Sindsdien is het land weer hersteld en heeft het veel van zijn natuurlijke schoonheid teruggekregen, maar waarschijnlijk zal Mount St. Helens niet eeuwig rustig blijven.

Geologische gegevens wijzen erop dat de vulkaan verschillende stadia van activiteit heeft doorgemaakt, volgens de U.S. Geological Survey (USGS). Sinds tenminste 1800 heeft de vulkaan een periode van onderbroken uitbarstingen gekend tot 1857, daarna een paar kleine, door stoom aangedreven uitbarstingen in 1998, 1903 en 1921. Voor het overige bleef de vulkaan relatief rustig gedurende de 20e eeuw en was een populair recreatiegebied tot de uitbarsting in 1980.

Op wankele bodem

Op 1 maart 1980 installeerde de Universiteit van Washington een nieuw systeem van seismografen om de aardbevingsactiviteit in de Cascades in de gaten te houden, met name rond Mount St. Helens, waar zich recentelijk een toename van seismische activiteit had voorgedaan. Volgens de afdeling Geologische Wetenschappen van de San Diego State University was de eerste belangrijke aanwijzing dat er grote vulkanische activiteit op komst was, toen op 20 maart een aardbeving van 4,2 kracht onder Mount St. Helens dreunde.

Maar drie dagen later, op 23 maart, deed een aardbeving van 4,0 kracht de grond beven en zette een reeks kleinere aardbevingen in gang – ongeveer 15 per uur. Het schudden ging door en werd de volgende paar dagen heviger. Tegen 25 maart registreerden de seismografen gemiddeld drie bevingen van 4,0 kracht per uur. Waarnemingen vanuit de lucht onthulden nieuwe breuken in de omringende gletsjers en talrijke rotsverschuivingen.

Om 12 uur ’s middags lokale tijd op 27 maart, kwam de spanning vrij toen de top van Mount St. Helens openbarstte, waarbij stoom 1.829 meter de lucht in werd geschoten en een 75 meter brede krater door de top werd geblazen, aldus USGS.

Kleinere uitbarstingen bleven gedurende de hele maand maart aan een tempo van ongeveer één per uur doorgaan, en daalden vervolgens tot ongeveer één per dag in april, totdat ze op 22 april stopten. Op 7 mei begonnen de uitbarstingen weer, en het aantal uitbarstingen nam de volgende 10 dagen geleidelijk toe. Tegen 17 mei was de noordzijde van de vulkaan bijna horizontaal ongeveer 140 m naar buiten gebold, wat erop wijst dat magma naar de top van de vulkaan aan het stijgen was en de druk aan het opbouwen was.

“Dit is het!”

Op de ochtend van 18 mei werd USGS-vulkanoloog David Johnston wakker op zijn kampeerterrein op een bergkam 6 mijl ten noorden van de vulkaan, en zond via de radio zijn gebruikelijke verslag van 7 uur ’s ochtends. De veranderingen aan de uitpuilende berg waren in overeenstemming met wat sinds het begin van de wake verscheidene keren per dag was gemeld en lieten geen indicatie achter van wat er stond te gebeuren, aldus USGS.

Om 8:32 uur registreerde een aardbeving van magnitude 5.1 op de seismografische apparatuur ongeveer 1 mijl onder de vulkaan. Zijn opgewonden radioboodschap, “Dit is het!” werd gevolgd door een stroom van gegevens. Het was zijn laatste transmissie; de bergkam waarop hij kampeerde lag binnen de directe ontploffingszone.

De abrupte ontlading van de druk over de magmakamer creëerde een “nuée ardente,” een gloeiende wolk van oververhit gas en steenpuin dat uit de bergwand werd geblazen en zich voortbewoog met bijna supersonische snelheden. Alles binnen een straal van 8 mijl van de ontploffing werd vrijwel onmiddellijk weggevaagd, volgens USGS. De schokgolf rolde over het bos voor nog eens 19 mijl, waarbij eeuwenoude bomen met de grond gelijk gemaakt werden; alle stammen netjes in het verlengde naar het noorden. Voorbij deze “omgewaaide zone” bleef het bos overeind maar werd levenloos geschroeid. Het door de directe ontploffing verwoeste gebied besloeg een oppervlakte van bijna 230 vierkante mijl (596 vierkante kilometer).

Kort na de zijdelingse ontploffing vond een tweede, verticale explosie plaats op de top van de vulkaan, die een paddestoelwolk van as en gassen meer dan 12 mijl (19 km) de lucht in zond. In de daaropvolgende dagen dreef naar schatting 540 miljoen ton (490.000 kiloton) as over een oppervlakte van 5.700 km2, verspreid over zeven staten.

Door de hitte van de eerste uitbarsting smolt en erodeerde het gletsjerijs en de sneeuw rond het overgebleven deel van de vulkaan. Het water vermengde zich met vuil en puin tot lahars, of vulkanische modderstromen. Volgens USGS haalden de lahars snelheden van 145 km/u en vernielden ze alles op hun weg. De meeste gletsjers rond Mount St. Helens zijn ook gesmolten en hebben waarschijnlijk bijgedragen aan de vernietigende lahars, vertelde Benjamin Edwards, vulkanoloog en professor Aardwetenschappen aan het Dickinson College in Pennsylvania, aan Live Science in een e-mail.

Meest verwoestende Amerikaanse vulkaan

De uitbarsting van Mount St. Helens in 1980 was de meest verwoestende in de geschiedenis van de V.S. Zevenenvijftig mensen kwamen om het leven en duizenden dieren werden gedood, volgens USGS. Meer dan 200 huizen werden verwoest, en meer dan 185 mijl aan wegen en 15 mijl aan spoorwegen werden beschadigd. As verstopte rioleringssystemen, beschadigde auto’s en gebouwen, en legde tijdelijk het luchtverkeer boven het noordwesten stil. De Internationale Handelscommissie schatte de schade aan hout, civiele werken en landbouw op 1,1 miljard dollar. Het Congres keurde 950 miljoen dollar aan noodfondsen goed voor het Army Corps of Engineers, de Federal Emergency Management Agency en de Small Business Administration om te helpen bij de herstelinspanningen.

Zal Mount St. Helens opnieuw uitbarsten?

Wetenschappers houden Mount St. Helens en andere vulkanen in het noordwesten van de Stille Oceaan tegenwoordig nauwlettend in de gaten. De ligging van de vulkaan op de Cascadian Subduction Zone betekent dat een nieuwe uitbarsting onvermijdelijk is, vertelde Howard R. Feldman, voorzitter van geologie en milieuwetenschappen aan het Touro College in New York, aan Live Science.

Maar voorspellen wanneer dat zal gebeuren is uiterst moeilijk.

Seismische gegevens op lange termijn zijn de sleutel om te weten wanneer een vulkaan op het punt van uitbarsten zou kunnen staan, zei Edwards. Een sprong in het aantal aardbevingen in de loop van een week, of zelfs een dag, kan het begin van nieuwe activiteit signaleren.

De afgelopen jaren is de seismische activiteit die gaande is rond Mount St. Helens binnen het normale bereik gevallen, zoals gegevens van het Pacific Northwest Seismic Network suggereren.

Dit artikel is bijgewerkt op 16 oktober 2018 door Live Science Contributor, Rachel Ross.