De overwinning van de Sovjet-Unie op nazi-Duitsland in 1945 is een pijler van nationale trots in Rusland, die door het Kremlin wordt gebruikt om patriottische gevoelens aan te wakkeren en kritiek op de USSR en zijn leger te weerstaan.

De door de Russische staat gesteunde verhalen over de oorlog en de erfenis ervan leiden echter regelmatig tot onenigheid met andere Europese landen.

Rusland viert zijn overwinning in de Tweede Wereldoorlog elk jaar op 9 mei met een massale militaire parade op het Rode Plein voor de president en andere wereldleiders.

Aan de vooravond van de parade van dit jaar op woensdag, uitgesteld van mei vanwege de coronavirus pandemie, zijn hier vijf episodes uit de Tweede Wereldoorlog die de spanningen blijven voeden.

Pact met Hitler

Het Molotov-Ribbentrop-pact van 1939 tussen Sovjet-leider Jozef Stalin en nazi-leider Adolf Hitler blijft tot op de dag van vandaag een twistpunt tussen Moskou en Europese landen.

De Tweede Wereldoorlog brak uit nadat nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie in september 1939 Polen binnenvielen en opknipten onder een geheime clausule van het pact.

De overeenkomst, die in de Sovjet-Unie tot 1989 geheim bleef, is door Poetin beschreven als noodzakelijk omdat de Westerse mogendheden de USSR in de steek hadden gelaten om Duitsland alleen het hoofd te bieden.

Hij heeft het pact ook geprezen als een triomf van de diplomatie uit het Stalin-tijdperk.

Poetin was vorig jaar woedend over een door het Europees Parlement gepubliceerde tekst waarin stond dat het pact de weg had vrijgemaakt voor de Tweede Wereldoorlog.

Invasie of bevrijding?

Sovjetsoldaten worden in Rusland gevierd voor hun bevrijding van Europa van het nazisme, maar voor sommige landen in Oost-Europa wordt het Rode Leger herinnerd als een bezettingsmacht.

De Baltische landen Estland, Letland en Litouwen werden onder dwang opgenomen in de Sovjet-Unie en verafschuwen zowel nazi- als Sovjettroepen.

Litouwse president Gitanas Nauseda zei vorige maand dat de oorlog pas eindigde in 1993 “toen de laatste Russische soldaat zijn land verliet”.

Rusland zegt dat dit verhaal een onaanvaardbare herschrijving van de geschiedenis is en protesteert stelselmatig tegen de verwijdering van militaire monumenten uit het Sovjettijdperk in Oost- en Midden-Europa.

Pools bloedbad

Een van de vele punten van wrijving met Polen is het bloedbad van Katyn, genoemd naar een bos in de buurt van de Russische stad Smolensk waar de geheime politie van de Sovjet-Unie in 1940 op bevel van Stalin duizenden Poolse officieren doodschoot.

Tot 1990 beweerde de Sovjet-Unie dat de executies door de nazi’s waren uitgevoerd.

Moskou heeft sindsdien de verantwoordelijkheid toegegeven, maar de erfenis van de massamoord is in Rusland overschaduwd door bredere stalinistische onderdrukkingen.

In 2010, tijdens een dooi in de betrekkingen tussen Moskou en Warschau, stortte het vliegtuig dat de Poolse president vervoerde naar een herdenkingsbijeenkomst in Smolensk neer, waarbij alle 96 mensen aan boord omkwamen.

Onderzoek naar het ongeluk is een nieuwe bron van spanning geworden tussen de twee landen.

Massadeportaties

Tijdens de oorlog beschuldigde Stalin etnische minderheidsgroepen van collaboratie met de nazi’s en deporteerde honderdduizenden Krim-Tataren, Kalmyken, Tsjetsjenen, Balkaren, Duitsers en anderen onder barre omstandigheden naar Centraal-Azië.

Gedeporteerde bevolkingsgroepen werden na de dood van Stalin gerehabiliteerd, maar de spanningen met degenen die terugkeerden, blijven bestaan.

De Krim-Tataren, bijvoorbeeld, werden uit hun huizen gedeporteerd en verzetten zich als gevolg daarvan tegen de Russische annexatie van het Krim-schiereiland van Oekraïne in 2014.

Veel Sovjetsoldaten en -officieren die na gevangenschap in Duitsland naar huis terugkeerden, werden ook met verraders gelijkgesteld en naar dwangarbeiderskampen gestuurd.

Verkrachtingen in Duitsland

Verkrachtingen door Sovjetsoldaten bij hun verovering van Berlijn in april 1945 zijn doorgedrongen in het Duitse collectieve geheugen, maar worden in Rusland grotendeels over het hoofd gezien.

Een Russische blogger werd in januari aangeklaagd wegens “nazi-apologisme” voor satirische posts op sociale media waarin werd verwezen naar Sovjet-mishandelingen die in Duitsland waren begaan.

In 2016 kreeg een krant in de Russische enclave Kaliningrad een officiële waarschuwing overhandigd vanwege een artikel over wreedheden begaan door het Rode Leger tijdens de overname van de Duitse stad in 1945.