De Westinghouse Atom Smasher – een van de meest cruciale onderdelen van onze geschiedenis op het gebied van nucleair onderzoek, niet alleen in de Verenigde Staten, maar in de hele wereld. Deze versneller werkte door statische elektriciteit van een Van de Graaff-generator, die in 1929 werd uitgevonden door Robert J. Van de Graaff. Een Van de Graaff generator is iets waar je waarschijnlijk wel bekend mee bent. Veel wetenschappelijke musea en klaslokalen in het land hebben ze. Het zijn van die kleine bollen, die statische elektriciteit uitstralen en je haren overeind doen staan als je ze aanraakt. Ze vormen de basis van de werking van de Westinghouse Atom Smasher gedurende bijna 80 jaar.

Een stoffen gordel binnenin de collider zou zeer snel ronddraaien, waardoor een grote hoeveelheid wrijving en tot 5 miljoen volt elektriciteit (oftewel 5 mega volt) zou ontstaan. Deze opgewekte elektriciteit zou worden gebruikt om de deeltjes te versnellen. Deze deeltjes werden vervolgens geleid om doelatomen te raken, waardoor ze zouden worden gesplitst terwijl ze er met hoge snelheid tegenaan knalden om kernenergie te creëren. Aanvankelijk hoopte men 10 megavolts te kunnen bereiken, maar de hoeveelheid spanning die de machine kon produceren werd beperkt door lekkage van de lading van de elektrode als gevolg van coronadontlading en lichtbogen. Bij atmosferische druk was een Van de Graaff-machine beperkt tot ongeveer 1 megavolt. Daarom werd de machine geïnstalleerd in een peervormige luchttank met een hoogte van 6 meter en een diameter van 30 meter, die tijdens het gebruik onder druk werd gezet tot 120 pond per vierkante inch. De onder hoge druk staande lucht zorgde voor een betere isolatie, waardoor minder lading weglekte en de machine zijn maximale spanning van 5 megavolt kon bereiken.

De grote kernversneller werd geëxploiteerd door de onderzoeksfaciliteit van de Westinghouse Electric Corporation, en kan worden beschouwd als een mijlpaal van het atoomtijdperk. Deze grote bolvormige structuur was de eerste industriële Van de Graaff-generator ter wereld. Bij de opening en ingebruikname in 1937 markeerde het het begin van nucleair onderzoek voor civiele toepassingen, waarbij praktische toepassingen van de nucleaire wetenschap voor energieproductie werden ontwikkeld.

De generator werd in 1940 gebruikt om de fotofissie van uranium te ontdekken. Fotopsplitsing is een proces waarbij een kern, na absorptie van een gammastraal, kernsplitsing ondergaat (splitst in twee of meer fragmenten). In 1941 produceerde Westinghouse zuiver uranium in de fabriek. Hoewel de faciliteit slechts tot 1958 in bedrijf zou blijven voordat zij inactief werd, zouden er in de loop der jaren talrijke andere innovaties plaatsvinden in de atoomsplijter. Deze innovaties zouden er uiteindelijk toe leiden dat Westinghouse de fabriek bouwde die de eerste kernenergiecentrale op commerciële schaal huisvestte; deze was gevestigd in Shippenport, Pennsylvania. Jaren na de sluiting in 1985 werd de centrale door het Institute of Electrical and Electronics Engineers (IEEE) uitgeroepen tot een mijlpaal op het gebied van elektrotechniek.

Het is u waarschijnlijk opgevallen dat ik de centrale in dit schrijven heen en weer heb geschud tussen atoomsplijter en deeltjesversneller. In de jaren dertig van de vorige eeuw was de kennis van de kernfysica nog minimaal en pas later zou de naamgeving veranderen. De atom smasher werd zo genoemd omdat in een artikel uit 1937 naast een diagram stond: “Enorme generator om atomen te verpletteren”.

De atom smasher was een bezienswaardigheid in de kleine buitenwijk van Forest Hills, een deelgemeente van oostelijk Pittsburgh. In 2012 werd het pand gekocht door Gary Silversmith, een ontwikkelaar die van plan was er appartementen te bouwen. Hij toonde echter wel belangstelling voor het behoud van de atoomsplijter. In 2013 werd het door de Young Preservationists Association of Pittsburgh uitgeroepen tot een van de top 10 mogelijkheden voor behoud van de stad. Als gevolg van jarenlang vandalisme en verval door de elementen werd besloten het gebouw af te breken, maar de versneller te redden. Na de sloop in 2015 zijn er alleen nog fragmenten van de voormalige structuur over een grotendeels leeg terrein verspreid; afgezien van het enorme omhulsel van een verroeste atoomsplijter die nu op een afbrokkelende bestrating rust. De versneller, die ooit een hoogte had van 60 meter, ligt nu op zijn kant, maar staat nog steeds boven de resten van het voormalige gebouw.