Een van de meest flagrante voorbeelden van modern seksisme is de opvatting dat vrouwen irrationeel zijn. Blijkbaar wordt dit idee nog steeds vaak genoeg aangehangen om op het internet te worden verkondigd en bediscussieerd. Ik stel dat beschuldigingen van irrationaliteit op twee manieren problematisch zijn: (1) ze zijn gebaseerd op een verkeerd begrip van de rol van emoties in een effectief leven en (2) ze vormen een weigering om de subjectieve realiteit van anderen te begrijpen, een begrip dat cruciaal is voor het effectief opbouwen van relaties en het oplossen van conflicten. Ik zal elk van deze problemen hieronder bespreken.

Een verkeerd begrip van emoties
Het idee dat vrouwen irrationeel zijn wordt vaak gekoppeld aan de opvatting dat rationeel denken superieur is aan emotie, dat rede leidt tot goede beslissingen en emotie leidt tot slechte. Dit kan niet verder van de waarheid liggen; onderzoek heeft aangetoond dat mensen niet alleen geen betere beslissingen nemen als ze niet emotioneel betrokken zijn; zonder emoties kunnen mensen helemaal geen beslissingen nemen. Emoties zijn dus fundamenteel voor effectief handelen.

Filosofe Martha Nussbaum heeft geschreven over emoties als vormen van intelligent denken, evaluaties van de status van iemands huidige leven in het licht van iemands doelen. In dit perspectief laten positieve emoties ons zien dat het goed met ons gaat en negatieve emoties laten ons zien dat er iets mis is in ons leven. Dit soort informatie is een kritische gids voor een effectief leven.

Dit staat in contrast met een populaire opvatting van emoties als rommelig, moeilijk en storend; als zodanig moeten ze onder controle worden gehouden. Met deze mentaliteit ontbreekt het veel mensen aan bereidheid om hun eigen gevoelens of die van anderen te onderzoeken, en daardoor hebben ze weinig inzicht in hun eigen emotionele processen of die van anderen. Onze maatschappij ontneemt met name mannen de mogelijkheid tot emotionele expressie en begrip.

Het etiket “irrationeel” als een weigering om de werkelijkheid van een ander te begrijpen
Typisch is wat mensen bedoelen met “irrationeel” gedrag een demonstratie van sterke emotie in een situatie waarin de waarnemer niet begrijpt waarom zulke sterke emotie gerechtvaardigd is. Maar het feit dat de waarnemer de emotie niet begrijpt, betekent niet dat er geen volkomen redelijke verklaring voor is. Het etiket “irrationeel” rechtvaardigt maar al te vaak onwetendheid en houdt die in stand, omdat het impliceert dat het gedrag een product is van zo’n fundamenteel gebroken of gebrekkig persoon dat het het begrip van iemand die redelijk is tart – en zelfs niet verdient.

Romantische relaties zijn een arena waar emoties de vrije loop gaan, net als misverstanden over emoties en de bijbehorende beschuldigingen van irrationaliteit. Romantische relaties trekken sterke emoties aan omdat het hechtingsrelaties zijn. Net als kinderen vertrouwen volwassenen op hechtingsrelaties voor troost, veiligheid en liefde. Het besef van het moment en de reactie op elkaars behoeften zijn de basis van veilige relaties tussen partners. Wanneer een partner het gevoel heeft dat de veiligheid van de relatie wordt bedreigd (bijvoorbeeld door gedrag dat afwijzend is of onverschilligheid uitstraalt), kan hij of zij reageren met sterke emoties – eenzaamheid, woede, verdriet en teleurstelling. Deze voorspelbare reacties, als ze maar hevig genoeg gevoeld en geuit worden, lijken inderdaad irrationeel.

Emotionele beroeringen zijn intelligente signalen over de loop van iemands leven en de status van iemands belangrijkste relaties. De emotionele ervaring van een ander ontkennen door hem of haar ervan te beschuldigen “irrationeel” te zijn, komt neer op het ontkennen van het recht van die persoon op zelfbeschikking. Onszelf als “irrationeel” beschouwen is onze eigen emotionele ervaring ongeldig verklaren, en de voordelen missen die onze emoties bieden als gids voor het creëren van een goed leven.