Hoe röntgenstralen werken

Röntgenstralen zijn een soort straling die door het lichaam kan gaan. Ze zijn niet met het blote oog te zien en je kunt ze niet voelen.

Als ze door het lichaam gaan, wordt de energie van röntgenstralen in verschillende mate geabsorbeerd door verschillende delen van het lichaam. Een detector aan de andere kant van het lichaam vangt de röntgenstraling na passage op en zet deze om in een beeld.

Dichte delen van uw lichaam waar röntgenstraling moeilijker doorheen komt, zoals bot, zijn op het beeld te zien als duidelijke witte gebieden. Zachtere delen waar röntgenstralen gemakkelijker doorheen gaan, zoals uw hart en longen, worden donkerder weergegeven.

Wanneer röntgenstralen worden gebruikt

Röntgenstralen kunnen worden gebruikt om de meeste delen van het lichaam te onderzoeken. Ze worden vooral gebruikt om de botten en gewrichten te bekijken, hoewel ze soms worden gebruikt om problemen met zacht weefsel, zoals inwendige organen, op te sporen.

Problemen die tijdens een röntgenfoto kunnen worden ontdekt, zijn onder meer:

• beenbreuken en -breuken
• tandproblemen, zoals losse tanden en tandabcessen
• scoliose (abnormale kromming van de wervelkolom)
• niet-kankerachtige en kankerachtige bottumoren
• longproblemen, zoals longontsteking en longkanker
• dysfagie (slikproblemen)
• hartproblemen, zoals hartfalen
• borstkanker

Röntgenstralen kunnen ook worden gebruikt om artsen of chirurgen tijdens bepaalde ingrepen te begeleiden. Bij een coronaire angioplastie bijvoorbeeld – een procedure om vernauwde slagaders bij het hart te verwijden – kunnen röntgenstralen worden gebruikt om een katheter (een lange, dunne, flexibele buis) langs een van uw slagaders te leiden.

Voorbereiding op een röntgenfoto

U hoeft meestal niets speciaals te doen om u voor te bereiden op een röntgenfoto. U kunt van tevoren gewoon eten en drinken en uw gebruikelijke medicijnen blijven innemen.

Het kan echter nodig zijn dat u met bepaalde medicijnen stopt en een paar uur niet eet en drinkt als u een röntgenfoto laat maken waarbij een contrastmiddel wordt gebruikt (zie röntgenfoto’s met contrast hieronder).

Voor alle röntgenfoto’s moet u het ziekenhuis laten weten of u zwanger bent. Röntgenfoto’s worden meestal niet aanbevolen voor zwangere vrouwen, tenzij het om een spoedgeval gaat.

Het is een goed idee om losse, comfortabele kleding te dragen, omdat u die tijdens de röntgenfoto’s misschien kunt dragen. Probeer het dragen van sieraden en kleding met metaal (zoals ritssluitingen) te vermijden, omdat deze moeten worden verwijderd.

Het maken van een röntgenfoto

Tijdens een röntgenfoto wordt u meestal gevraagd op een tafel te gaan liggen of tegen een vlak oppervlak te gaan staan, zodat het te onderzoeken lichaamsdeel op de juiste plaats kan worden gelegd.

Het röntgenapparaat, dat eruitziet als een buis met een grote gloeilamp, wordt door de radiograaf zorgvuldig gericht op het te onderzoeken lichaamsdeel. Hij bedient het apparaat vanachter een scherm of vanuit de kamer ernaast.

De röntgenfoto duurt maar een fractie van een seconde. U voelt er niets van.

Terwijl de röntgenfoto wordt gemaakt, moet u stil blijven liggen, zodat de foto niet wazig wordt. Er kunnen meerdere röntgenfoto’s vanuit verschillende hoeken worden gemaakt om zoveel mogelijk informatie te verkrijgen.

De procedure duurt meestal maar een paar minuten.

Contraströntgenfoto’s

In sommige gevallen kan vóór het maken van een röntgenfoto een stof worden toegediend die contrastmiddel wordt genoemd. Hierdoor kunnen zachte weefsels op de röntgenfoto duidelijker zichtbaar worden gemaakt.

Typen röntgenfoto’s waarbij een contrastmiddel wordt gebruikt, zijn onder meer:

• bariumslik – een stof genaamd barium wordt ingeslikt om het bovenste deel van het spijsverteringsstelsel te helpen belichten
• bariumklysma – barium wordt via uw billen in uw darm gebracht
• angiografie -. jodium wordt in een bloedvat gespoten om het hart en de bloedvaten in beeld te brengen
• intraveneus urogram (IVU) – jodium wordt in een bloedvat gespoten om de nieren en de blaas in beeld te brengen

Voor deze soorten röntgenfoto’s is soms een speciale voorbereiding nodig

.röntgenfoto’s moeten van tevoren worden voorbereid en het duurt meestal langer om ze te maken. In uw afspraakbrief staat wat u ter voorbereiding moet doen.

Wat gebeurt er na een röntgenfoto?

U zult geen last hebben van de nawerkingen van een standaard röntgenfoto en kunt kort daarna naar huis. U kunt uw normale activiteiten meteen hervatten.

U kunt tijdelijke bijwerkingen ondervinden van het contrastmiddel dat bij de röntgenfoto is gebruikt.

Zo kan barium uw poep een paar dagen witachtig maken en kan een injectie die u voor de röntgenfoto krijgt om uw maag te ontspannen, uw gezichtsvermogen een paar uur wazig maken. Sommige mensen krijgen uitslag of voelen zich ziek na een jodiuminjectie.

De röntgenfoto’s moeten vaak door een arts, een radioloog, worden onderzocht voordat u de uitslag te horen krijgt. Deze kan zijn bevindingen nog dezelfde dag met u bespreken, of een rapport sturen naar uw huisarts of de arts die de röntgenfoto heeft aangevraagd, die de resultaten een paar dagen later met u kan bespreken.

Zijn röntgenfoto’s veilig?

Mensen maken zich vaak zorgen over de blootstelling aan straling tijdens een röntgenfoto. Het lichaamsdeel dat wordt onderzocht, wordt echter slechts een fractie van een seconde aan een laag stralingsniveau blootgesteld.

In het algemeen komt de hoeveelheid straling waaraan u tijdens een röntgenfoto wordt blootgesteld overeen met een blootstelling van enkele dagen tot enkele jaren aan natuurlijke straling uit de omgeving.

Blootstelling aan röntgenstraling houdt een risico in dat vele jaren of decennia later kanker wordt veroorzaakt, maar dit risico wordt zeer klein geacht.

Een röntgenfoto van uw borstkas, ledematen of tanden komt bijvoorbeeld overeen met een paar dagen achtergrondstraling en heeft een kans van minder dan 1 op 1.000.000 om kanker te veroorzaken. Voor meer informatie, zie GOV.UK: patient dose information.

De voordelen en risico’s van een röntgenfoto worden tegen elkaar afgewogen voordat het wordt aanbevolen. Praat vooraf met uw arts of radioloog over de mogelijke risico’s, als u zich zorgen maakt.