun lippen raken de rand. Uit de stempels op de bodem blijkt dat de pot eind jaren 1820 of begin jaren 1830 in Mexico-stad werd gemaakt door meester-zilversmid José Maria Martinez. Kamerpotten waren meestal van keramiek (of misschien van blik als ze op reis gingen); ze waren het meest utilitaire type gebruiksvoorwerp, een pot die in de tijd vóór het sanitair in de slaapkamers werd bewaard om nachtelijke roep van de natuur te beantwoorden. Een zilveren kamerpot was duidelijk over de top. Maar de eigenaar was ook overdreven. Santa Anna was een man van buitensporige ambitie en immense ijdelheid. Historici hebben zijn opzichtige feesttent beschreven en het hemelbed, de zijden lakens, het zilveren servies en het kristallen bestek dat het interieur sierde. Een van zijn officieren tijdens de campagne in Texas, kapitein José Enrique de la Peña, merkte op dat Santa Anna “meer reisde als een prins dan als een republikeinse leider”. Na zijn gevangenneming, beschreef Santa Anna zichzelf aan Houston als “de Napoleon van het Westen.” De broer van Napoleon Bonaparte, Joseph Bonaparte, koning van Spanje van 1808 tot 1813, had een zilveren kamerpot die door de Britse 14th Light Dragoons in de Slag bij Vitoria in 1813 werd buitgemaakt en die nog steeds tot het regimentszilver behoort. Als de koning van Spanje op veldtocht ging met een zilveren kamerpot, waarom zou Santa Anna dat dan niet kunnen?

Sam Houston heeft de kamerpot nooit genoemd in een van zijn overgeleverde correspondenties, noch is het opgemerkt door een van zijn biografen. Houston was een man die op zijn waardigheid stond. Hij stond bekend om zijn vernietigend sarcasme, maar niet om zijn gevoel voor humor. Het kan zijn dat hij het geschenk onwaardig vond, of het kan zijn dat hij privé genoot van de symboliek maar het niet de moeite waard vond om het publiekelijk te vermelden. De geschiedschrijving zwijgt hierover.

Heden ten dage bevindt de kamerpot zich in het Sam Houston Memorial Museum, in Huntsville. Het werd in 1935 aan het museum geschonken door Sam Houston’s zoon Kolonel Andrew Jackson Houston, die toen 81 jaar oud was. Net als zijn vader was Andrew Houston er blijkbaar niet happig op om de ware aard van de trofee van zijn familie bekend te maken, en zo kwam het dat de pot een tweede handvat had. De meeste kamerpotten hebben maar één handvat, maar de pot in de collectie van het museum heeft er twee. In een brief uit 1951 in het archief van het museum legt een van Sam Houston’s kleinkinderen, Temple Houston Morrow, uit dat zijn oom Andrew zo bescheiden was dat hij het extra handvat aan de pot toevoegde en de mensen vertelde dat het een soepterrine was. Zo is het in de collectie terechtgekomen.

Sam Houston Memorial Museum, 1836 Sam Houston Ave., Huntsville (936-294-1832). Geopend di-zo 9-4:30, zo 12:00-4:30.

Lonn Taylor is historicus en voormalig museumconservator en woont in Fort Davis.