Het bracht een revolutie teweeg in de portretkunst.

Door Afzal Ibrahim / 07.22.2018

Inleiding

Een vraag die vaak wordt gesteld – Waarom is het Mona Lisa Schilderij Beroemd? Op het eerste gezicht lijkt Leonardo da Vinci’s Mona Lisa het zoveelste portret van een vrouw te zijn. Het werk, geschilderd ergens tussen 1503 en 1519, toont een vrouw met bruine ogen, donker haar, een breed voorhoofd en een ronde kin. Ze zit met haar handen rustend op de armleuning van een stoel. Achter haar bevindt zich een gevarieerde natuurlijke omgeving, bestaande uit wegen, rivieren, bomen en heuvels.

En toch betekende dit meesterwerk een revolutie in de portretkunst.

Er is de houding van de vrouw, die uitnodigt tot een nooit eerder vertoonde interactie met de toeschouwer van het werk. Haar bovenlichaam is naar de kijker gekanteld, waardoor haar anders zo statische figuur een gevoel van beweging krijgt.

Er is de toevoeging van een dramatisch en gevarieerd landschap op de achtergrond, een tactiek die ook zelden was toegepast.

Vraag mensen echter wat het meest kenmerkend is aan de Mona Lisa, en ze zullen keer op keer de raadselachtige blik en de mystificerende glimlach van de figuur noemen.

“Do you smile to tempt a new lover, Mona Lisa?” neuriede King Cole in zijn hit uit 1950 die naar het portret is vernoemd. “Of is dit jouw manier om een gebroken hart te verbergen?”

Haar glimlach is licht en roept geen bepaalde emotie op. Maar wat de Mona Lisa onderscheidt van soortgelijke portretten die da Vinci van andere vrouwen schilderde, is de geschiedenis van het werk zelf.

Een kunstenaar en een wetenschapper

Het verhaal over de evolutie van de Mona Lisa helpt te illustreren waarom het schilderij zelf zo oogverblindend is. Da Vinci was niet alleen een schilder, hij voelde zich ook aangetrokken tot techniek en wetenschappelijke ontdekkingen. Na de voltooiing van het portret verbleef hij zowel in Milaan als in Rome, waar hij anatomie studeerde en architectonisch adviseur was, voordat hij Italië in 1516 voorgoed verliet.

Hij verhuisde naar het Franse platteland en liet de schilderkunst grotendeels voor wat het was. In plaats daarvan bracht hij tijd door met koning Frans I, waar hij schetsen maakte van landschappen en festivals voor de koninklijke familie. Nadat Da Vinci in 1519 onverwachts aan een beroerte was overleden, nam de Franse kroon bezit van de Mona Lisa. Het bleef enkele eeuwen in de koninklijke familie en buiten het zicht van het publiek.

Toen Napoléon Bonaparte, leider van de Franse Revolutie, aan de macht kwam, kreeg hij belangstelling voor het werk. Hij liet het portret in 1804 in het Louvre ophangen – waar het tot op de dag van vandaag hangt.

Ondanks de publieke onthulling kreeg de Mona Lisa in die tijd niet veel aandacht of lof. De werken van Michaelangelo en Rafaël, bijvoorbeeld, waren veel populairder.

Snel een halve eeuw verder, toen de symbolistische dichters van Frankrijk een hernieuwde fascinatie voor het werk aanwakkerden en het met de Renaissance in verband brachten. Veel van hun poëzie draaide om de “femme fatale”, een vrouw die even verleidelijk gevaarlijk als mooi werd geacht.

Het onderwerp van een wereldwijd onderzoek

Het schilderij werd het embleem van drama en intrige nadat het in 1911 werd vermist. Een groep jonge Italiaanse mannen, onder leiding van een voormalige museummedewerker, sloop het museum binnen en liep op een zondagmiddag naar buiten met het werk op sleeptouw, aldus Smithsonian Mag. Pas toen een museumbezoeker het Louvre ruim een dag later waarschuwde, bleek dat de plek aan de muur waar het schilderij had moeten hangen, leeg was.

De roofoverval haalde de krantenkoppen over de hele wereld. Bezoekers stroomden massaal naar het museum om de lege plek op de muur te zien waar het werk ooit had gehangen. Het mysterie rond de verblijfplaats van het werk mondde uit in een grootscheepse internationale zoektocht, die in 1913 een hoogtepunt bereikte toen de dief, Vincenzo Perugia, probeerde het werk aan een Florentijnse kunsthandelaar te verkopen. Het werd onbetwistbaar het beroemdste kunstwerk ter wereld.

Vijf Interessante Elementen

De Techniek

Da Vinci vond een techniek uit die SFUMATO heette en waarbij hij verschillende tonen, kleuren en tinten toepaste om de algemene grenzen van het werk op te bouwen, in plaats van contouren te gebruiken om de basisafbeelding van het onderwerp te definiëren. Voor een schilder is het een van de moeilijkste uitdagingen die men kan aangaan, maar het kan een groot gevoel van voldoening geven als de techniek goed gaat.

Haar wenkbrauwen

Vele debatten en theorieën bestaan over de afwezigheid van wenkbrauwen. Sommigen suggereren dat het een mode statement uit die periode is, terwijl anderen beweren dat het een onvoltooid werk is. Er is een alternatieve theorie die suggereert dat de wenkbrauwen er wel waren, maar in de loop van de tijd zijn verdwenen.

De roof

Toen het schilderij in 1911 werd vermist, genereerde de gebeurtenis veel hype en de overval haalde de krantenkoppen over de hele wereld, waar de mensen massaal naar het museum trokken om de lege muur te zien waar het werk ooit hing.

Haar glimlach

Het is zeker raadselachtig – een grijns die door Da Vinci tot leven werd gebracht door middel van zijn SFUMATO-techniek, waarvan onderzoekers hebben geconcludeerd dat het werd bereikt door meer dan veertig lagen zeer dunne lak aan te brengen.

De herkomst

Het onderwerp van het schilderij is Lisa Gherardini, wier rijke echtgenoot Francesco Del Giocondo opdracht gaf voor het werk. De naam ‘Mona Lisa’, grofweg vertaald ‘Mijn Dame Lisa’ is een beleefde aanspreekvorm voor ‘mijn lieve dame’, en werd zo de meest relevante naam in de kunstwereld

Het gedempte kleurenschema, de sfumatotechniek, de goed gemêleerde en overlopende verlopen die Da Vinci toepaste, in combinatie met het luchtperspectief van het onderwerp, de raadselachtige glimlach, de mysterieuze houding en een surrealistische toets in de richting van het landschap op de achtergrond, illustreren Da Vinci’s meesterschap als kunstenaar.

Het is geliefd om een reden

De waardering voor de artistieke wonderen van het schilderij groeide met de tijd. In dit geval duurde het meer dan 300 jaar voordat het schilderij de erkenning kreeg die het verdiende. En er is niets mis met een beetje roem om de massale waardering voor een kunstwerk te krijgen, toch?

Van de vele redenen waarom het schilderij Mona Lisa beroemd werd, hebben we vooral ontzag voor de unieke techniek die werd gebruikt. Da Vinci gebruikte een nieuwe penseelstreek om zijn onderwerp te schilderen. Hij schilderde één laag en moest dan wachten tot die droog was voordat hij aan de volgende laag kon beginnen. Dat is eigenlijk de reden waarom de kleuren in het werk zo donker zijn – hij had de techniek nog niet geperfectioneerd.

Het Louvre heeft er jaren voor gevochten om het schilderij van Mona Lisa te behandelen als elk ander werk in het gebouw. Uiteindelijk gaf men toe aan de eisen van de museumbezoekers die massaal kwamen om in Lisa’s ogen te kijken. Het hangt nu in de tentoonstellingsruimte in een klimaatgecontroleerde, kogelvrije behuizing.

Niet slecht voor een doorsnee portret geschilderd door een man die beroemd is om het feit dat hij nooit iets afmaakt.

Oorspronkelijk gepubliceerd door The Artist onder de voorwaarden van een Creative Commons Naamsvermelding-NietCommercieel 4.0 Internationale licentie.