Als het idee dat walvissen zoogdieren zijn je altijd een beetje wild heeft geleken, dan zul je waarschijnlijk verbaasd zijn te horen dat de reusachtige waterdieren tamelijk nauw verwant zijn aan het nijlpaard.

Wetenschappers hebben eeuwenlang over deze verwantschappen getwist.

Een theorie was dat nijlpaarden verwant waren aan varkens. Maar steeds meer bewijs suggereert dat ze dichter bij walvissen staan. Een nieuwe studie concludeert dat een viervoetig semi-aquatisch zoogdier dat zo’n 40 miljoen jaar heeft gefloreerd, een gemeenschappelijke voorouder was van zowel walvissen als nijlpaarden.

“Het probleem met nijlpaarden is, dat als je naar de algemene vorm van het dier kijkt, het verwant zou kunnen zijn aan paarden, zoals de oude Grieken dachten, of varkens, zoals moderne wetenschappers dachten, terwijl de moleculaire fylogenie een nauwe verwantschap met walvissen laat zien,” zei Jean-Renaud Boisserie, een post-doctoraal medewerker aan de Universiteit van Californië, Berkeley. “Maar walvisachtigen – walvissen, bruinvissen en dolfijnen – lijken in de verste verte niet op nijlpaarden.”

Om de zaak nog ingewikkelder te maken, is er een kloof van 40 miljoen jaar tussen fossielen van vroege walvisachtigen en vroege nijlpaarden.

Boisserie en collega’s in Frankrijk zeggen dat ze het gat hebben opgevuld met fossielen van een “waterminnend dier” dat evolueerde in twee groepen, vroege walvisachtigen en een groep van vierpotige dieren genaamd antracotheres. De varkenachtige anthracotheres, die tenminste 37 verschillende geslachten ontwikkelden, stierven minder dan 2,5 miljoen jaar geleden uit, waardoor slechts één lijn overbleef: het nijlpaard.

De analyse plaatst walvissen binnen een grote groep van gespleten-hoefde zoogdieren, Artiodactyla genaamd. Dat maakt ze verwant aan koeien, varkens, schapen, antilopen, kamelen en giraffen.

Het idee dat walvissen en nijlpaarden verwant zijn, heeft de laatste jaren aan kracht gewonnen. Het team van Boisserie analyseerde nieuwe en eerdere nijlpaarden, walvissen en anthracothere fossielen om anthracotheres vast te pinnen als de ontbrekende schakel tussen nijlpaarden en walvisachtigen, zeggen ze.

“Onze studie is de meest complete tot nu toe, met inbegrip van veel verschillende taxa en een heleboel nieuwe kenmerken,” zei Boisserie. Maar de zaak is nog niet helemaal gesloten, voegde hij eraan toe: “Onze resultaten zijn zeer robuust en een goed alternatief voor onze bevindingen moet nog worden geformuleerd.”