Neisseria meningitidis heeft 13 klinisch significante serogroepen, geclassificeerd volgens de antigene structuur van zijn polysaccharide capsule. Zes groepen, A, B, C, Y, W-135 en X, zijn verantwoordelijk voor vrijwel alle ziektegevallen bij de mens.

Quadrivalent (Serogroepen A, C, W-135 en Y)Edit

In de Verenigde Staten zijn drie vaccins beschikbaar ter preventie van meningokokkenziekte, alle quadrivalent van aard, gericht op serogroepen A, C, W-135 en Y:

• twee conjugaatvaccins (MCV-4): Menactra en Menveo, en
• één polysaccharidenvaccin (MPSV-4): Menomune, geproduceerd door Sanofi Pasteur.

Mencevax (GlaxoSmithKline) en NmVac4-A/C/Y/W-135 (JN-International Medical Corporation) worden wereldwijd gebruikt, maar hebben geen vergunning in de Verenigde Staten.

Nimenrix (GlaxoSmithKline), een quadrivalent geconjugeerd vaccin tegen de serogroepen A, C, W-135 en Y, is beschikbaar in de EU-landen en enkele bijkomende landen.

Het eerste meningokokkenconjugaatvaccin (MCV-4), Menactra, werd in 2005 in de VS in licentie gegeven door Sanofi Pasteur; Menveo werd in 2010 in licentie gegeven door Novartis. Beide MCV-4-vaccins zijn door de Food and Drug Administration (FDA) goedgekeurd voor mensen van 2 tot 55 jaar. Menactra kreeg in april 2011 goedkeuring van de FDA voor gebruik bij kinderen vanaf 9 maanden, terwijl Menveo in augustus 2013 goedkeuring van de FDA kreeg voor gebruik bij kinderen vanaf 2 maanden. De Centers for Disease Control and Prevention (CDC) heeft geen aanbevelingen gedaan voor of tegen het gebruik bij kinderen jonger dan 2 jaar.

Meningokokkenpolysaccharidevaccin (MPSV-4), Menomune, is sinds de jaren zeventig verkrijgbaar. Het kan worden gebruikt als MCV-4 niet beschikbaar is, en is het enige meningokokkenvaccin waarvoor een vergunning is verleend voor mensen van 55 jaar en ouder. CDC kan informatie krijgen over wie meningokokkenvaccin moet krijgen.

BeperkingenEdit

De duur van de Menomune-gemedieerde immuniteit (MPSV-4) is drie jaar of minder bij kinderen jonger dan vijf jaar, omdat het geen geheugen T-cellen genereert. Pogingen om dit probleem te ondervangen door herhaalde immunisaties leiden tot een verminderde, niet een verhoogde, antilichaamrespons, zodat boosters met dit vaccin niet worden aanbevolen. Zoals alle polysaccharidevaccins veroorzaakt Menomune geen mucosale immuniteit, zodat mensen nog steeds gekoloniseerd kunnen raken met virulente stammen van meningokokken en geen kudde- of kudde-immuniteit ontwikkelen. Daarom is Menomune geschikt voor reizigers die bescherming op korte termijn nodig hebben, maar niet voor nationale preventieprogramma’s op het gebied van de volksgezondheid.

Menveo en Menactra bevatten dezelfde antigenen als Menomune, maar de antigenen zijn geconjugeerd met een polysaccharide-difterietoxoïd eiwitcomplex, wat resulteert in een langere verwachte duur van bescherming, verbeterde immuniteit met boostervaccins, en effectieve kudde-immuniteit.

ResistentieEdit

Uit een in maart 2006 gepubliceerde studie waarin de twee vaccinsoorten werden vergeleken, bleek dat 76% van de proefpersonen drie jaar na ontvangst van MCV-4 nog passieve bescherming had (63% bescherming vergeleken met controles), maar slechts 49% had passieve bescherming na ontvangst van MPSV- 4 (31% bescherming vergeleken met controles). In 2010 zijn er nog maar weinig aanwijzingen dat de huidige conjugaatvaccins na drie jaar bescherming blijven bieden; er zijn studies aan de gang om de werkelijke duur van de immuniteit en de latere behoefte aan boostervaccins vast te stellen. CDC doet aanbevelingen over wie volgens hen booster-vaccins moet krijgen.

Bivalent (Serogroepen C en Y)Edit

Op 14 juni 2012 heeft de FDA een combinatievaccin goedgekeurd tegen twee soorten meningokokkenziekte en de ziekte van H. influenzae (Hib) voor zuigelingen en kinderen van 6 weken tot 18 maanden oud. Het vaccin, Menhibrix, voorkomt ziekte veroorzaakt door de serogroepen C en Y van Neisseria meningitidis en Haemophilus influenzae type b. Dit was het eerste meningokokkenvaccin dat kon worden toegediend aan zuigelingen vanaf de leeftijd van zes weken.

Serogroep AEdit

Een vaccin genaamd MenAfriVac is ontwikkeld door middel van een programma genaamd het Meningitis Vaccine Project en heeft de potentie om uitbraken van groep A meningitis, die veel voorkomt in Afrika ten zuiden van de Sahara, te voorkomen.

Serogroep BEditar

Vaccins tegen meningokokkenziekte van serotype B zijn moeilijk te produceren gebleken en vereisen een andere aanpak dan vaccins tegen andere serotypen. Hoewel er doeltreffende polysaccharidevaccins zijn geproduceerd tegen de typen A, C, W-135 en Y, lijkt het capsulaire polysaccharide in type B-bacteriën te veel op de neurale adhesiemoleculen van de mens om een bruikbaar doelwit te zijn.

Er zijn verschillende “serogroep B” vaccins geproduceerd. Strikt genomen zijn dit geen “serogroep B”-vaccins, aangezien zij niet bedoeld zijn om antilichamen tegen het antigeen van groep B te produceren: het zou juister zijn ze te omschrijven als serogroeponafhankelijke vaccins, aangezien zij gebruik maken van verschillende antigene componenten van het organisme; sommige van de antigenen zijn namelijk gemeenschappelijk voor verschillende soorten Neisseria . Als reactie op een grote uitbraak van meningitis B in de jaren tachtig is in Cuba een vaccin ontwikkeld tegen serogroep B. Dit vaccin was gebaseerd op kunstmatig geproduceerde blaasjes van het buitenmembraan van de bacterie. Het VA-MENGOC-BC-vaccin bleek veilig en doeltreffend te zijn in gerandomiseerde dubbelblinde studies, maar kreeg alleen een vergunning voor onderzoeksdoeleinden in de Verenigde Staten omdat politieke verschillen de samenwerking tussen de twee landen beperkten.

Omwille van een even hoge prevalentie van serotype B meningitis in Noorwegen tussen 1975 en 1985, ontwikkelden de Noorse gezondheidsautoriteiten een vaccin dat speciaal voor Noorse kinderen en adolescenten was ontworpen. De klinische proeven werden stopgezet nadat was aangetoond dat het vaccin slechts iets meer dan 50% van alle gevallen dekte. Bovendien werden schadeclaims tegen de Noorse staat ingediend door mensen die ernstige bijwerkingen vertoonden. De informatie die de gezondheidsautoriteit tijdens de ontwikkeling van het vaccin verkreeg, werd vervolgens doorgegeven aan Chiron (thans GlaxoSmithKline), die een soortgelijk vaccin, MeNZB, ontwikkelde voor Nieuw-Zeeland. In januari 2013 werd een MenB-vaccin goedgekeurd voor gebruik in Europa. Na een positieve aanbeveling van het Comité voor geneesmiddelen voor menselijk gebruik van de Europese Unie heeft Bexsero, dat door Novartis wordt geproduceerd, een vergunning van de Europese Commissie gekregen. De invoering in de afzonderlijke lidstaten van de EU hangt echter nog steeds af van de beslissingen van de nationale regeringen. In juli 2013 heeft het Joint Committee on Vaccination and Immunisation (JCVI) van het Verenigd Koninkrijk een tussentijds standpunt ingenomen tegen de goedkeuring van Bexsero als onderdeel van een routinematig vaccinatieprogramma voor meningokokken B, op grond van kosteneffectiviteit. Dit besluit werd in maart 2014 ten gunste van de Bexsero-vaccinatie teruggedraaid. In maart 2015 kondigde de Britse regering aan dat zij een overeenkomst had bereikt met GlaxoSmithKline, die de vaccinactiviteiten van Novartis had overgenomen, waarbij Bexsero later in 2015 in het Britse routinevaccinatieprogramma zou worden ingevoerd.

In november 2013, in reactie op een uitbraak van serotype B meningitis op de campus van Princeton University, vertelde het waarnemend hoofd van de Centers for Disease Control and Prevention’s (CDC) meningitis en vaccineerbare ziekten tak aan NBC News dat ze de noodimport van Bexsero hadden toegestaan om de uitbraak te stoppen. Bexsero werd vervolgens in februari 2015 door de FDA goedgekeurd. In oktober 2014 heeft de FDA Trumenba goedgekeurd, een serogroep B-vaccin geproduceerd door Pfizer.

Serogroep XEdit

Het opduiken van Serogroep X is gemeld in Noord-Amerika, Europa, Australië en West-Afrika. Er bestaat geen vaccin dat beschermt tegen de ziekte van N. meningitidis serogroep X.